حذف کیف پول فیزیکی از وسایل شخصی/ با پرداخت از طریق کدهای QR امنیت و بهداشت تراکنش‌ها اوج می‌گیرد

تیتر20 - برخورداری از بیشترین امنیت و بهداشت در جریان پرداخت، مهم‌ترین دلایل جذابیت ابزاری همچون کد QR است،  با این حال در شرایطی که جامعه ایرانی به دلیل شیوع کرونا نیاز مبرم به این ابزار دارد و شماری از بانک‌ها و پی‌اس‌پی‌های کشور نیز زیرساخت‌های لازم را فراهم آورده‌اند، وعده‌های بانک مرکزی برای عملیاتی شدن زودهنگام طرح ملی پذیرندگی جامع و یکپارچه پرداخت از طریق کدهای QR هنوز به اجرا درنیامده است.  

ورود کارت‌های بانکی به فرآیند پرداخت و حذف پول نقد، انقلابی در پرداخت بود. وقوع این انقلاب دستاوردهایی همچون ارتقای سهولت، امنیت و بهداشت پرداخت را در پی داشت و البته جریان آن به کارت بانکی خلاصه نشد و به برنامه‌های موبایلی و پرداخت‌های اینترنتی توسعه یافت تا امروز که به پدیده‌های نوظهوری چون کیف پول الکترونیکی و کدQR رسیده است، هر چند پرداخت از طریق دو ابزار اخیر هنوز رواج دیگر آلات پرداخت را در میان ایرانی‌ها پیدا نکرده است، اما اخبار حاکی از رویداد این اتفاق از گوشه و کنار به گوش می‌رسد. تازه‌های مربوط به پرداخت‌های مبتنی بر کدهای QR و حواشی برآمده از آن موضوع گزارشی است که در ادامه می‌خوانید. 

آخرین اظهارات مسئولان بانک مرکزی درباره پیشبرد امکان پرداخت با کد QR در ایران به اواخر سال گذشته برمی‌گردد. در اسفند 1398 داوود محمدبیگی، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی خبر عملیاتی شدن زودهنگام طرح ملی پذیرندگی جامع و یکپارچه پرداخت از طریق کدهای QR  را داد، اقدامی که به گفته بیگی برای مقابله با شیوع ویروس کرونا و ارتقای بهداشت پرداخت ضروری بود و قرار شد به‌زودی عملیاتی شود؛ هر چند بانک مرکزی تا امروز و پس از گذشت نزدیک به 8 ماه از سال 1399 هنوز جامه عمل به این طرح نپوشانده و پرداخت‌ها همچنان با کارت‌های بانکی، اپلیکیشن‌های موبایلی و درگاه‌های اینترنتی صورت می‌گیرد، اما اظهارات مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی دست‌کم نشانگر آن است که برقراری امکان پرداخت از طریق کدQR  در دستورکار این نهاد قرار دارد. 

علاوه بر گفته‌های بیگی، آنچه احتمال عملیاتی شدن پرداخت با کد QR را به واقعیت نزدیک‌تر می‌نمایاند، اپلیکیشن‌هایی است که بانک‌‌ها و پی‌اس‌پی‌های کشور برای این مدل از تراکنش تاکنون ارائه کرده‌اند و هر روز نیز بر شمار آنها افزوده می‌شود.«کدپرداز» شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، «نشان پرداخت» بانک ملی، «همراه پلاس ملت» بانک ملت و  «پات» شرکت ایران کیش  شماری از این اپلیکیشن‌ها هستند.

 

با این حال در استفاده از این کد برای پرداخت ابهاماتی وجود دارد که  نپرداختن به آنها علاوه بر تاخیری که در عملیاتی شدن این طرح اتفاق افتاده، اجرای پرداخت از طریق کد QR را در تردید فرو می‌برد؛ از جمله این ابهامات این است که آیا برای پرداخت از طریق کدی که دستگاه پوز ارائه می‌دهد باید اپلیکیشن ارائه‌دهنده همان بانکی که پوز مربوط به آن است بر روی گوشی نصب باشد و یا همه اپلیکیشن‌ها قابلیت پذیرش کد همه بانک‌ها را دارند؟ و یا اینکه سقف مبلغ تراکنش ممکن از طریق کد QR چقدر است؟ و آیا به پرداخت مبتنی بر کد QR کارمزد تعلق می گیرد یا نه؟ 

با همه این اما و اگرها رواج پرداخت با کد QR می‌تواند علاوه بر ارتقای بهداشت پرداخت، پایانی بر جرائمی همچون کپی‌برداری از کارت بانکی و سرقت رمز بانکی باشد، به ویژه که در ایران هنوز گاه فروشنده و صندوقدار رمز کارت بانکی را در حضور دیگران از مشتری سوال می‌کند و ابزار ورود رمز توسط خریدار را فراهم نمی‌کند، اقدامی که بر امنیت پرداخت از طریق کارت‌های بانکی خدشه سنگینی وارد می‌آورد. 

پیامد دیگر رواج این ابزار، حذف کیف پول فیزیکی از وسایل شخصی است، وسیله‌ای که با حذف پول نقد از پرداخت تنها وجود کارت‌های بانکی نیاز به آن را امتداد بخشیده بود و حالا با پرداخت از طریق کد QR این وسیله به کلی حذف و یک اپلیکیشن جایگزین آن می‌شود، اما هنوز برای بیان اینکه رواج کد QR به معنای حذف کارت بانکی و یا حتی پول نقد است، بسیار زود است، همان طور که استفاده از کارت‌های اعتباری و دیگر ابزار نوین پرداخت همچنان به حذف کامل پول نقد نینجامیده است. 

از جمله عوامل بقای ابزار سنتی پرداخت و کاهش سرعت رواج ابزار نوین را می‌توان سن پرداخت‌کنندگان دانست؛ به طور مثال برخی هنوز به بلوغ کافی برای اسکن کردن کد نرسیده‌اند و شماری نیز دیگر پیرتر از آن هستند که بخواهند با چالش یادگیری پرداخت با این ابزار کنار بیایند و یا حتی سواد آن را ندارند، در نتیجه به نظر می‌رسد افراد باسواد بین 23 تا 54 سال مناسب‌ترین گروه برای استفاده از کد در انجام تراکنش به شمار می‌آیند. علاوه بر این در پرداخت‌های مبتنی بر کد QR وجود دو آیتم اجتناب‌ناپذیر است، یکی در اختیار داشتن تلفن همراه هوشمند و دیگری دسترسی به اینترنت، بنابراین همراستا با ارتقای پرداخت از این مسیر باید امکان دسترسی به این دو برای ساکنین نقاط مختلف کشور فراهم باشد.