فراز و فرودهای کنسرت‌های آنلاین؛ از آغاز تا بحران کرونا

تیتر20- با شیوع اولیه کرونا در ایران، به دلیل دلهره و نگرانی‌هایی که به سبب ناشناخته و پرخطر بودن این ویروس وجود داشت، تنها چند روز بعد از فراگیر شدن خبرهای شیوع آن در کشور، کلیه فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی و هنری، لغو و به بعد موکول شدند؛ البته در آن زمان این امید وجود داشت که بعد از مدتی نه چندان طولانی، راه حلی پیدا و این ممنوعیت ها هم برداشته شود، ولی با جدی‌تر شدن ماجرا، کورسوهای امید باریک‌تر شدند و باید به راه حل‌های دیگری اندیشیده می‌شد.

هنرمندان موسیقی نیز همانند دیگر اقشار جامعه با شرایط جدیدشان همراه شدند و هر کدام واکنش های متفاوتی را در این مدت از خود به نمایش گذاشتند. در ابتدا که وضعیت روانی جامعه مختل و ترس و نگرانی ها غالب شده بود، هنرمندان بسیاری به اجرای موسیقی در خانه ها و پشت بام ها رو آوردند و لحظاتی با نواختن یک ساز و یا خواندن یک قطعه، سعی کردند انرژی بهتری از فضای موجود به مخاطبانشان منتقل کنند.

در همین راستا در بدو امر، برگزاری کنسرت‌های آنلاین در قالب پویش های مختلف یا خودجوش، شکلی ساده به خود گرفت؛ به گونه‌ای که هنرمند در منزل خود و با استفاده از لایو موبایلش یک اجرا برای طرفداران برگزار می‌کرد که هر کدام از ما نمونه‌های متفاوتی از این اتفاق را در فضای مجازی دیده‌ایم.

با استقبال از نخستین ها، مانند اجرای آنلاین بنیامین بهادری در اینستاگرام، موج اجراهای آنلاین در فضای مجازی رو به افزایش گذاشت؛ البته قضیه به همین راحتی ها نبود که همگان از چنین فعالیت‌هایی استقبال کنند و آن را کار درستی بدانند؛ در این بین برخی هم معتقد بودند که در شرایطی که عده زیادی جان خود را به واسطه کرونا از دست می‌دهند و هموطنانمان داغدار عزیزانشان هستند، به احترام آنها هم که شده نباید چنین فعالیت‌های شادی‌صورت بگیرد. اما اغلب هنرمندان از زاویه ای دیگر به موضوع می‌اندیشیدند. آنها معتقد بودند که فعالیت‌های فرهنگی و هنری از جمله جریان موسیقی در هیچ شرایطی نباید متوقف شود؛ چراکه باعث تزریق امید به جامعه خواهد شد.

در نهایت نیز همان شد که آنها باورش داشتند و جریان کنسرت‌های آنلاین ادامه پیدا کرد. اما این جریان رفته رفته فضای متفاوتی به خود گرفت و تقریبا از آن حالت ساده‌ که هنرمند در خانه اش می‌نشست و با ساده ترین تجهیزات، اجرایی را ضبط و پخش می کرد، خارج شد.

در ادامه هم در بستر اجرای فرم آنلاین موسیقی، وجه دیگری میسر شد که امکان جولان اسپانسر برندینگ‌ها و بنگاه‌های تجاری را فراهم می کرد و در حقیقت با نگاه ابزاری به هنر، منافع اقشار خاصی را فراهم می‌ساخت تا هنری که می‌تواند به تقویت همبستگی اجتماعی تبدیل شود را آلوده به مناسبات تجاری هم کند؛ اجرای موسیقی آنلاین در شب اعیاد فطر که توسط یک گروه حرفه‌ای و به واسطه اسپانسر شدن یکی از شرکت‌های بزرگ تجاری از آن صورت گرفت، نمونه بارز این اتفاق است.

البته در این میان نهادهایی مانند وزارت ارشاد یا شهرداری هم بودند که تلاش کردند با برگزاری رایگان این کنسرت ها و پرداخت دستمزد به هنرمندان به گونه‌ای تعداد بیشتری از افراد جامعه را از فضای موسیقی بهره مند کنند.

هشتم فروردین بود که خبری درباره اجراهای آنلاین در برج میلاد با صندلی‌های خالی منتشر شد. در این خبر به نقل از جوادی یگانه ـ معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران ـ نوشته شده بود که «برگزاری کنسرت یکی از برنامه های نوروزی شهرداری تهران بود ولی امسال «نوروزخانه» در روزهای قرنطینه تلاش دارد سهم کوچکی در ایجاد شادی و در کنار هم بودن خانواده ها ایجاد کند.»

و اینگونه بود که از همان شبِ هشتم فروردین، نخستین اجرای آنلاین رایگان و پاپ توسط امید حاجیلی و آخرین اجرا در ۲۱ فروردین توسط اشکان خدابنده لو برگزار شد.

البته با وجود سیل برگزاری کنسرت‌های آنلاین پاپ که توسط شهرداری حمایت مالی می‌شد، جای خالی برگزاری کنسرت‌های موسیقی کلاسیک ایرانی، کلاسیک و نواحی به چشم می‌خورد تا اینکه تالار وحدت نیز از نخستین اجرای آنلاین و رایگان خود خبر داد.

«پرواز همای» ۲۹ فروردین در تالار وحدت روی صحنه رفت. پس از آن هم کیوان ساکت و وحید تارج، سامان احتشامی، همایون شجریان و علیرضا قربانی در تالار وحدت اجرا کردند.

البته در این حین تلویزیون تعاملی تیوا هم با هنرمندان دیگری همچون حسام‌الدین سراج اجراهای آنلاینی را به نمایش گذاشت.

گذشته از مواردی که ذکر شد، اجراهای آنلاین هم خارج از حاشیه نبودند و در شرایطی که کلیه هنرمندان اجراهای آنلاین خود را بدون دریافت هزینه برگزار می‌کردند، خبرهایی از خرید بلیط برای تماشای کنسرت آنلاین همایون شجریان منتشر شد. قرار بود که این اجرا چهارم خرداد از طریق تلویزیون تعاملی ایرانسل پخش شود ولی این اتفاق به همین سادگی ها هم صورت نگرفت؛ چراکه عده زیادی از کاربرانی که اقدام به تهیه بلیط کرده بودند، موفق به تماشای اجرا نشدند و فردای آن روز خیل عظیمی از مردم در فضای مجازی به نقد از این اتفاق پرداختند. در نهایت هم ایرانسل اعلام کرد که حق اشتراک کسانی که موفق به تماشای اجرا نشده‌اند، به آنها بازگردانده خواهد شد.

حاشیه های کنسرت همایون شجریان کام علاقمندان به موسیقی را تلخ کرد و برخی را به کنسرت های آنلاین بدبین؛ هرچند که برگزاری کنسرت رایگان علیرضا قربانی در تالار وحدت و سه روز بعد از کنسرت همایون شجریان، تا حدودی توانست بار دیگر فضایی جدید را برای این ساختار ترسیم کند. با این حال پس از اجرای علیرضا قربانی موج اجراهای آنلاین و خبررسانی آنها فروکش کرد و از آنجا که وضعیت کرونا در کشور هم بهتر شده بود، دفتر موسیقی به دنبال برگزاری حضوری کنسرت ها رفت، گرچه که در تمامی این مدت همچنان اجراهای آنلاینی هم برگزار می‌شد.

اما در جریان از سرگیری دوباره برگزاری کنسرت‌های حضوری، با توجه به پاسخ محمد الهیاری (رییس دفتر موسیقی) به ایسنا، قرار بود که این کنسرت‌ها از عیدسعید فطر، از سر گرفته شود ولی این تاریخ به یکم تیر موکول شد؛ به صورتی که با رفع محدودیت‌ها رایزنی‌ها با ستاد ملی کرونا برای بازگشایی اجرای کنسرت‌ها شروع شد و با موافقت این ستاد قرار شد برگزاری کنسرت‌ها از یکم تیر آغاز شود؛ هرچند پیش بینی گران شدن قیمت بلیط ها بسیاری را نگران کرده بود اما مدیرکل دفتر موسیقی در این خصوص هم در مصاحبه‌ ای که با ایسنا داشت، اطمینان خاطر داده بود که «توافق شده سالن‌ها برای اجاره بهای خود نسبت به سال گذشته تا ۵۰ درصد تخفیف قائل شوند و هیچ‌گونه افزایش قیمت بلیط نداشته باشند تا مردم در شرایطی که هم بیماری کرونا هست و هم در مضیقه اقتصادی هستند، برای حضور در کنسرت انگیزه داشته باشند.»

اینگونه بود که پس از فراخوان بنیاد رودکی به گروه‌های هنری برای از سرگیری کنسرت‌ها، نام چهار خواننده ـ فرزاد فرزین، امید حاجیلی، مهدی احمدوند و محسن ابراهیم‌زاده ـ وارد سایت بلیط فروشی شد و قیمت بلیط هر اجرا هم از ۷۰ هزار تومان آغاز و تا سقف ۲۶۵ هزار تومان ادامه داشت!

با این حال در حالی که تا اواسط ظهر روز دوشنبه (۹ تیر ماه) امکان خرید بلیط دو کنسرت فرزاد فرزین و امید حاجیلی وجود داشت، کنسرت فرزاد فرزین به طور کلی از صفحه سایت بلیط فروشی برداشته شد و اجرای حاجیلی نیز به لیست رویدادهای «به زودی» پیوست.

در همین راستا محمد الهیاری به ایسنا توضیح داد که «قرار بود از تیر ماه تا پایان مرداد که به ماه‌های محرم و صفر می‌رسیم، اجراهای صحنه‌ای آغاز شود. اولین اجراهایی که بلیط فروشی آنها آغاز شد، قیمت بلیط‌ها اندکی بیش از قیمت‌های سال گذشته و خارج از توافقی بود که با شرکت‌ها و سالن‌ها داشته‌اند؛ به همین دلیل مجمع صنفی تولیدکنندگان آثار دیداری و شنیداری به موضوع ورود کرد و با شرکت‌ها برای عمل به تعهد اخلاقی که داده بودند، صحبت کرد. در نتیجه تا پایان مرداد قیمت بلیط‌ها نسبت به سال گذشته افزایش نخواهد داشت؛ البته هزینه‌های تمام شده برای شرکت‌های برگزار کننده با توجه به اینکه در سال جاری شاهد افزایش قیمت در همه حوزه‌ها هستیم، افزایش پیدا کرده است؛ البته قیمت‌گذاری در اختیار تولیدکننده کالا یا خدمات است. اگر قرار باشد شرکت‌های برگزار کننده اجراهای صحنه‌ای افزایش سنواتی را داشته باشند به بعد از محرم صفر موکول می‌شود.»

با این وجود از آن زمان تا کنون که موج شیوع کرونا در کشور بار دیگر اوج گرفت، هیچ اجرای دیگری در سایت های بلیط فروشی به ثبت نرسیده و با اجرای آنلاین سالار عقیلی در تالار وحدت به عنوان هشتمین اجرای آنلاین این سالن، به نظر می‌رسد که فعلا خبری از بازگشایی سالن‌های کنسرت به روی مردم نیست و به نظر می رسد تا پایان ماه های محرم و صفر هم به صرف برگزاری کنسرت های آنلاین بسنده شود./ایسنا