آسیب و لطمه در کمین فرانچایزها/ عقبگرد توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر مدار بی اعتمادی

تیتر20 - در دنیا فروشگاه های زنجیره ای که تعداد قابل توجهی از آن ها فرانچایزی هستند، تبدیل به بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره افراد شده اند. در کشور ما هم چند سالی می شود که فروشگاه های زنجیره ای نقش موثر و پررنگی در زندگی مردم پیدا کرده اند. البته فروشگاه های فرانچایزی در دنیا، نهادینه و باقدمت هستند اما در ایران هنوز نوپا قلمداد می شوند و همین موضوع، موجب سواستفاده و فقدان توجه لازم شده؛ نقاط ضعفی که زمینه ای برای لطمه به اعتماد عمومی در ارتباط با این دست از فروشگاه ها و به تبع آن آسیب به مساله مهم فرانچایز، سرمایه گذاری خرد، توسعه فروشگاهی و اقتصاد را فراهم کرده است.

 
مصداق بارز این موضوع اتفاقی است که در چند سال اخیر برای تعدادی از برندهای مطرح فروشگاه های زنجیره ای از جمله رفاه افتاد و باعث شد تعداد زیادی از شعب آن تعطیل شود و یا اتفاق دیگری که در مورد برندی نوپا به نام بیس مارکت رخ داد؛ فروشگاهی که با هیاهو و سر و صدای زیاد، اقدام به فرانچایز کرد اما بعد از گذشت مدتی طولانی، خبری از افتتاح این فروشگاه و شعب آن نشد. 

اما در حالی به رغم تبلیغات گسترده، وعده مدیران بیس مارکت در خصوص افتتاح صدها فروشگاه فرانچایزی در نقاط مختلف کشور محقق نشده که به نظر می رسد عملی نشدن وعده هایی از این دست، به مرور اعتماد مردم را به فرانچایز خدشه دار می کند. اعتمادی که در سال های اخیر در سطح خوبی قرار گرفته اما حالا با اقداماتی از این دست، ممکن است در معرض آسیب قرار بگیرد. خطرات ناشی از این آسیب زمانی جدی تر می شود که بدانیم در حدود یک سال اخیر، در کشورمان بیش از هزار فروشگاه زنجیره ای بنا به دلایل مختلف تعطیل شده اند که بیشتر آن ها فرانچایزی بوده اند. 
اگر بخواهیم فرانچایز را به زبان ساده تعریف کنیم باید بگوییم فرانچایز یعنی اینکه یک کسب و کار در زیر چتر برندی شناخته‌شده، قوی‌تر و بزرگ‌تر قرار بگیرد و در ازای حق امتیاز، محصولات، خدمات و برخی امکانات دیگر، بخشی از سود خود را به کسب و کار مادر بدهد. در واقع با روش فرانچایز، چند شبکه کسب و کار متفاوت با یک نام تجاری یکسان، شیوه مدیریت مشابه و استراتژی بازاریابی مشترک به فعالیت می‌پردازند.
اما با توجه به تعریف و کارکرد این فروشگاه ها، پرواضح است که وقتی مجموعه ای اقدام به فروش شعبه و فرانچایز می کند اما به وعده هایش عمل نمی کند، نتایج منفی بدی را به دنبال خواهد داشت که بدیهی ترین آن، آسیب به مقوله فرانچایز و سرمایه گذاری خرد است. در واقع اگر یک مجموعه، عملکرد نادرستی داشته باشد، نگاه مردم و افرادی که قصد سرمایه گذاری های کوچک و خرد دارند، به مقوله فرانچایز تخریب می شود.

این در شرایطی است که در سال های اخیر در کشورمان، از مبحث فرانچایز استقبال خوبی شده و توسعه سریع و چشمگیر فروشگاه های زنجیره ای در سال های اخیر به خاطر فرانچایز بوده است.

 به عبارتی به نوعی می توان توسعه فروشگاهی را مرهون فرانچایز دانست. اما اشتباهاتی مانند تبلیغات اغوا گرایانه و خلف وعده در افتتاح یک فروشگاه و اقدامات مشابه آن، لطمات زیاد و حتی شاید جبران ناپذیری را به این مقوله مهم و سرمایه گذاری وارد می کند.

اتفاقاتی از این دست موجب می شود سرمایه گذاران دیگر رغبتی برای ورود به این حوزه نداشته باشند؛ بنابراین نتیجه آن آسیب به فرانچایز، سرمایه گذاری صنعت خرده فروشی، توسعه فروشگاهی و به تبع آن اقتصاد کشور در آینده و درازمدت خواهد بود.

 
قاعدتا زمانی که افراد از اعتماد خود نسبت به سرمایه گذاری در فروشگاه های زنجیره ای ضربه می خورند، این هشدار را به به دارندگان سرمایه خرد داده می شود که از سرمایه گذاری در صنعت خرده فروشی و فروشگاه های فرانچایزی خودداری کنند. 

حالا با توجه به وضعیتی که پیش آمده و تعطیلی بیش از هزار فروشگاه زنجیره ای در مدت زمانی نسبتا کوتاه، به نظر می رسد که برای پیشگیری از اتفاقات مشابه، باید متولیان بررسی های جدی تری داشته باشند و تصمیمات موثرتری اتخاذ کنند؛ در این رابطه اصلاح و اجرای قانون می تواند یکی از اقدامات باشد. 

در عین حال باید رویکردی از سوی دستگاه های ذیربط و تشکل های مربوطه اتخاذ شود تا فروشگاه های زنجیره ای به هر نام و از پیش از هر گونه تبلیغ و جذب سرمایه، تعهد به عملی کردن  وعده های خود را اثبات کنند.