نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در بحران کرونا

مدتی است از همه گیری ویروس کرونا در جهان می‌گذرد و اکنون اکثر کشورهای جهان با بیماری کووید ۱۹ دست و پنجه نرم می‌کنند. این ویروس تا به حال موجب مرگ انسان‌های بسیاری شده و تاثیرات شگرفی بر ابعاد مختلف زندگی بشر داشته است و دولت‌ها را مجبور کرده با اتخاذ سیاست‌هایی همچون قرنطینه خانگی، فاصله ‌گذاری اجتماعی، تعطیلی بسیاری از صنوف و کاهش ساعات کار در پی کنترل و مهار این بیماری برآیند.

آثار این همه‌گیری بر کسب‌وکارها و صنایع نیز بسیار گسترده بوده و خیل عظیمی از شرکت‌ها را دچار مشکلات گوناگون کرده است؛ به طوری که بر اساس آمارهای سازمان بین‌المللی کار حدود ۸۰ درصد نیروی کار در جهان از این موضوع تاثیر پذیرفته‌اند و کاهش تقاضا، اختلال در زنجیره تامین، مشکلات حضور فیزیکی نیروی کار در سازمان‌ها و ... از این جمله است. کرونا از سوی دیگر برای مصرف‌کنندگان نیز نگرانی‌های و مسائل  فراوانی را پدید آورده است، به طوری که طی این مدت شاهد صف‌های خرید طولانی، افزایش تقاضا برای برخی کالاها و در نتیجه کمیابی و خالی شدن قفسه‌های فروشگاه‌ها بوده‌ایم.

بدیهی است فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز از این وضعیت مستثنا نبوده وکرونا مانند هر بحران دیگری فرصت‌ها و چالش‌هایی را پیش روی آن‌ها قرار داده است. از مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به حفظ سلامت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تامین به موقع کالاهای اساسی مورد نیاز مردم اشاره کرد. در مقابل فرصتی مناسب برای بخش خرده‌فروشی آنلاین فروشگاه‌های زنجیره‌ای پدید آمده تا توانایی‌های خود را در هنگام بحران بروز دهند. از آن جا که فروشگاه‌های زنجیره‌ای از مدیریت متمرکز و دانش روز برخوردارند و در واکنش به بحران پیش آمده با چالاکی و انعطاف عمل کرده‌اند، شاهد پاسخگویی به موقع آن‌ها بوده‌ایم. با توجه به اهمیت موضوع مدیریت واحد این فروشگاه‌ها استراتژی‌های مناسب این بحران را در حوزه‌های مختلف همچون زنجیره تامین، منابع انسانی، بازاریابی و فروش و ... اتخاذ نموده و رویه‌های یکسانی را در تمام شعب در کشور اجرا کرده است.

زنجیره تامین شامل شبکه‌ای از افراد، سازمان‌ها، منابع، فعالیت‌ها و فناوری‌ها است که در تولید و فروش یک کالا نقش دارند. این زنجیره در زمان بحران با مشکلات فراوانی رو به رو شده است که از جمله آن ها افزایش شدید تقاضا برای برخی محصولات همچون شوینده‌ها و اقلام بهداشتی و برخی مواد غذایی را می‌توان نام برد. از سوی دیگر با بسته شدن یا کاهش تولید بسیاری از کارخانه‌ها در زمینه تامین کالا نیز شاهد دشواری‌های فراوانی بوده‌ایم. فروشگاه‌های زنجیره‌ای با توجه به ظرفیت های علمی و مدیریت واحد و ارتباطات وسیعی که با تامین کنندگان مختلف داشته اند توانستند پاسخ به موقع و در خوری را برای این موضوع ارائه نموده و با ارزیابی های دقیق خود از عرضه و تقاضا، زنجیره تامین کالاها را به خوبی مدیریت کردند، به طوری که در این دوره کمتر با فقدان کالاهای مورد نیاز مردم مواجه بودیم.

در زمینه مدیریت منابع انسانی نیز فروشگاه‌های زنجیره‌ای دستاوردهای مناسبی داشته‌اند. این فروشگاه‌ها به علت برخوردار بودن از امکانات آموزش و اطلاع رسانی پیشرفته و به روز، آموزش‌های لازم را برای دوره بحران کرونا به نیروی کار خود ارائه کرده‌اند، به طوری که این نیروها بتوانند هم سلامتی خود را حفظ نموده و هم با رعایت دستورالعمل‌های صادره محیط فروشگاه‌ها را سالم و به دور از آلودگی‌ها نگه دارند. در همین راستا دستورالعمل‌های جدیدی را به فراخور شرایط موجود، صادر شده و  تمهیدات مختلفی را به کار گرفته  شده که در ادامه به شرح برخی از آن ها می پردازیم.

اعضای اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای به خصوص فروشگاه هایی که کالاهای تند مصرف یا FMCG ارایه می کنند در این مدت که از شروع همه گیری کرونا گذشته است، روزهای پرکاری را سپری نموده‌اند و در دوره‌ای با رشد تقاضا مواجه بوده‌اند. افزایش مراجعات مشتریان و شلوغی ناشی از آن و ضرورت تامین و عرضه کالاهای مورد نیاز مردم با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی موجب شد تا فروشگاه‌های زنجیره‌ای مذکور در زمینه‌های مختلف سیاست‌ها و رویه‌های کاری جدیدی را به کار گیرند. به منظور حفظ سلامت مشتریان و کارکنان فهرستی از اقدامات لازم همچون ضدعفونی کردن قسمت‌های مختلف فروشگاه همچون سبد های خرید، ترولی ها، دستگاه‌های پوز، دستگیره‌ها و ... به صورت روزانه و به دفعات انجام می‌شود. همچنین فروشگاه‌های زنجیره ای برای جلوگیری از انتقال آلودگی از پذیرش پول نقد امتناع نموده و خرید صرفا با کارت‌های بانکی انجام می‌پذیرد. از سوی دیگر سیاست عدم تعویض یا پس گرفتن کالاهای فروخته شده نیز در این مدت به صورت جدی پیگیری و اجرا شده است. استفاده از ماسک و دستکش و شستشوی مرتب دست‌ها از دیگر اقداماتی بوده که کارکنان فروشگاه ها جهت رعایت اصول بهداشتی انجام  می دهند. پایش سلامت کارکنان و انجام آزمایشات پزشکی جهت بررسی این موضوع از کارهای دیگری است که در راستای سیاست های مذکور انجام پذیرفته است. از سوی دیگر تلاش شده تا کارکنان ستادی فروشگاه های مذکور که امکان دورکاری دارند از منزل به انجام امور محوله بپردازند و یا در غیر این صورت ساعات کاری آن‌ها کاهش یافته یا به صورت شیفتی در محل کار حضور به هم رسانند.

علاوه بر موارد مذکور فروشگاه‌های زنجیره‌ای در زمینه فروش و بازاریابی نیز دستخوش تغییراتی شده‌اند؛ به طور مثال تشویق به خرید اینترنتی در این دوره با جدیت دنبال شده است و با توجه به برخورداری از زیرساخت‌های مناسب جهت فروش آنلاین که پیش از این بحران ایجاد شده بود امکان تامین تقاضای شهروندان را بدون حضور فیزیکی آن‌ها در فروشگاه‌ها داشته‌اند به طوری که طی این مدت شاهد افزایش قابل ملاحظه خریدهای اینترنتی بوده‌ایم.

 از سوی دیگر در مواردی که نیاز به ایجاد ظرفیت های جدید برای پاسخگویی به تقاضای ایجاد شده احساس شده این فروشگاه‌ها با سرعت برنامه ریزی نموده و اقدامات لازم را انجام داده‌اند. به طور مثال یکی از فروشگاه‌های مذکور با توجه به شرایط پیش آمده و در راستای ارایه خدمات مناسب و به هنگام به مشتریان اقدام به جذب ۴۰۰ نفر نیروی جدید کرده است.

با رفع محدودیت فعالیت مشاغل مختلف و بازگشایی فروشگاه‌های زنجیره ای در رسته‌های دیگر همچون پوشاک، رستوران‌ها وعرضه‌کنندگان مواد خوارکی، محصولات فرهنگی ، لوازم خانگی و ... نیز شاهد اجرای دستورالعمل‌های مشابه در این فروشگاه‌ها، جهت حفظ سلامت جامعه هستیم. هر چند لازم به ذکر است که این بخش از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دوران قرنطینه به علت محدودیت‌های ایجاد شده دچار مشکلات فراوانی شده‌اند. هزینه‌های ثابت همچون اجاره بها و هزینه های نگهداری و آب و برق و ... به علاوه هزینه های ناشی از دستمزد باعث شده بسیاری از این فروشگاه ها درگیر بدهی های سنگین شوند.

امری که ممکن است آثارش تا مدت‌ها بر عملکرد و سوددهی این واحدهای اقتصادی اثر بگذارد. از این رو مقتضی است دولت و نهادهای سیاست‌گذار با توجه به نقش کلیدی و مهمی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای در بخش توزیع در اقتصاد کشور دارند اهمیت بیشتری به این بخش داده و حمایت‌های خاصی همچون اعطای وام‌های کم بهره و بخشودگی‌های مالیاتی را برای آن در نظر بگیرند./ ایرنا

رییس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای*