آیا بانک مرکزی از فدرال رزرو الگو می گیرد؟

تیتر۲۰- نزدیک به یک دهه است که دولت و مجلس مصمم به انجام اصلاحاتی در قوانین مربوط به نظام بانکی کشور شده اند. بالاخره بعد از رفت و آمدهای فراوان و نگارش پیش نویس لایحه ای از سوی دولت اینکار به جریان افتاد. با تعلل دولت قبل در اعطای لایحه، مجلس شورای اسلامی با کمک مرکز پژوهش های مجلس و با سرپرستی دکتر بحرینی طرحی را با عنوان طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران تهیه کرد. این طرح واکنش های بسیاری را میان اقتصاددانان و مسئولین فعلی و سابق اقتصادی دولت به همراه داشت.
ما قانون عملیات بانکی بدون ربا و قانون پولی بانکی کشور را داریم. این‌ها قوانین مادر هستند. بحث استقلال بانک مرکزی صرفا با تغییر بن افکن ساختارها صورت نمی‌گیرد. در سیاست های گوناگون، جهت گیری نظام بانکی کمک به تولید است و سیاست کلی اقتصاد مقاومتی هم در بند 9  اصلاح و تقویت نظام مالی را مطرح می‌کند. ما بیشتر مشکلاتمان در اجرا هست، در بخش آسیب شناسی که می‌شود ما می‌بینیم که قانون پولی بانکی ایرادی ندارد. قانون عملیات بانکی بدون ربا هم چارچوب بانکداری بدون ربا را گفته است. کسی هم تا این لحظه خدشه‌ای به آن وارد نکرده و مشکلاتی که مردم دارند یا همین جهت گیری تسهیلات که می‌گوییم ناظر به اجراست.  

چرا؟ چون طرف مثلا می‌خواهد یک کار غیرمولد انجام می‌دهد. بانک می‌گوید برو پیش فاکتور بیار، می‌رود و از یک عقدی استفاده می‌کند و آن کار را انجام می‌دهد بدون اینکه یک معامله و فعل اقتصادی انجام شود. اگر طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا که گفتیم رابطه پول-کالا خدمت-پول برقرار است عمل شود باید طبق دستورالعمل، خواهان تسهیلات ، وقتی به بانک می‌رود،  اگر می‌خواهد از فلان کارخانه ماده اولیه بخرد یا محصول نهایی بخرد، بانک نباید به او پول بدهد. بانک باید به کارخانه ای که مثلا پلی اتیلن تولید می‌کند پول بدهد. آن پلی اتیلن را کارخانه به متقاضی می‌دهد و او اقساط را می‌دهد.

اینطور یک تامین مالی زنجیره ای به وجود می‌آید. این پدیده اصلا در ذات عملیات قانونی بدون رباست و دستورالعمل های اولیه اش این بوده است. من می‌خواهم جایی مضاربه بکنم، به بانک بگویم که در آن موضوع خاص، کل پول را بمن بدهد، نه اشتباه است. به طرفی باید بدهد که من دارم انجام می‌دهم این کار را برای او. این تامین مالی زنجیره ای چی می‌گوید؟ تامین مالی زنجیره ای حالا از باب اینکه نقدینگی کمتری زنجیره های ارزش نیاز دارند با نقدینگی کمتر، ما بتوانیم ارزش افزوده بیشتر ایجاد کنیم در مراحل مختلف کار. اگر من وام ‌بخواهم کل پول را به من نمی‌دهند، مقداریش را برای ماده اولیه می‌خواهم، مقداری را برای طرح توسعه می‌خواهم، مقداری را برای موضوعات گوناگون میخواهم، فقط برای آن موضوعات و به طرف ما وام میدهند.

نه اینکه به من بدهند و من بروم با آن سفته بازی بکنم که سودآوری زیادی دارد، این اتفاقات افتاده که عرض می‌کنم. اتفاقا عملیات بانکی بدون ربا خیلی هوشمند است و بیشتر مشکلات فعلی ناظر به اجرا هست. بله آن بخش نظارتی، بخش چاره سازی و ورشکستگی و بخش های بانکداری الکترونیکی را باید به قوانین موجودمان اضافه کنیم اما ما به بهانه این بیایم بگوییم که قانون عملیات بانکی بدون ربا مثلا باید کلا تغییر کند و بعد برویم در قسمت بانک مرکزی، بجای اینکه چالش‌ها را حل کنیم، بگوییم ما می‌خواهیم کل ساختار بانک مرکزی را عوض کنیم!

الگو تغییرات بانک مرکزی در برنامه پنجم توسعه، فدرال رزرو بود/ این الگو در ایران جواب نمی دهد

الگویی در برنامه پنجم عرضه شد که مثل الگو فدرال رزرو بود. ما که فراموش نمی‌کنیم، عین آن الگو بود. هشت نفر از بخش خصوصی، یک نفر از قوه قضاییه و رییس جمهور و رییس کل، آن هیئت را تشکیل می دادند و بعد چرخشی عوض می‌شود، بعد ده سال و 7 سال مدت دوره این‌ها بود. رییس جمهور بعدی نمی‌توانست دست بزند، مجلس بعدی نمی‌توانست دست بزند و با این مکانیزم، اختیار مجلس و دولت را بین برد. مجلس هم وقتی انتخاب می‌کند دیگر نمی‌تواند آنها را تغییر بدهد. این در چارچوب ساختار حاکمیت آمریکا که بیشتر صاحبان ثروت و چند ملیتی ها در آنجا هستند و نمایندگانشان میلیونر هستند جواب میدهد. شما نگاه می‌کنید کلا یک ساختار حاکمیت سرمایه است. این را نمی‌شود عیناً کپی کنید و در ایران بیاورید. در خود آمریکا ترامپ گفت این استقلال بانک مرکزی یک افسانه است و بعد رئیس بانک مرکزی را عوض کرد. اصلا هر کدامشان آمدند عوض کردند اوباما وبقیه. این‌ها مصالح و منافع ملی را در نهایت در نظر می‌گیرند.

ما اینجا آمدیم الگو بزاریم خلاف کامل با بسیاری از مواد قانون اساسی. چون طبق قانون همه باید پاسخگو باشند، شما هفت نفر از بخش خصوصی می‌گذارید و رییس کل را امر بر می‌کنید، حتی رییس جمهور هم نمی‌توانست. منجر به چی شد؟ این در مجلس تصویب نشد، منجر به این شد که به صورت معضل آمد به مجمع ‌و رییس جمهور (احمدی نژاد) به مقام معظم رهبری ارجاع کرد و گفت من نمی‌توانم (با این مدل) کار بکنم./تسنیم