چرا صنعت پرداخت تشکل صنفی ندارد؟!

تیتر20 / سارا دلیریان - صنعت پرداخت الکترونیک، از جمله بخش هایی است در کشور که با وجود جوانی و عمر کوتاهی که از پیدایش آن می گذرد، در سال های اخیر توانسته به بهره وری و خلق درآمد قابل توجهی نائل آید. اما در کنار همه موفقیت ها، این صنعت هنوز گرفتار مسائل و چالش هایی است که با در دومین دهه از عمر آن، امروزه سبب تحمیل هزینه ها و مصائب بسیاری در این حوزه شده است. مسائلی که شاید به دلیل نبود متولی صنفی مشخص تاکنون راه حلی جامع و موثر برای حل آن اندیشیده نشده است. ضرورت هایی که ایجاد تشکل صنفی منسجم را به یک حلقه مفقوده در صنعت بدل ساخته که بی شک این حوزه برای رسیدن به بلوغ کافی نیازمند عبور از این مرحله است. بدیهی است بسیاری از چالش ها در این حوزه، حاصل رابطه نامنسجم میان خود شرکت های فعال در حوزه پرداخت الکترونیک و نبود یک تشکل صنفی است که باید چاره ای برای آن اندیشیده شود.

فرامرز خالقی از پیشکسوتان حوزه پرداخت الکترونیک در گفت و گو با تیتر20 با تاکید بر اینکه وجود تشکل صنفی مرتبط با هر صنعتی می تواند زمینه ساز حل و بحث دغدغه ها و مشکلات پیش رو باشد، معتقد است: صنعت پرداخت مانند هر صنعت دیگری اگر تشکلی صنفی داشته باشد، هم افق پیش رو را خیلی بهتر می تواند ترسیم کند و هم قادر خواهد بود به طور موثرتری سیاست گذاری کلان را برای صنعت انجام دهد.

رییس هیات مدیره داده ورزی سداد با اشاره به حضور شاپرک به عنوان نهاد اصلی برای شرکت های PSP  و تفکیک نقش آن از یک تشکل صنفی گفت: شاپرک البته یک رگولاتور است که سیاست های حوزه پرداخت را در کشور تعیین می کند، اما مهم این است که اگر تشکل ها بتوانند در تصمیم گیری ها نقش تصمیم سازی ایفا نمایند به رسالت خود عمل کرده اند، در غیر اینصورت تشکلی که نتواند در امر سیاست گذاری تاثیرگذار باشد قطعا نخواهد توانست نقش موثر و مفیدی ایفا نماید. 

بنابراین شکل گیری یک تشکل در قالب یک حرکت موازی با شاپرک نتیجه ای در بر نخواهد داشت، چرا که در حال حاضر نهایتا سیاست گذاری نهایی توسط شاپرک و بانک مرکزی انجام می شود.

خالقی معتقد است: چنین تشکلی اگر بتواند بر اساس نگاه روز دنیا و شرایط اقلیمی و اقتصادی موجود در کشور، همه فرآیندها و مشکلات موجود در صنعت را آنالیز کند و در یک جمع بندی مسائل پیش رو را به عنوان یک مطالبه صنفی پیگیری نماید، موثر خواهد بود. چنین تشکلی در صورتی می تواند کارکرد اصلی خود را داشته باشد که بتواند از این مطالبات در مرحله تصمیم سازی دفاع کند و البته رگولاتور از این الگو تبعیت کند.در غیر اینصورت اگر بخواهد تبدیل به یک تشکل صرفا شکلی و فرمالیته شود قطعا خروجی مطلوبی از آن حاصل نخواهد شد.

این پیشکسوت صنعت پرداخت با اشاره به چالش های روز حوزه تصریح کرد: به عنوان مثال در موضوع کارمزد صنعت پرداخت بر این عقیده است که کارمزد باید تغییر کند اما وقتی نهاد بالادستی قائل به چنین تغییری نیست، قطعا همصدایی صرف، نمی تواند در فرآیند قانونگذاری نقش و تاثیری ایجاد کند. در برخی صنوف رابطه موثری بین نهادهای بالادستی قانونگذاری و تشکل های صنفی نمی بینید. بنابراین شرایط صنعت پرداخت حکایت از این دارد که وجود تشکل در چنین شرایطی نخواهد توانست نقش موثری در سیاست گذاری ها ایفا نماید. چرا که یک رقابت شدید بین شرکت های پرداخت است که منافعشان درگیر این رقابت است. 

خالقی با بیان اینکه خلاء رفتار صنفی در صنعت به شدت احساس می شود گفت: به عنوان مثال اخیرا شرکت پرداخت الکترونیک سامان تصمیم به اخذ کارمزد از تراکنش های مبتنی بر درگاههای این شرکت گرفت، اما دیدیم با وجود اینکه همه شرکت های پرداخت در خصوص تغییر نحوه کارمزد مدتهاست نظر نسبتا واحدی دارند از این اقدام حمایت و پیروی نکردند، بلکه بعضا به دنبال جذب مشتریان سپ نیز بر آمدند، بنابر این تضاد منافع نیز قطعا در عدم شکل گیری چنین تشکلی موثر است و من معتقدم ما عموما از اقدامات و فعالیت در قالب تشکل های صنفی جز در معدود صنایع خاص، نتایج لازم را دریافت نمی کنیم.

کریم خمسه از فعالین و پیشکسوتان صنعت پرداخت الکترونیک درگفت و گو با تیتر20 ضمن ضروری دانستن وجود تشکل صنفی در صنعت پرداخت معتقد است: بدیهی است داشتن چنین تشکلی امری مثبت و البته ضروری است اما در خصوص موانع شکل گیری چنین تشکلی باید گفت که به نظرم صنعت پرداخت هویت مستقلی ندارد، به عبارتی شرکت های بزرگ پرداخت به جز یکی دو شرکت PSP ، بقیه وابسته به بانک ها هستند و با تغییر سیاست بانک ها، این شرکت ها نیز تغییر سیاست می دهند. بنابراین در این عرصه مستقل نیستند و نمی توانند مواضع صنفی مشترک بگیرند و تابع سیاست بانک سهامدار عمده خودشان هستند.

این فعال صنعت پرداخت کشور، با انتقاد از متحد نبودن شرکت های پرداخت در حوزه تصمیم گیری و سیاست گذاری بازار گفت: البته فی نفسه نداشتن تشکل صنفی ایجاد مشکل نمی کند، آنچه بسترساز مشکلات در این حوزه است، رفتارهای نابخردانه ای است که در صنعت وجود دارد و ریشه های مفصلی دارد.

خمسه با اشاره به نقش شاپرک در تعیین سیاست های حوزه پرداخت اظهار داشت: البته شاید وقتی یک رگولاتور قدرتمندی مثل بانک مرکزی دارید که قواعد بیزینس را تا حدود زیادی تعیین می کند، تشکل صنفی خیلی هم نتواند مانع بعضی تصمیم گیری ها و رخدادها در صنعت باشد ولی بهرحال بی تاثیر هم نیست اما نباید در خصوص تاثیرگذاری احتمالی چنین تشکلی اغراق آمیز اندیشید. 

این پیشکسوت صنعت پرداخت الکترونیک، در خصوص اینکه بعضی صداها در صنعت، مخالف شکل گیری چنین تشکلی هستند، پاسخ داد: اگرچه تاکنون کسی علنی و رسمی مخالفتی با چنین اقدامی ابراز نکرده، اما فکر می کنم اراده ای برای همکاری مشترک بین PSP ها وجود نداشته، چه در زمانی که تنها چندشرکت محدود در این عرصه وجود داشت چه امروز که صنعت نوپای پرداخت بازیگران متعددی یافته است. اراده و همگرایی برای تصمیم گیری واحد و جامع در این خصوص از سمت خود گردانندگان صنعت وجود ندارد که البته بازیگران و شخصیت های حقیقی متعددی هستند که مرتب در حال تغییرند.

علیرضا بزرگمهری از فعالین حوزه صنعت پرداخت کشور در گفت و گو با تیتر20 اظهار داشت: اصولا سندیکاها و صنف ها برای این به وجود آمدند که به طور مشترک مطالبات و دغدغه های یک صنف را با قانونگذار مطرح نموده و مطالبات را فارغ از موجودیت حقوقی یک فرد یا شرکت پیگیری کنند. در شرایط فعلی مطالبات جدی در صنعت پرداخت وجود دارد از جمله نظام غلط کارمزد، عدم وجود استاندارد کیف پول، عدم تعیین تکلیف مجوزهایی نظیر پرداخت یاری و پرداخت بانی و موارد مشابه که همه اینها عملا لزوم وجود تشکل صنفی در صنعت پرداخت را بیش از پیش آشکار می سازد.

بزرگمهری با تاکید بر اینکه صنعت پرداخت با وجود بزرگی عملا جزو معدود صنایعی است که از چنین تشکلی برخوردار نیست، اظهار داشت: امروزه صنعت پرداخت دیگر تنها به 12 شرکت PSP محدود نمی شود و بیش از چندهزار شرکت و فین تک ها در این عرصه ظهور کرده اند که قاعدتا باید در یک تشکل، سازمان دهی شوند.

بزرگمهری با اشاره به آسیب ها و تبعات نبود چنین تشکلی در صنعت، افزود: عدم وجود یک سندیکا باعث می شود که نظیر شرایط فعلی، برخی از فعالیت های مخرب به علت فقدان رقابت صحیح به وجود بیاید که اگر یک نظام صنفی بر آن حاکم باشد قابل مدیریت خواهد بود.

وی با اشاره به نقش شاپرک در حوزه پرداخت الکترونیک کشور می افزاید: شاپرک به عنوان یک شخصیت حقوقی قادر نیست نقش سازمان صنفی را ایفا نماید، به دلیل اینکه دقیقا برعکس مفهوم سندیکا است، سندیکا مفهوم انتخابی است که خود بخشهای فعال در انتخابات آن نقش دارند در حالی که مدیریت و سیستم شاپرک از طریق رگولاتور و قانونگذار تعیین می شود. باید توجه کرد که وجود این دو در کنار هم می تواند شرایط و اتمسفر فعالیت را در حوزه پرداخت متعادل کند، در حالی که ما یک کفه را داریم و کفه دیگر را خیر. البته به همت مرکز فابا در ابتدای شکل گیری شرکت های پرداخت نشست هایی به صورت دوره ای و چرخشي در راستای همگرایی بیشتر بازیگران اصلی صنعت برگزار مي گرديد که متاسفانه به دلیل برخی تنگ نظری ها با روش هاي مختلف به هم زده شد.

بزرگمهری از جمله دلایل شکل نگرفتن چنین تشکلی را نوپایی صنعت پرداخت در کشور و محدودیت و محذوریت و معذوريت هاي چهره های شاخص و پيشکسوت در این موضوع عنوان کرده و معتقد است: صنعت پرداخت در کشور، صنعت جوانی است و تعداد افرادی که اصطلاحا به عنوان ریش سفید در این خصوص وجود دارند خیلی زیاد نیستند و عمدتا تاکنون ورودی چندان جدی به این امر نداشته اند.

نکته دیگر اینکه در بدو امر وقتی چنین اقدامی صورت گرفت برخوردهای قهری و منفی از سمت رگولاتور صورت گرفت که باعث شد بقیه را براي پا پيش گذاردن نگران نمود. بهرحال برای شکل گیری چنین تشکلی،مشکل قانونگذاری وجود ندارد و تاکنون برخوردهای سلیقه ای از موانع ایجاد آن بوده است.

وی در پایان تصریح کرد: واقعیت این است که در هر حالت عدم وجود چنین تشکل صنفی هم به منافع ملی کشور آسیب خواهد زد و هم به صنعت پرداخت، بازیگران و شرکت های فعال در این حوزه که یک متولی جدی ندارند.