ایران پنجمین کشور مهاجرپذیر دنیا

تیتر20- این در حالی است که در سال ۹۶ بیش از یک‌میلیون و ۶۰۰‌هزار اتباع خارجی در ایران زندگی می‌کردند که کشور ما در رده چهارم جهان قرار داشت. کارشناسان بر این باورند کاهش ساخت و سازها، کاهش ارزش پول نسبت به دلار و... از دلایل میل پناهندگان برای اقامت در ایران است. بیشترین اتباع خارجی در ایران متعلق به کشور افغانستان با بیش از ۸۰۰‌هزار نفر است و عراقی‌ها و پاکستانی‌ها در رده‌های بعدی قرار دارند، در حالی که طبق آمار غیررسمی بیش از دو‌میلیون اتباع افغان به‌صورت غیرقانونی در کشور ما زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد صد‌ها پناهنده در ایران مجوز اقامت ندارند، اما از آنجا که در حاشیه شهر‌ها و به دور از رصد آماری زندگی می‌کنند شناسایی، ساماندهی و بازگرداندن آنها مشکل است. ایران در سال‌های اخیر فارغ از اینکه یک پناهنده قانونی است یا به‌صورت غیرمجاز در ایران اقامت دارد به او خدمات مختلف به‌ویژه خدمات آموزشی و بهداشتی ارائه کرده است. این اقدامات باعث تقدیر سازمان‌های جهانی از ایران شده است.

چندی پیش یک پژوهشگر حقوق پناهندگان دانشگاه یورک تورنتو در این باره گفته بود: در حالی که کشورهای ثروتمند اروپایی و آمریکایی معمولا تلاش می کنند تا به هر طریق ممکن از پذیرش پناهنده جدید در کشور خود خودداری کنند، ایران جزو پنج کشوری است که بیشترین تعداد پناهنده را دارند. آذر معصومی افزود: جامعه بین‌الملل خصوصا کشورهای ثروتمند، باید بسیار بیشتر از چیزی که امروز انجام می‌شود در خصوص مسأله پناهندگان مسئولیت بپذیرند. منتها باید بدانیم که از لحاظ حقوقی، هیچ ‌قانون، توافقنامه و اساسنامه بین‌المللی وجود ندارد که این کشورها را ملزم به پشتیبانی مالی، تجهیزاتی و نیروی انسانی به کشور پناهنده‌پذیر کند. وی با تاکید بر این مسأله که ایران در همه این سال‌ها به کنوانسیون 1951 وفادار بوده است، افزود: در حالی که کشورهای ثروتمند اروپایی و آمریکایی از جمله کانادا معمولا با روش‌های مختلف تلاش می‌کنند تا به هر طریق ممکن از پذیرش پناهنده جدید در کشور خود خودداری کنند، امروز ایران جزو پنج کشوری در دنیا است که بیشترین تعداد پناهنده را دارند که البته یکی از علل آن موقعیت جغرافیایی ویژه ایران است. وضعیت پناهندگان در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه متفاوت است. پناهندگان در کشورهایی مثل کانادا و سوئد از تمام حقوق قانونی و اجتماعی متصور برخوردار هستند. اما در کشوری مثل ایران این حقوق از سطح پایین‌تری برخوردار است، سطحی که البته از نگاه متخصصین مقبول است چون برای پناهنده شرایطی را فراهم ساخته تا وی در امنیت کامل زندگی کند. معصومی افزود: طبق آمار اعلام شده از سوی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) بیش از 25‌میلیون پناهنده در سطح جهان وجود دارد که 85‌درصد از این تعداد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. بنابراین فشار اصلی پناهندگان به کشورهایی می‌آید که چندان ثروتمند نیستند و به اصطلاح در حال توسعه هستند. طبق این آمار ترکیه با 3.5‌میلیون پناهنده رتبه نخست را دارا هست. اوگاندا و پاکستان با 1.4‌میلیون نفر، لبنان به‌عنوان کشور کوچکی که در مجموع فقط 6‌میلیون جمعیت دارد، با یک‌میلیون پناهنده و ایران نیز با حدود یک‌میلیون پناهنده، در رتبه‌های بعد این لیست قرار دارند.

پناهندگی مختص ایران نیست

نماینده مردم ایرانشهر در مجلس درباره پناهندگان در استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: استان سیستان و بلوچستان جزو اولین استان‌هایی است که طی چهار دهه اخیر با موج پناهندگان روبه‌رو بوده است. محمد نعیم امینی‌فرد می‌افزاید: عمدتا بعد از روی کار آمدن رژیم مارک در افغانستان تعداد قابل توجهی از هم‌زبانان افغانستانی به طرف مرزهای ایران و استان سیستان و بلوچستان آمدند. پناهندگی در هر جای دنیا مسائل خاصی را ایجاد می‌کند و به تدریج مشکلاتی را به وجود می‌آورد. ضمن اینکه تفاوت‌های فرهنگی هم مزید بر علت است. امینی‌فرد بیان می‌کند: البته از طرف پاکستان موج پناهنده آنچنانی نداریم، ولی بعد از آنکه مصوباتی در شورای امنیت کشور مبنی بر اینکه پناهندگانی که موفق به گرفتن اقامت شده‌اند از مرزها دور نگه داشته شود، تصویب شد؛ آنهایی که اسناد هویتی داشتند بازگرداننده شدند و تعدادی ماندند و مسائل خاص خود را به وجود آورد. او توضیح می‌دهد: در دو سه دهه اخیر که پناهندگان افغانستانی به ایران آمده‌اند ازدواج‌های زیادی عمدتا بین مردان افغان و زنان ایرانی شکل گرفته که این مساله اوراق هویتی را به مخاطره انداخت و الان تعداد قابل توجهی از فرزندان حاصل این ازدواج‌ها دچار مشکلات زیادی هستند. امینی‌فرد عنوان می‌کند: فرزندان آنها حق حیات اجتماعی دارند، این در حالی است که تا به سن 18 سالگی نرسند براساس قوانین فعلی نمی‌توانند کاری برای اوراق هویتی انجام دهند. البته این اتفاق مشروط به این است که اصالت فرد در خارج از مرز و از کشور مبدأ تایید شود. او توضیح می‌دهد: اکنون آمارها در مورد تعداد پناهندگان افغانستانی متفاوت بوده و مستند نیست، ولی تخمین زده می‌شود که بین 70 تا 100‌هزار افغانی در استان سیستان و بلوچستان حضور دارند و از نظر فرصت شغلی و ازدواج مشکل دارند. او اظهار می‌کند: اکنون نمایندگان طرحی را ارائه کرده‌اند که فرزندان مادران ایرانی صاحب اوراق هویتی شوند. البته در دوره قبلی این طرح به صحن علنی مجلس آمد و رد شد، اما قرار است دوباره با کارشناسی بیشتر تقدیم مجلس شود. این نماینده مجلس بیان می‌کند: ایران با افغانستان اشتراکات قابل توجهی دارد و هر دو کشور مسلمان بوده و از نژاد آریایی هستند. او توضیح می‌دهد: پناهندگی در همه جای دنیا وجود دارد و مختص ایران نیست. الان هم میلیون‌ها ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند و دارای حقوق اجتماعی هستند. بنابراین با حفظ منافع ملی ناگزیریم پناهندگان را بپذیریم. از این رو باید قوانین به‌گونه‌ای تصویب شوند که فرزندان حاصل این ازدواج‌ها بتوانند از خدمات اجتماعی بهره‌مند شوند./آرمان