چک‌های قدیمی تا چه زمان معتبر است؟

تیتر20 - چک‌های قدیمی که قبل از پایان آبان‌ماه صادر شده است تا زمان تسویه‌حساب معتبر می‌ماند. حالا حدود یک هفته به پایان مهلت پذیرش چک‌های قدیمی باقی مانده است. درحالی بسیاری از دارندگان چک‌های غیر صیادی  نگران سرنوشت چک‌های  خود هستند که بهرام کلوری، رئیس شعبه یکی از بانک‌ها می‌گوید: «چک‌های قدیمی که تا قبل از پایان آبان‌ماه صادر شده است، تا آخرین برگه خود معتبر است.» او ادامه می‌دهد: «پیش از این تاریخ امکان نقدشدن چک‌ها در تمامی بانک‌ها وجود داشت؛ به‌عنوان مثال فردی چک بانک صادرات را در حساب بانک ملت خود می‌خواباند و  در تاریخ موعد، مبلغ چک به حسابش واریز می‌شد، اما حالا تمام کسانی که چک‌های قدیمی دارند برای نقدکردن آن به یکی از شعب مربوط به دسته‌چک مراجعه کنند.»

به گفته این مقام مسئول بانکی، چک‌های قدیمی تا آخرین برگ دارای اعتبار است و صاحبان دسته‌چک‌های قدیمی می‌توانند از آن استفاده کنند. با وجود این، اگر خواهان دریافت دسته‌چک‌های صیادی هستید، می‌توانید به شعب بانکی مراجعه کنید و دسته‌چک‌های قدیمی خود را تحویل دهید و دسته‌چک صیادی دریافت کنید.

هرچند بانک مرکزی در قالب سامانه صیاد، نسل جدیدی از چک‌های بانکی را به متقاضیان معرفی کرده، اما ضوابط صدور چک تغییری نکرده است و به گفته ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، مشتریان برای دریافت دسته‌چک باید به شعب مراجعه و البته در قالب امکان جدید می‌توانند درخواست اینترنتی نیز ارایه کنند.

البته آن‌گونه که بهرام کلوری، کارشناس بانکی می‌گوید در شرایط فعلی اختیارات شعب بانکی در صدور دسته‌چک کمتر شده و بانک مرکزی خوش‌حسابی و بدحسابی متقاضیان دریافت دسته‌چک را بررسی می‌کند.

به گفته او، ویژگی بسیار مهم دیگر سامانه صیاد این است که یک شماره منحصربه‌فرد روی هر برگ چک درج می‌شود که دریافت‌کننده چک می‌تواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه مطلع شود صادر‌کننده چک سوء سابقه داشته یا نه، آیا حساب او مسدود شده یا نه یا قبلا چک برگشتی داشته یا نه؟

 کلوری افزود: «اگر مشکلی وجود داشته باشد همان لحظه گیرنده متوجه می‌شود و می‌تواند قبل از اینکه چک را دریافت کند، معامله را قطعی نکند و این اطمینان نسبی به افراد می‌دهد که اولا اصالت چک اطمینان‌بخش است و بعد وضع صاحب چک استعلام شده است.»

با استقرار سامانه صیاد، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها یکسان و اطلاعات هویتی صاحب چک به همراه شناسه استعلام در قالب بارکد دوبعدی روی چک درج می‌شود که این موضوع امکان سوءاستفاده‌های احتمالی را کاهش می‌دهد.

یکی از مهمترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌هاست. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.

از ویژگی‌های دیگر دسته‌چک‌های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته‌چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی، مرجع صدور دسته‌چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی و دسته‌چک برایش صادر می‌شود. دسته‌چک‌های صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آنها از یکدیگر است.

یکی دیگر از نکات قابل تأمل چک صیادی داشتن شماره یکتا است. شماره یکتا شماره‌ای منحصربه‌فرد برای هر برگ چک است. این شماره به گیرنده چک امکان می‌دهد تا تنها با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادر‌کننده چک مطلع شود. با پیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام می‌شود، اطلاعات پایه فرد صادر‌کننده چک برای گیرنده چک ارسال می‌شود. هدف از این کار کاهش تنش‌های ناشی از صدور چک‌های بلامحل توسط افراد کم‌اعتبار است. همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرد و در نتیجه امکان جعل این چک کمتر خواهد شد. در این‌خصوص وجه تمایز هر یک از چک‌ها تنها درج نام و آرم بانک صادر‌کننده است. با صدور این نوع چک‌ها به محض آنکه نخستین چک شخص برگشت بخورد، به‌دلیل وجود امکان استعلام و مطلع‌شدن افراد مبنی بر فاقد اعتبار بودن، از اخذ چک‌های کسانی که بدحساب هستند، اجتناب می‌شود و این می‌تواند بسیاری از پرونده‌های قضائی مرتبط را کاهش دهد.

عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک توسط کاربر شعبه انجام و در صورت تأیید توسط رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه درخواست‌دهنده از نظر بانک مرکزی واجد شرایط دریافت دسته‌چک باشد، درخواست مورد اشاره از سامانه صیاد به گروه صدور دسته‌چک به منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال می‌شود و دسته‌چک جدید صادر خواهد شد.

طراحی کلیه نقوش چک‌های صیاد به‌صورت خطی و با استفاده از نرم‌افزار‌های امنیتی انجام گرفته، به‌صورتی که هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است. درحالی‌که در نمونه‌های جعلی، خطوط از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده ‌است و به راحتی به‌وسیله ذره‌بین قابل تشخیص است. در خمیر کاغذ چک‌های صیاد نیز از تصویر سه‌بعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران استفاده شده که در مقابل نور قابل رویت است. همچنین در چک‌های صیاد، چاپ شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب مشکی فلورسنت است و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره دیده می‌شود. علاوه بر این، در فرآیند ساخت کاغذ این چک‌ها از موادی استفاده شده که در صورت تماس با مواد شیمیایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد. استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده‌ است، دیگر ویژگی امنیتی چک‌های صیاد است. این الیاف در زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده است.

سامانه صیاد این امکان را برای گیرندگان چک فراهم کرده که وضع صادر‌کننده چک را در نظام بانکی ارزیابی کنند. دریافت‌کنندگان چک می‌توانند با ارسال شناسه ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی به سامانه استعلام پیامکی بانک مرکزی، از وضع اعتباری صادرکننده چک مطلع شوند. این سامانه با شماره ۷۰۱۷۰۱ در دسترس عموم مردم قرار دارد و قالب ارسال پیامک به شکل «شناسه ۱۶ رقمی*۱*۱» است. در پاسخ به پیامک ارسالی، وضع صادرکنندگان چک با پنج رنگ سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز مشخص می‌شود. وضع سفید به این معناست که صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی است یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است. 

وضع زرد حاکی از این است که صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰‌میلیون ریال تعهد برگشتی است. وضع نارنجی یعنی صادرکننده چک دارای دو تا چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰‌میلیون ریال تعهد برگشتی است. وضع قهوه‌ای صادرکننده چک را دارای پنج تا ١٠ فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰‌میلیون ریال تعهد برگشتی معرفی می‌کند و وضع قرمز نیز مربوط به کسانی است که دارای بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰۰‌میلیون ریال تعهد برگشتی باشند.  جالب است بدانید که هزینه هر استعلام موفق، سه‌هزار و ۵۰۰ ریال است و ارتباطی با تعداد پاسخ‌های ارسال شده برای درخواست‌کننده استعلام ندارد./روزنامه شهروند