خطر دریافت وثیقه‌های سنگین از خلبانان

تیتر20-رؤیای پرواز از دیر‌باز یکی از دغدغه‌های ذهن بشر بوده است. یکی از مهم‌ترین نقاط عطف تاریخ، اختراع هواپیما و به طبع آن تولدی صنعتی نوظهور به نام صنعت هوانوردی بود؛ صنعتی با سطح فناوری بسیار بالا و استانداردهای سخت‌گیرانه که به جرئت می‌توان بحث ایمنی یا Safety را از مهم‌ترین ارکان آن دانست.

خلبانی را می‌توان یکی از جذاب‌ترین مشاغل جهان دانست. فعالیت در دفتر کاری که در ارتفاع 35هزار‌پایی واقع شده است، مسافرت‌های بی‌پایان، حقوق و مزایای عالی و... شاخص‌های جذابی هستند که به‌ظاهر از فضای کاری این شغل برداشت می‌شوند. جذابیت‌هایی که جوانان را برای ورود به این حوزه تخصصی ترغیب و وسوسه می‌کند. ولی آیا همه‌چیز در رابطه با خلبانی در همین موارد به‌ظاهر جذاب خلاصه می‌شود؟ به‌تازگی نشریه فلایت با همکاری شرکت گوس تحقیقی درباره اولویت‌های خلبانان در محیط کار انجام داده است؛ داده‌های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که انگیزه خلبانان برای رضایت از شغل و شرکت هواپیمایی متبوعشان به‌ترتیب در‌بر‌گیرنده مواردی چون تعادل ساعات کار و زندگی، فرهنگ سازمانی، فرصت‌های آموزشی، پیشرفت شغلی و دستمزد پرداختی است. دو سال پیش بود که هم‌زمان با سانحه سقوط هواپیمای پرواز تهران-یاسوج، اخبار جسته‌و‌گریخته‌ای مبنی‌بر پدیده‌ای نوین در صنعت هوایی ایران به گوش می‌رسید؛ اینکه شرکت هواپیمایی که هواپیمای توربوپراپش نرسیده به فرودگاه یاسوج و در محدوده کوه دنا دچار سانحه شده بود، اقدام به دریافت وثیقه‌های سنگین از خلبان خود کرده بود. طرح این موضوع و رسانه‌ای‌شدن آن واکنش متخصصان صنعت هوایی کشور را در‌پی داشت، با‌این‌حال خیلی زود به فراموشی سپرده شد.‌ با‌این‌حال، امروزه کار به جایی رسیده که اغلب شرکت‌های مختلف هواپیمایی کشور وثیقه‌های سنگینی در رده‌های مختلف از پرسنل پروازی خود طلب می‌کنند. اقدامی که هر‌چند در هیچ‌کجای جهان باب نیست و مغایر اصول ایمنی پرواز است، ولی بجد در دستور کار ایرلاین‌های داخلی قرار گرفته است. وثیقه‌هایی که چه به‌صورت وثایق ملکی و چه به‌صورت سفته و چک، در مبالغی از 300 میلیون تا حتی سه، چهار میلیارد تومان! (بسته به شرکت و جایگاه و تایپ پروازی خلبان) از خلبانان گرفته می‌شوند. شرکت‌های هواپیمایی تازه‌کار در این امر نیز قدم‌های اول خود را در اخذ وثیقه از خلبانان تازه‌وارد یا خلبانانی که قصد ارتقای جایگاه یا تغییر تایپ دارند، برداشته‌اند. امروزه در ایران چیزی حدود هزارو 700 تا دوهزار نفر کمک‌خلبان و کاپیتان(خلبان) در خطوط هواپیمایی داخلی مشغول فعالیت و پرواز هستند. با این حال، چیزی حدود هزار نفر نیز باوجود گذراندن دوره‌های آموزش خلبانی و دریافت گواهینامه‌های مربوطه، همچنان جویای کار بوده و از یافتن شغل مناسب در خطوط هواپیمایی عاجزند؛ هم‌اکنون حدود هزار نفر دانشجوی خلبانی نیز در کشور مشغول تحصیل هستند که 500 تا 600 نفر آنها به‌طور مستقیم درگیر فرایند آموزش‌های تئوری و عملی بوده و برخی نیز در سایر مراحل امتحانات و دریافت گواهینامه‌ها قرار دارند. بدون شک تمامی این نیروها (ازجمله شاغلان در هنگام ارتقا یا تغییر تایپ هواپیما و دانش‌آموختگان و دانشجویان هنگام طی فرایند استخدام) با این پدیده مخرب جدید دست‌به‌گریبان خواهند بود. مشخص نیست که انگیزه ایرلاین‌ها از قدم‌نهادن در این وادی بسیار خطرناک چیست؛ شرکت هواپیمایی حق دارد که نگران از‌دست‌دادن نیروی انسانی متخصص خود باشد اما بدون شک توسل به زور راه‌حل صحیحی برای رفع این مشکل احتمالی نخواهد بود. متأسفانه موضوع وثیقه به حربه‌ای در دست شرکت‌های هواپیمایی مبدل شده که منجر به سلب اختیار و آزادی از خدمه پروازی و ابزاری برای اعمال فشار شده است. موضوعی که با بهره‌کشی از نیروهای متخصص کشور و جلوگیری از انفصال ایشان از شرکت هواپیمایی متبوع، آنان را مجبور می‌کند تا تحت هر شرایطی (تأکید می‌شود که تحت هر شرایطی!) مطابق میل شرکت عمل کنند. همان‌گونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، این اقدام به‌شدت در مغایرت کامل با بحث Safety است و در صورت ادامه این روند و این رفتار نادرست، بدون شک شاهد حوادث ناخوشایندی در صنعت هوایی ایران خواهیم بود./ شرق

کارشناس هوانوردی*