پیش بینی وضعیت اقتصادی در سال 1401

تیتر 20_ موسی غنی‌نژاد در یکی از میزگردهای تخصصی با عنوان «روزنه امید توافق» در توصیف دهه ۹۰ می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین ویژگی دهه۱۳۹۰ تلاطم‌‌‌های بسیار شدید در متغیرهای اقتصاد کلان یعنی تورم و نرخ ارز است که در سال‌های پایانی دهه و با خروج آمریکا از برجام با انتظارات بدبینانه مصادف شد. به نتیجه رسیدن برجام در سال۹۵ باعث تعدیل انتظارات و خوش‌بینی نسبت به آینده شد که هم رشد اقتصادی را بالا برد و هم تورم را پایین آورد؛ اما بعد از خروج آمریکا از برجام، این دوره خوش‌بینی کوتاه‌‌‌مدت به پایان رسید و مجددا بی‌‌‌ثباتی حاکم و باعث شد ویژگی مهم این دهه را همان تلاطم‌‌‌های بسیار شدید در اقتصاد کلان بدانیم؛ در حالی که این وضعیت در اقتصاد برای عموم فعالان اقتصادی بدتر از زهر هلاهل است.» او درخصوص عدم‌پیش‌بینی‌پذیری برای فعالان اقتصادی معتقد است: «فعالان اقتصادی نمی‌توانند حتی آینده کوتاه‌‌‌مدت اقتصاد را پیش‌بینی کنند و در نتیجه سرمایه‌گذاری کاهش می‌‌‌یابد. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاری و انباشت سرمایه در این دهه بسیار پایین آمده و حتی به روایتی منفی شده است. به طور کلی در این دهه وجود این وضعیت ناپایدار و عدم‌تعادل‌‌‌ها و تلاطم‌‌‌ها در اقتصاد روی فعالیت‌های اقتصادی بسیار تاثیرگذار بوده است.»

دهه از دست رفته

مسعود نیلی، اقتصاددان در یک گفت‌وگوی تخصصی، به دو متغیر پیدا و پنهان اشاره می‌کند. او معتقد است: «دسته‌‌‌ای از متغیرهای اقتصاد کلان نسبت به تحولات خیلی سریع واکنش نشان می‌دهند و حتی ممکن است واکنش آنها شدیدتر از چیزی باشد که در واقعیت اقتصاد رخ داده است. این دسته از متغیرها توجه بیشتری را به خود جلب می‌کنند و هیچ‌‌‌کس نمی‌تواند نسبت به تحولات آنها بی‌‌‌تفاوت باشد. مثل تورم که آزاردهنده‌‌‌ترین متغیر اقتصاد کلان است. همچنین نرخ ارز که هم سریع جلب توجه می‌کند و هم اثرگذاری ملموسی بر زندگی مردم دارد. دسته دیگری از متغیرها هستند که به نوعی دور از چشم و در عمق اقتصاد قرار دارند و قابل مشاهده نیستند. این دسته از متغیرها آرام و به تدریج تغییر می‌کنند و به همان مقداری که در عمق پنهان شده‌‌‌اند، به ریشه نزدیک‌‌‌تر هستند.» او برای فهم این موضوع به یک مثال اشاره می‌کند: «گیاهی را در نظر بگیرید که قسمت بیرون از خاک آن، به ظاهر برگ و حتی گل دارد؛ اما ممکن است ریشه گیاه در شرایط مطلوبی نباشد و گیاه در حال خشک شدن باشد. نکته مهم این است که آثار وضعیت نامطلوب ریشه، با تاخیر زمانی به قسمت‌‌‌های بیرونی گیاه منتقل می‌شود و قاعدتا دیرتر به چشم می‌‌‌آید. متغیری که در عمق اقتصاد قرار دارد و به تدریج تغییر می‌کند و به ریشه هم نزدیکی بیشتری دارد، موضوع سرمایه‌گذاری است. اینکه چرا سرمایه‌گذاری یک متغیر نگران‌‌‌کننده است، به این برمی‌‌‌گردد که اقتصاد ایران در یک دهه گذشته به صورت مستمر با رشد منفی سرمایه‌گذاری مواجه بوده است.»  نیلی پس از ارائه این مثال، توضیح می‌دهد که چرا فقر فراگیر در کمین اقتصاد قرار گرفته، او معتقد است: «این دهه را دهه ازدست‌‌‌رفته می‌‌‌نامند به این دلیل که خروجی رشد منفی سرمایه‌گذاری، فقر بیشتر مردم بوده است. اما موضوع این است که در یک دهه گذشته، شاهد تنزل و تخریب هر دو دسته از متغیرهای آشکار و پنهان اقتصاد ایران بوده‌‌‌ایم. یعنی هم شاهد اضمحلال متغیرهایی مثل نرخ ارز و تورم بوده‌‌‌ایم و هم متغیرهای پنهان اقتصاد ایران درگیر مشکلات زیادی بوده‌‌‌اند. بحران‌های بزرگ ارزی و تورم‌‌‌های سنگین و کاهش مستمر سرمایه‌گذاری، مصداق‌‌‌های این وضعیت نگران‌‌‌کننده هستند. نگرانی کوتاه‌‌‌مدت ما تورم است، اما در میان‌‌‌مدت و همزمان با آغاز دهه جدید، بحث سرمایه‌گذاری مهم است و حاصل جمع این دو نگرانی می‌شود «فقر فراگیر» که در کمین جامعه ایران نشسته است و اگر در این دام گرفتار شویم، بیرون آمدن از آن آسان نخواهد بود.»

دهه انحراف سرمایه‌گذاری

بنابراین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در دهه ۹۰ موردتوجه پژوهشگران قرار گرفت، بحث انحراف سرمایه‌گذاری بود که در این ویژه‌نامه به طور تخصصی در مورد آن بحث شده است، علی میرزاخانی، سردبیر «دنیای‌اقتصاد» درخصوص این موضوع مهم در دهه گذشته معتقد است: «برای سرمایه‌گذاری، دو منبع اصلی وجود دارد؛ یکی تجهیز پس‌‌‌اندازها و دیگری سرمایه خارجی./دنیای اقتصاد