درجه‌بندی طراحان ایرانی مد و لباس؛ آری یا نه؟

درعین‌حال، گستردگی میان زیرشاخه‌های این هنر صنعت به شکلی متنوع و بر مبنای تفکرات و نیاز جوامع گوناگون سبب شده است که این عرصه در تجارت جهانی به‌شدت حائز اهمیت واقع‌شده و طی سالیان اخیر و در تقسیم‌بندی صنایع، مد به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های صنایع خلاق در بخش آفرینش‌های کارکردی معرفی‌شده است.

و اما بدون شک، نقطه عطف و نکته اتکا و اتکال این صنعت، طراحان آثار و محصولات آن هستند که نه‌تنها، مؤثرترین حلقه در حفظ، احیا و بازنمایی فرهنگ ملل به شمار می‌روند بلکه مهم‌ترین اهرم در تعیین قدرت اقتصادی جریان بین‌المللی فشن، همین هنرمندان هستند.

حال‌ آنکه کشورمان ایران با قدمتی دیرینه در پیدایش پارچه و پوشاک، مقاطعی از تاریخ را به‌نوعی پیشتاز و سرآمد صنعت پوشاک بوده است به‌طوری‌که اولین پارچه بافته‌شده در شهر شوش و با قدمت حدود هشت هزار سال پیش کشف‌شده است. و اما امروز، چرخ نساجی به مدد تکنولوژی و مواد اولیه وارداتی می‌چرخد و بسیاری از کج‌سلیقگی‌ها و سیاست‌های اشتباه اقتصادی در مقاطعی، بازار کشورهای خارجی را در ایران رونق بخشیده است. هرچند این جریان در دهه اخیر با تکیه‌بر ظرفیت‌های مولد کسب‌ و کار در عرصه مد و لباس سبب شده است که روز به روز بر تعداد اعضای خانواده طراحان مد و لباس در ایران افزوده شود و این عوامل سعی بر آن دارد که هم به اشاعه هنرهای ایرانی در قالب کسب‌ و کارهای مد پوشاک بپردازد و هم موجب افزایش اشتغال، رشد اقتصادی و ارزش‌افزوده در اقتصاد ملی شده و هنرهای ایرانی را حفظ و احیاء کند.

کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور به‌عنوان نهاد متولی دولتی در این عرصه مصمم است با تکیه‌ بر آنچه در جریان طراحی مد و لباس ایران اثرگذار بوده است، طرحی را با عنوان طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس عملی سازد آن‌هم در شرایطی که تجربه موجود از وضعیت جریان طراحی مد در ایران با تمام بخش‌ها و زیرشاخه‌هایش و تورق نظرات پیشکسوتان امر حاکی از آن است که اجرای طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس، امری دشوار و تا اندازه‌ای غیرممکن به نظر می‌رسد.

در این گزارش با نگاهی اجمالی به نقطه نظرات جمعی از چهره‌های پیشکسوت عرصه طراحی مد و لباس، ضمن تأکید بر ضرورت توجه به موانع و دست‌اندازهای اجرای این طرح، توجه مدیران بخش دولتی حوزه مد و لباس را به روند ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اعطای درجات هنری به جامعه طراح مد و لباس در کشور فارغ از نگا‌های سلیقگی و ارتباطات شخصی جلب می‌کنیم.

تجمیع نیروها برای پرداختن به اولویت‌های جامعه طراحان مد و لباس بجای درجه‌بندی آن‌ها

مهلا زمانی چهره پیشکسوت و بین‌المللی عرصه طراحی لباس، محقق و پژوهشگر تاریخ لباس و مؤلف شش جلد کتاب "تاریخ ادوار مختلف لباس در ایران" درباره روند اجرای طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس از سوی کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور می‌گوید نکته نخست در ارتباط با این موضوع به جنبه‌های استدلالی از انجام این کار بازمی‌گردد آن‌هم در شرایطی که ده‌ها اولویت دیگر برای رسیدگی به امور جامعه طراح لباس وجود دارد که کمتر ارتباطی با مسئله درجه‌بندی آن‌ها پیدا نمی‌کند.

زمانی با اشاره به این که جامعه طراح لباس ایران از نعمات بسیاری در تکمیل چرخه مد محروم مانده است، معتقد است زمانی که برگزاری شوهای زنده لباس به شکل قانونی هم قابل‌پذیرش نیست، افزایش فشارهای نظارتی بر عملکرد این طیف از جامعه هنری که باید در تعاملی نزدیک با مخاطبان خود به ایفای نقش بپردازند توجیهی نداشته و نخواهد داشت.

درجه‌بندی طراحان، متضمن امنیت شغلی و اجتماعی آن‌ها نیست

مریم یاسینی از چهره‌های پیشکسوت طراحی مد و لباس، عضو شورای سیاست‌گذاری و داور جشنواره‌های متعدد در عرصه مد و لباس و مدرس دانشگاه می‌گوید تا به امروز اعطای درجه هنری به هنرمندان عرصه‌های گوناگون همچون هنرهای تجسمی، موسیقی، تئاتر و سینما نوعی مقبولیت به شمار می‌آمده و بدین معناست که این افراد در رشته‌های هنری خود، سرشناس و شاخص هستند، اما چنین موضوعی در ارتباط با پیشکسوتان عرصه مد لباس وجود نداشته است.

یاسینی بر این باور است که شاید برخی اعداد، ارقام و درجه‌ها برخی امتیازات را برای افرادی خاص ایجاد کند، اما ماندگاری همین مزایا نیز چندان قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌تواند متضمن امنیت شغلی و اجتماعی آن‌ها باشد. علاوه بر تمام نکات عنوان‌شده، هر رخدادی در ابتدای مسیر ممکن است با آزمون‌ و خطا یا موفقیت و شکست مواجه شود و در این میان باید مراقب بود این روند موجب ورود آسیب‌های جدی به جریان طراحی و مد و لباس کشور نشود و تحقق این خواسته منوط به این است که بر اساس اصول و قواعد حرفه‌ای استاندارد و بین‌المللی و بر اساس زیرساخت‌های درجه‌بندی جهانی وارد عمل شویم.

موضوع به‌شدت کارشناسی و تخصصی است

منیره ملکی طراح لباس بین‌المللی و از چهره‌های پیشکسوت در حوزه طراحی لباس سینما و تئاتر با اشاره به این که لازم است متر و معیار درجه‌بندی طراحان مد و لباس منتشر و در اختیار عموم قرار گیرد، می‌گوید اگر قرار است این حرکت در مسیر احقاق حقوق طراحان لباس انجام شود، می‌تواند طرح درخور توجهی باشد هرچند که اگر قرار است گروهی از ابتدا به تعیین شاخص‌های داوری افراد بپردازند، باید از میان شورایی منتخب این کار را انجام دهند.

ملکی معتقد است بشخصه بر این باورم که هیچ‌یک از ارگان‌های مدیریتی و دولتی نمی‌توانند هنرمندان را در درجات مختلف طبقه‌بندی کنند چرا که موضوع به‌شدت کارشناسی و تخصصی است. علاوه بر این اگر بنا را بر این بگذاریم که هدف از درجه‌بندی طراحان این است که رقم قراردادهای آن‌ها ازاین‌پس شکلی قانونمند و مبتنی بر استانداردهای خاص را گیرد، باید به این نکته نیز دقت کنیم که این نحوه فراخوان جمع‌آوری سوابق افراد خود باید به بهترین شکل ممکن انجام شود تا سایر طراحان مد و لباس از سراسر کشور بتوانند در روند اجرای این طرح سهمی داشته باشند.

نمی‌توان در زمینه درجه‌بندی طراحان رأی قاطعی صادر کرد

مینو پدرام طراح لباس، مدرس دانشگاه و عضو هیئت‌مدیره انجمن طراحان لباس و پارچه ایران نیز درباره روند اجرای طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس به همت کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور می‌گوید استانداردسازی طرح درجه‌بندی طراحان از اجرای آن مهم‌تر است و در مسیر استانداردسازی، باید به موضوعات گوناگونی همچون آشنایی طراحان با روانشناسی و جامعه‌شناسی، شناخت آن‌ها از تاریخ هنر و طرحی لباس، آشنایی با اصول مدیریت طراحی مد، میزان توانایی افراد از بافت پارچه، تلفیق رنگ‌ها، طراحی، برش، الگوسازی، تصویرسازی و ایده‌پردازی اشاره کرد که توجه به هر یک از این موارد در تمامی زیرشاخه‌های هنر صنعت مد غیرقابل‌چشم‌پوشی است. به‌هرروی حساسیت بالایی در طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس وجود دارد و نباید از کوچک‌ترین موضوعات مؤثر در این امر غفلت کرد.

پدرام بر این باور است نکته دیگر آن که طراحان مد و لباس در ایران به‌کرات در حال بروز رسانی خود هستند و تلاش می‌کنند فارغ از سوابق هنری و اجرایی خود، دانش خود را با علم روز صنعت مد همراه سازند درنتیجه نمی‌تواند در زمینه درجه‌بندی آن‌ها رأی قاطعی صادر کرد.

احقاق حقوق یا اجحاف در حق؟

فرشته کیاوش طراح لباس، مدرس دانشگاه، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و فرهنگ و از اعضای هیئت‌مدیره انجمن طراحان لباس و پارچه ایران نیز بر این نکته تأکید دارد که در شرایط کنونی، طرح درجه‌بندی طراحان مد و لباس کشور در وهله نخست این پرسش را در اذهان ایجاد کرده است که این ایده بر چه اساسی جامه عمل می‌پوشد و چه کسانی و بر اساس چه معیارهایی قرار است مجری این طرح باشند.

او معتقد است جامعه طراح مد و لباس در گروه‌ها و رسته‌های گوناگون با تکیه‌بر هنر و فن خود تلاش کرده‌اند در سالیان اخیر به پیشرفت ایران در حوزه مد ایرانی، اسلامی و تا اندازه اندکی جهانی کمک کنند و اگر اجرای طرح درجه‌بندی افراد در این جامعه بخواهد منجر به اجحاف در حق افرادی شود، بهتر است که بجای اجرای چنین طرح فرسایشی، تلاش نهادهای دولتی به سمت احقاق حقوق این افراد سوق داده شده و قول ایجاد ارتباط میان طراحان با تولیدکنندگان و صنعتگران از مسیر این افراد محقق شود.

کیاوش می‌گوید شاید انتخاب معیارهای سنجش، ساده‌ترین بخش ماجرا باشد اما واقعیت اینجاست که نظارت بر اجرای درست طرح از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و نظر به وسعت و پراکندگی جامعه طراح مد و لباس در کشور، این که چه افرادی در این طرح سنجشی قرار می‌گیرند، خود به‌تنهایی یکی از موضوعات موردبحث خواهد بود.

تئوری قوی پیش از عمل

اکرم بایه دیگر طراح لباس نیز در ارتباط با طرح درجه بندی طراحان مد و لباس در ایران معتقد است در این مسیر باید مراقب باشیم تا کلمه طراح لباس دچار مسئله نشود چراکه در همین شرایط موجود هم هستند افراد بسیاری که به‌اشتباه خود را طراح لباس معرفی می‌کنند، اما به‌هیچ‌عنوان در تعریف این رسته قرار نمی‌گیرند، کما این که بسیاری از آن‌ها به‌اشتباه وارد بازار کارشده و با اندکی اشراف بر هنر گرافیک، به استخدام تولیدکنندگان و صاحبان برند درآمده‌اند.

بایه می‌گوید طراحی استانداردهای لازم برای تعیین سطح طراحان مد و لباس یک ضرورت و نیاز است و اگر می‌خواهیم پس از اجرایی شدن این طرح با حداقل گله‌‌ها مواجه باشیم لازم است بر اساس استانداردهای کارشناسی شده و در ادامه برگزاری آزمونی جامع و سراسری این جریان را رقم زنیم.

او بر این باور است مؤلفه‌های انتخاب افراد برای قرار گرفتن در درجات مختلف از شیوه عملیاتی شدن آن موضوع هم مهم‌تر است و مادامی‌که تئوری لازم برای این جریان با توجه به جمعیت بالای طراح لباس در سراسر کشور وجود نداشته باشد، نتیجه به شکل حرفه‌ای و اصولی حاصل نخواهد شد./ هنرآنلاین