بانکداری دیجیتال با مدیران سنتی سرانجامی ندارد!/ بانکداری مدرن فقط سپرده گیری، تسهیلات دهی کور و رسوب پول نیست

تیتر20 / سارا دلیریان - بانکداری در ایران جزو صنایعی است که توانسته همگام با دنیا تغییرات و تحولات به روزی را تجربه کند، تجربه هایی که البته بیشتر به مدد تحول گرایی مشتریان شبکه بانکی رخ داده ولی نظام بانکی در کشور ما هنوز نتوانسته از درون پارادایم های تحول گرایی را به درستی در ساختارهای خود پذیرفته و نهادینه کند، از این رو است که می بینیم بانکداری ایرانی سالهاست درحال دست و پا زدن برای دستیابی به فرآیندهای نوین بانکداری دیجیتال است اما هنوز و همچنان جز در موارد محدودی توفیق بزرگی در رسیدن به این هدف به شکل واقعی و عملی همگام با پیشرفت های روز این صنعت در دنیا، در شبکه بانکی کشور حاصل نشده است. 

در حالی که صنعت بانکداری در دنیا با بهره گیری از ابزار و امکانات مدرن در حال پوست اندازی های مداوم و به کارگیری تکنولوژی های نوین از جمله هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، سنسورهای هوشمند مالی و توجه به حجم گسترده بانکداری همراه و پرداخت های غیرتماسی نظیر NFC است، بانکها در ایران هنوز گرفتاری های متعددی در خصوص تسهیلات دهی، نرخ سود، مطالبات معوق و .... دارند.

اگرچه بی شک بانک ها باید در ذات خود فرآیندهای تامین مالی و ارائه تسهیلات را نیز مورد نظر قرار دهند و این امر در اقتصاد ایران به دلیل بانک محور بودن نقش پررنگ تری نیز دارد، اما تجربه بانکداری در نمونه های موفق دنیا گویای این واقعیت است که بانک ها در دوران جدید و برای ایجاد رقابت های موثر و سازنده باید از تمرکز بر تسهیلات محوری خارج شده و وارد عرصه ارائه خدمات و سرویس های نوین بانکی و تمرکز بر کارمزد محوری خدماتی شوند.

بدیهی است که در نظام بانکی نمی توان از حوزه تسهیلات دهی بانک ها چشم پوشی کرد یا تاثیر آن را برای اقتصاد نادیده انگاشت، اما واقعیت این است که باید پذیرفت بانک ها باید در حوزه تسهیلات دهی نیز تن به پوست اندازی های جدیدی بدهند. در حالی که نظام بانکی در دنیا متکی به کارمزد محوری است اولا اتکای بیش از اندازه بانکها در زمینه استراتژی های درآمدزایی بر حوزه تسهیلات، قطعا راهکار موثری نیست و با شرایط حاکم بر بازار و اقتصاد ایران آن چنان که امروز می بینیم، نتیجه ای جز انباشت زیان در صورت های مالی بانک ها نخواهد داشت، دوم اینکه بانک ها باید در زمینه سیاست های تسهیلاتی خود بازبینی های جدی انجام دهند.

در شرایطی که بازار و بانک و حوزه تولید و صنعت همگی از تسهیلاتی که از سوی بانک ها ارائه می شوند متاثر خواهند بود، بانک باید برای تامین مالی بنگاه های مولد اقتصادی، روش های موثرتری اعمال نماید. آنچه مسلم است این است که سیستم ارزیابی بانک ها در تامین و اعطای تسهیلات به چرخه های مولد اقتصادی در حال حاضر از میزان بالایی از ناکارآمدی رنج می برد.

سیستم ناکارآمد در تعیین اعتباری دریافت کنندگان تسهیلات از یک سو و نبود نظارت کافی در تعیین صلاحیت واقعی افراد و نهادها برای دریافت وام های خاص از سوی دیگر، موجب شده علاوه بر اینکه خود بانک ها در تنگناهای اعتباری و منابع مالی قرار گیرند، تزریق پول و حتی شبه پول به بازارهای موازی سبب برهم خوردن تراز منطقی بازار در اقتصاد کشور شده و رشد غیرمنطقی نقدینگی بلایی شده بر جان اقتصاد نحیف کشور.

بی شک بانک باید بتواند علاوه بر تعیین سلامت مالی و برآورد دقیق از شرایط کسب و کار تسهیلات گیرندگان، ضمن دریافت تضامین لازم برای برگشت سرمایه، مکانیزم دقیقی نیز برای ردیابی تسهیلات و منابع مالی مصروف شده خود داشته باشد تا همچون تجربیات بسیاری که هنوز و همچنان در حال تکرارند، این تسهیلات منجر به بازتولید سلطان های اقتصادی در بخش های مختلف نشده و به واقع صرف تولید و صنعت و کارآفرینی شوند و این جز با پیاده سازی مکانیزم دقیقی برای ردیابی تسهیلات ممکن نخواهد بود.

این واقعیتی است که کارشناسان اقتصادی همواره بر آن صحه می گذارند، چرخش نادرست سرمایه و افزایش بی منطق نقدینگی که بخشی از آن بی شک به دلیل عملکرد نادرست بانک ها در ارائه تسهیلات و نیز تولید شبه پول صورت گرفته از بزرگترین گرفتاری های اقتصادی است که هر روز بیش از گذشته خود نمایی می کند. در شرایطی که بازارهای ناسالم اقتصادی در حال گسترش است و شیوع سفته بازی ها سبب شده بسیاری از تسهیلات گیرندگان تمایل چندانی برای بازپرداخت تسهیلات نداشته باشند، بدیهی است نظام بانکی توان حیات سودآور خود را در معرض خطر خواهد دید.  بانک ها در شرایط ناپایدار اقتصادی باید تمرکز بیشتری بر نحوه اعطای تسهیلات معطوف نمایند و با در نظرگیری ضرایب ریسک حتی اعطای تسهیلات را محدودتر و با دقت بیشتری صورت دهند. 

بی شک در شرایط جدید حرکت در مسیرها و راه های گذشته نمی تواند به دستاوردهای نوین و نتایج موثر یا متفاوت ختم گردد. نمی شود از دیجیتالی شدن بانکداری در کشور سخن گفت اما در بخش ارائه تسهیلات هنوز و همچنان بانک ها را در چرخه باطل گذشته محصور دانست. 

البته بخش بزرگی از این تغییرات نیازمند همکاری و همگامی رگولاتور و مشخصا بانک مرکزی است تا ضمن برداشتن موانع و قواعد دست و پاگیر از سر راه بانک ها مجال تازه ای برای نوگرایی در این بخش را فراهم نماید، اما نباید در این میان نقش تفکر سنتی تسهیلات محور را در بدنه مدیران بانکی فراموش کرد، مدیرانی که از بانکداری دیجیتال فقط جزوات و کتابهایی دیده یا شنیده اند ولی در عمل هنوز در قید و بند نرخ سود تسهیلات، سپرده گیری، رسوب پول و مواردی از این دست هستند. مدیرانی که هنوز در حال و هوای بانکداری در دهه های گذشته باقی مانده اند و هنوز جسارت و سنخیت عملی با بانکداری مدرن پیدا نکرده اند.

بهرحال نباید این نکته را از نظر دور داشت که بانک ها هنوز نهادهای قدرتمندی در اقتصاد ایران هستند و پیش از اینکه این نقش و جایگاه ذی نفوذ خود را در معرض تزلزل یابند، باید ردایی نو بر سیاستهای اجرایی خویش خصوصا در بخش تسهیلات بپوشانند، البته اگر برخی ملاحظات بگذارد ...