فضای مه آلوده پرداخت یاری در سال جدید، شفاف تر خواهد شد؟!

تیتر20 / سارا دلیریان - در سالهای نه چندان دور که شرکت های پرداخت متولد شدند هنوز تصور دقیقی از آینده این ابرشرکتها و تاثیرات حضور شرکت ها و بازیگران متنوع در اکو سیستم پرداخت کشور وجود نداشت. همگام با رشد و پیشرفت های روز افزون صنعت پرداخت در کشور و نیز گسترش حجم و تنوع بازار نیازهای متنوع تری نیز در این حوزه شکل گرفت تا جایی که متولیان امر را هرچند اندکی دیر اما به این نتیجه رساند که بازار پتانسیل حضور بازیگران و فعالین جدید را به این عرصه دارد و شاید بد نباشد تا در قالب تعاریفی نو به بازتعریف نقش شرکتهای فعال و ذینفعان مختلف و موثر در این حوزه پرداخته شود.

در ابتدای امر و در فاصله سالهای 79 تا 81 ورود و اخذ مجوز برای شرکت های پرداخت بر اساس سند الزامات پرداخت بسیار سختگیرانه بود به طوری که در نهایت از حدود 40 شرکت متقاضی 12 شرکت پی اس پی موفق به دریافت مجوز فعالیت از شاپرک شدند و همین آغازی بود برای نوعی انحصار در بازار پرداخت که البته شاید با توجه به نیازها و ضروریات نظارتی اقدام الزام آوری نیز به حساب آید.

با تحولاتی که شکل گرفت در اوایل سالهای 83 تصمیماتی مبنی بر تعریف چند شرکت به عنوان MEGA PSP و بازتعریف سایر شرکتهای PSP به عنوان زیرمجموعه مطرح شد که البته به دلایلی هرگز نهایی نشد و این داستان باقی ماند تا شکل گیری تقاضاهای متنوع در صنعت و اینکه بازار پرداخت روز به روز با نیازها و بازارهای جدید رو به رو شد و در نهایت در شهریور و آبان سال گذشته با نهایی شدن الزامات و سندهای پیش نویس طرح، بازیگران جدیدی با عناوین تازه ای نظیر پرداخت یار و پرداخت بان و ... به اکو سیستم پرداخت کشور وارد شدند و به نظر می رسد در همین راستا باید به زودی شاهد تحولات موثری در حوزه باشیم.

در این میان فعلا نقش و عنوان شرکت های پرداخت یار بیش از سایرین روشن است گرچه هنوز ابهامات بسیاری بر آن وارد است. بر اساس الزامات معرفی شده در سند پرداخت یاری، از میان بیش از 8000 هزار شرکتی که بنا بر آمارهای غیر رسمی در حوزه پرداخت فعالیت دارند در حال حاضر 16 شرکت موفق به دریافت مجوز پرداخت یاری شده اند.

با توجه به مطالب ذکر شده و مروری بر تاریخچه شرکتهای پرداخت، به تعبیری شاید بتوان اینطور عنوان کرد که این شرکتها در مقایسه با پی اس پی های اولیه که نقش مگاپی اس پی را ایفا می کردند در آینده به تعریف همان شرکتهای پی اس پی فعلی ارتقا یافته و در واقع زیرمجموعه ای از 12 مگاپی اس پی فعال در صنعت پرداخت باشند.

در حال حاضر با توجه به قوانین و مقررات وضع شده شرکت های پرداخت یار می توانند صرفا در بازار خدمات بدون حضورکارت فعالیت نمایند و بر اساس آخرین ابلاغ موجود در معرفی خود باید فقط از عنوان تعیین شده توسط بانک‌ مرکزی با عنوان ارائه‌دهنده درگاه پرداخت اینترنتی استفاده کنند و از این حیث از شرکتهای PSP با عنوان ارائه دهنده خدمات پرداخت متفاوت می شوند.

البته در سند اولیه الزامات اشاره ای به ارائه خدمات در عدم حضورکارت نبود اما به دلیل اینکه شاپرک و شرکت های پی اس پی قائل به لزوم ایجاد تفاوت هایی در حوزه فعالیت شرکت های پرداخت یار در مقایسه با شرکتهای پرداخت بودند در مراحل بعدی ویرایش و ابلاغ سند نهایی فعالیت موضوع فعالیت شرکتهای پرداخت یار از انجام خدمات مبتنی بر کارت به عنوان مثال ارائه دستگاههای POS منع شدند.

البته شرکتهای پرداخت یار عمدتا فارغ از مجوز دریافتی، بر اساس مدلهای همکاری پیشین با شرکتهای پی اس پی به ارائه خدمات در حضورکارت نيز مشغولند و در این بخش نیز صرف نظر از پرداخت درصدی از کارمزد به شرکتهای پرداخت تفاوت زیادی در این بخش از بازار رخ نداده است، در بخش خدمات در عدم حضور کارت (CNP) البته دایره سرویس ها گسترده تر است از جمله اپلیکیشن های موبایلی، IPG، MPG و خدماتی نظیر پرداخت قبوض و خرید شارژ و ...

تا اینجای کار این طور به نظر می رسد که با توجه به تغییرات ایجاد شده شرکتهای پی اس پی علاوه بر اینکه در بخشی از بازار انحصار خود را با وجود پرداخت یاران از دست رفته می بینند عملا در موضوع تسویه حساب تراکنش ها نیز دچار تحولاتی شده اند، چرا که در فرم جدید قراردادها شرکت شاپرک به طور همزمان و مجزا سهم کارمزد شرکتهای پرداخت و البته پرداخت یاران متصل به آنها را پرداخت می کند و شرکتهای پی اس پی از مانده حساب کارمزد در حساب برای مدت بیشتر و کسب سود حاصل بظاهر تا حدی دچار خسران خواهند بود و این همان خط باریکی است که در صورت عدم شفافیت و تفاهم مناسب به ایجاد بحرانی بزرگ دامن خواهد زد. البته واقعيت اين است که اين بازارها پيش از اين در دسترس شرکت پرداخت نبوده و در واقع سهم تراکنش از بازاري که در دسترس نداشتند به درآمد آنها اضافه شده است.

در حال حاضر پرسش مهمی که مطرح است این است که تفاوت پرداخت یار با پی اس پی چیست؟ به عبارت بهتر در واقع چه کاری است که فقط پرداخت یار می تواند انجام دهد و شرکت پرداخت نمی تواند؟

این سوالی است که به نظر می رسد شاپرک باید پیش از جدی شدن تناقضات و آسیب ها در حوزه پرداخت یاری، پاسخی اقناع کننده و موثر برای آن ارائه نماید. بدیهی است که بر اساس منویات اولیه شرکتهای پرداخت یاری باید بتوانند با توجه به نیازهای روز افزون بازار با ارائه خدمات جدید و با ارزش افزوده بازارهای جدید را فتح کنند اما طبیعی است تا زمانی که مجموعه فعالیتهای حوزه پرداخت که تا پیش از این به طور کامل در اختیار PSP ها بوده اکنون بدون در نظر گرفتن فیلدهای جدید و اختصاصی در بخشی از آن، شرکتهای متعدد پرداخت یار نیز سهیم و شریک باشند، قطعا PSP ها به عنوان مهمان های ناخوانده ای به پرداخت یاران خواهند نگریست که سهم بازار را بدون دعوت از سفره آنها بر می دارند و این تقابل و رقابت مخرب جز آسیب و کشمکش فرجام دیگری نخواهد داشت.

به نظر می رسد در این بخش قوانین درست تعریف نشده و نیاز به بازبینی و شفافیت بیشتری دارد.

نکته مهم دیگر اینکه شرکتهای بسیار دیگری وجود دارند که نه مجوز فعالیت به عنوان PSP را دارند و نه مجوز پرداخت یاری و البته در حال حاضر در بازار پرداخت حضور دارند و به عنوان مثال از یک شرکت PSP قرارداد ارائه درگاه دریافت نموده و يا خدمات اپلیکیشن ارائه می دهند، تکلیف قانونی از سوی شاپرک برای این دسته از شرکتها چیست و چه تفاوتی با شرکتهای پرداخت یاری دارند که در یک پروسه طولانی، هزینه بر و سخت گیرانه مجوز فعالیت دریافت داشته اند.

در حال حاضر در واقع به نظر می رسد تا زمانی که به این دو سوال اصلی و اساسی پاسخ قانونی مناسب ارائه نشود در واقع شرکتهای پرداخت یار نمی توانند به جایگاه درست و منطقی در بازار و صنعت پرداخت دست پیدا کنند و تا زمانی که نقش و جایگاه آنها در صنعت به درستی تعریف نشود انتظار ایفای نقش موثر و مناسب رویایی بیش نیست و جز دامن زدن تناقضات و اختلاف نظرها سود دیگری در پی نخواهد داشت.

تا زمانی که پرداخت یاران مجاز به فعالیت در جزئی از کل بازار شرکت های پرداخت باشند بدون اینکه دامنه فعالیت اختصاصی برایشان تعریف شود قطعا حضورشان معنای موثری در بازار نخواهد داشت چرا که برای عموم ذینفعان و استفاده کنندگان منطقی تر و مقرون به صرفه تر خواهد بود تا خدمات خود را از شرکت های اصلی یا همان پی اس پی دریافت کنند بدون پرداخت هزینه مازاد و از سوی دیگر بخشی از بازار نیز در احاطه شرکت هایی است که هیچگونه مجوزی در حوزه پرداخت ندارند و اصولا قواعد بازی را نیز رعایت نمی کنند. در این شرایط نه توان رقابتی برای شرکت های پرداخت یار متصور است نه استراتژی قابل قبولی در بازار، این حضور را تاب خواهد آورد.

البته واقعيت ديگري هم که بسيار مهم است کندي و عدم وجود ظرفيت کافي در PSP در مقايسه با پرداخت ياران است که در صورت محاسبه زمان دريافت خدمات نوين و سرويس پشتيباني بهتر، شاید بتوان تائید کرد که پرداختياران مزيت بیشتری خواهند داشت.

این چالشی است که باید متولیان امر زودتر راهکار مناسبی برای آن بیاندیشند پیش از اینکه مجموعه صنعت پرداخت را درگیر نماید.