ادامه ناتوانی بنگاه‏‏‌ها در تامین مواد اولیه تولید

تیتر۲۰- طولانی شدن پروسه تخصیص ارز از جمله دلایلی است که کمبود مواد اولیه، افت تولید و تعدیل نیرو در بنگاه‌‌‌ها را به دنبال داشته است. تعلل صنایع بالادستی از جمله پتروشیمی‌‌‌ها در تامین مواد موردنیاز تولید نیز از دیگر دلایلی است که باعث شده بنگاه‌‌‌ها ناچار به فعالیت در حداقل ظرفیت و توان تولیدی باشند.

از سوی دیگر ‌ترخیص‌نشدن مواد اولیه و قطعات از سوی گمرک و مشکلات مربوط به تردد کشتی‌‌‌ها، واردات برخی مواد اولیه را هزینه‌‌‌بر و زمان‌بر کرده است. در این شرایط، بوروکراسی‌‌‌های اداری و ‌پرداخت‌نشدن مطالبات و معوقات از سوی بخش‌‌‌های دولتی و نیمه‌دولتی باعث شده بنگاه‌‌‌ها نقدینگی لازم برای تامین مواد اولیه را نداشته باشند. صنایع همچنین به‌واسطه افت چشمگیر فروش، کاهش صادرات و رکود تقاضا و در شرایطی که با قیمت‌گذاری دستوری تولیدات و بن‌‌‌بست تامین مالی روبه‌رو هستند، بیش از پیش در تامین نقدینگی و مواد اولیه ناتوان شده‌‌‌اند.

مجموع این عوامل افت مقدار تولید صنایع در آذرماه و رسیدن به کمترین میزان تولید در چهارماهه را به دنبال داشته است. براساس شامخ صنعت، میزان صادرات کالا در آذرماه (۴۶.۰۳) در مقایسه با آبان‌ماه (۴۷.۷۷) با شدت بیشتری کاهش داشته و به کمترین میزان سه‌ماه اخیر رسیده است تا نشان‌‌‌دهنده ششمین ماه متوالی کاهش صادرات صنعت (کمتر از سطح خنثی ۵۰) باشد. شاخص فروش نیز با ثبت روند کاهشی برای ششمین بار متوالی به کمترین میزان چهارماهه رسیده است. این در حالی است که شاخص قیمت محصولات تولیدشده کمترین مقدار ۱۶ماهه از شهریور ۱۴۰۱ را ثبت کرده است.  صنایع با توجه به افت شاخص‌‌‌های میزان سفارش‌های جدید و مقدار تولید محصولات، همچنین با کاهش تقاضا مواجه بوده‌‌‌اند. روند کاهشی تولید و فعالیت بنگاه‌‌‌ها با بخشی از ظرفیت همچنین باعث شده میزان استخدام نیروی کار در آذرماه، بیشترین نرخ کاهش ۲۱ماه گذشته را به ثبت برساند؛ روندی که با میل به مهاجرت نیروی کار و خروج متخصصان از صنعت تشدید شده است. گزارش آذرماه شامخ صنعت مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق ایران نشان می‌دهد که در این ماه صنایع لاستیک و پلاستیک با شامخ ۶۲.۲۹، صنایع نساجی با شامخ ۵۹.۷۲ و صنایع ماشین‌‌‌سازی و لوازم‌خانگی با شامخ ۵۰.۲۳، تنها صنایعی هستند که شامخ بالای ۵۰ را ثبت کرده‌‌‌اند. در این ماه به‌واسطه اتکای اقتصاد ایران به نفت و گاز و فرآورده‌‌‌های آن، با رکودی شدن شامخ صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز با شامخ ۴۳.۰۰، دیگر صنایع نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته و با افت تولید مواجه شده‌اند.  صنایع کانی غیر‌فلزی با شامخ ۴۷.۷۱، صنایع فلزی با شامخ کلی ۴۵.۰۰، صنایع غذایی با شامخ ۴۹.۷۱، صنایع شیمیایی با شامخ ۴۷.۸۶، صنایع چوب، کاغذ و مبلمان با شامخ کلی ۴۹.۰۰، صنایع پوشاک و چرم با شامخ کلی ۴۵.۸۳ و سایر صنایع با شامخ کلی ۴۴.۲۹، همگی در وضعیت رکودی قرار گرفته‌اند.

در این میان، دیگر نکته مهمی که در برخی صنایع دیده شد، عطش بالا برای کسب نقدینگی بیشتر و سریع‌تر بود که باعث شده است در کنار دیگر عوامل، مدیران خرید، انتظارات خود برای تولید در ماه آتی را با کاهش همراه کنند.

وضعیت رکودی تولید در شامخ صنعت

براساس داده‌‌‌های به‌‌‌دست‌‌‌آمده از بنگاه‌‌‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آذرماه با ثبت عدد ۴۸.۶۱، کمترین مقدار چهارماه اخیر از شهریورماه گزارش شده است. شامخ گروه صنایع در بیشتر رشته‌فعالیت‌‌‌ها با کاهش همراه است و همچنان رکود در تقاضای اکثر فعالیت‌‌‌ها وجود دارد. در میان مولفه‌‌‌های اصلی، شاخص موجودی مواد اولیه بیشترین کاهش را داشته است.  شاخص مقدار تولید در آذرماه (۴۶.۶۶) کمترین میزان چهارماهه از شهریور را به ثبت رسانده است. کاهش سفارش‌ها از یک‌‌‌سو و کمبود نقدینگی، عدم‌تخصیص ارز و تسهیلات سرمایه در گردش بانک‌ها از سوی دیگر، باعث شده است تا بسیاری از شرکت‌ها، برخی از خطوط تولید را تعطیل کرده و با ظرفیت‌‌‌های پایین‌‌‌تر از توان خود فعالیت کنند.

آمارها نشان می‌دهد بخشی از کاهش صادرات به دلیل قیمت تمام‌‌‌شده بالای محصولات و قوانین نادرست مربوط به تعهد ارزی است (به‌‌‌خصوص آن دسته از شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را با ارز بازار آزاد تامین می‌کنند) که باعث شده است درنهایت توان صادراتی پایین بیاید و صادرات به‌‌‌صرفه نباشد. همچنین سیاست‌‌‌هایی که موجب ‌‌‌حمایت‌نشدن از صادرات شده، تجارت را حتی با کشورهای همسایه کاهش داده است. در شاخص مدیران خرید کشور، اعداد صفر و ۱۰۰ به ترتیب به معنای آن است که ۱۰۰درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» یا «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌‌‌اند. عدد ۵۰ نشان‌‌‌دهنده عدم‌تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، عدد بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و عدد زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.

حرکت صنایع لاستیک و پلاستیک به سوی نقدینگی

شامخ گروه صنایع لاستیک و پلاستیک در آذرماه (۶۲.۲۹) نسبت به ماه گذشته (۶۳.۸) با کاهش مواجه شده است. در این صنعت، شاخص‌‌‌های میزان سفارش‌های جدید (۶۷.۶۷)، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۵۸.۳۳)، مصرف حامل‌‌‌های انرژی (۷۰.۸۳) و میزان فروش محصولات (۵۴.۱۷) روند افزایشی داشته است. چنین اتفاقی درحالی رخ داده که تحلیل ماه پیش وضعیت صنایع لاستیک و پلاستیک، از معضل فروش محصولات خبر داده بود. با این حال به نظر می‌‌‌رسد، در آذرماه، بنگاه‌‌‌های لاستیکی و پلاستیکی ترجیح دادند با افزایش دریافت سفارش و فروش بیشتر محصولات حتی به‌رغم کاهش شاخص قیمت محصولات تولیدشده، به سوی دستیابی به نقدینگی بیشتر و زودتر حرکت کنند.

افت تولید صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز

شامخ صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز با ثبت عدد رکودی ۴۳.۰۰ به سمت بدتر شدن پیش رفته است. این صنعت در آذرماه با وضعیتی به‌شدت رکودی مواجه بوده است. بیشترین افت در شاخص‌‌‌های این گروه نسبت به ماه گذشته، افت میزان فروش محصولات به میزان ۱۰واحد و موجودی مواد اولیه به میزان ۲۰واحد بوده است. با وخیم‌‌‌تر شدن شرایط تولید در این صنایع، انتظارات تولیدکنندگان نیز با کاهشی چشمگیر مواجه شده و از عدد ۶۰ در آبان‌ماه، به ۳۶.۶۷ در آذرماه رسیده است.

کاهش شیب رشد تولید در صنایع نساجی

شامخ گروه صنایع نساجی در آذرماه (۵۹.۷۲) نسبت به آبان‌ماه (۷۶.۹) با افتی فاحش مواجه شده، اما هنوز در حالت رکودی قرار ندارد و از معدود صنایعی است که وضعیتی به مراتب بهتر داشته است. در این صنعت به‌جز سرعت انجام و تحویل سفارش (۵۵.۵۶) و موجودی انبار (۵۵.۵۶)، تمامی شاخص‌‌‌ها با افت نسبت به ماه گذشته مواجه شده‌اند. انتظارات مدیران خرید در این صنعت نشان می‌دهد شرایط به گونه‌‌‌ای پیش رفته که تولیدکنندگان با کاهش تولید خود، دست به فروش محصولات به‌رغم کاهش شاخص قیمت محصولات تولیدشده زده‌اند. این موضوع ناشی از عطش زیاد صنایع نساجی به نقدینگی است.

رونویسی ماشین‌‌‌سازی و لوازم‌خانگی از صنایع پلاستیک

شامخ صنایع ماشین‌‌‌سازی و لوازم‌خانگی در ماه آذر (۵۰.۲۳)، نسبت به ماه آبان (۶۰.۳) با افت قابل‌توجهی مواجه شده و در لبه وضعیت رکودی از دیدگاه مدیران خرید این صنایع قرار دارد. در این صنایع به‌رغم وضعیت نامناسب شاخص‌‌‌های تولید (۴۵.۴۵)، میزان سفارش‌های جدید (۴۷.۷۳) و موجودی مواد اولیه (۴۰.۹۱)، سرعت انجام و تحویل سفارش (۶۳.۶۴) وضعیت بهتری دارد. این موضوع ناشی از عطش نقدینگی صنایع ماشین‌‌‌سازی و لوازم‌خانگی و نیاز مبرم این صنایع به کسب هرچه زودتر نقدینگی است.

اثرات کاهش تقاضا بر صنایع کانی غیرفلزی

شامخ صنایع ماشین‌‌‌سازی و لوازم‌خانگی در ماه آذر (۴۷.۷۱)، نسبت به ماه آبان (۵۱.۷) با کاهش مواجه شده و در شرایط رکودی قرار گرفته است. با اینکه شاخص تولید این صنایع افزایش یافته و به عدد ۵۰ رسیده، اما شاخص میزان سفارش‌های جدید و به نوعی تقاضای این صنایع با کاهش مواجه شده است. این موضوع با کاهش شاخص موجودی مواد اولیه در عین کاهش قیمت خرید این مواد و کاهش شاخص میزان فروش محصولات همراه شده است. به عبارتی، اثر کاهش تقاضا بر این صنایع، در دیگر شاخص‌‌‌های تولیدی نیز نمود داشته است.

افت صادراتی صنایع فلزی

شامخ صنایع فلزی با افت ۲.۸واحدی طی آذرماه در عدد رکودی ۴۵ قرار گرفته است. این موضوع ناشی از کاهش شاخص‌‌‌های تولید، سفارش‌های جدید، میزان فروش و میزان صادرات است. با این حال شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی و موجودی مواد اولیه در این صنعت با افزایش همراه بوده است.

صنایع غذایی در وضعیت رکودی

شامخ صنایع غذایی با افت بیش از ۵واحدی در عدد رکودی ۴۹.۷۱ در آذرماه قرار گرفته است. این موضوع بر اثر کاهش شاخص‌‌‌های میزان تولید، میزان سفارش‌های جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی و رکودی شدن تمامی آنها بوده است. از آن جهت که شاخص موجودی مواد اولیه در این صنعت با مقداری افزایش همراه بوده و شاخص قیمت این مواد نیز کاهش یافته است، به‌رغم رکودی شدن شاخص میزان فروش و صادرات کالا، شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای این صنعت با ثبات همراه بوده و در عدد ۶۴.۳ باقی مانده است.

شامخ صنایع شیمیایی در وضعیت نگران‌کننده

صنایع شیمیایی با کاهش ۸واحدی در شامخ کل مواجه بودند و در عدد رکودی ۴۷.۸۶ قرار گرفتند. با کاهش تمامی شاخص‌‌‌های اصلی نسبت به آبان‌ماه، از جمله مقدار تولید محصولات، میزان سفارش‌های جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، صنایع شیمیایی در وضعیت رکودی قرار دارند. با وجود رکودی شدن شاخص میزان فروش محصولات، میزان صادرات کالا و کمتر شدن شاخص موجودی انبار، انتظار می‌رود رویه رکودی فعلی ادامه یابد، اما مدیران خرید این بخش با انتظاراتی بیشتر در شاخص انتظارات تولید در ماه آینده، رویه متفاوتی را برای شامخ دی‌ماه این صنعت انتظار دارند.
وضعیت متفاوت صنایع چوب، کاغذ و مبلمان

شامخ صنایع چوب، کاغذ و مبلمان در آذرماه (۴۹.۰۰) به‌رغم اینکه هنوز هم در وضعیت رکودی قرار دارد، از شامخ این صنایع در آبان‌ماه (۴۸.۲) بهتر شده است. در این صنایع با رشد شاخص‌‌‌های مقدار تولید محصولات، میزان سفارش‌های جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، میزان صادرات و میزان فروش محصولات، شرایط بهتر از گذشته تلقی می‌شود و انتظارات تولید در ماه آتی نیز با افزایش مواجه شده است. با این حال کاهش شاخص‌‌‌های موجودی مواد اولیه، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، موجودی انبار و قیمت محصولات تولیدشده، قطعا بر انتظارات تولید در ماه آتی اثرگذار خواهد بود.

صنایع پوشاک و چرم انتظارات را برآورده نکردند

صنایع پوشاک و چرم از دیگر صنایع منتخب بودند که با کاهش شامخ مواجه شدند و در شرایط رکودی قرار گرفتند. این صنایع، با افت شاخص تولید نسبت به آبان مواجه شدند. با این حال، شاخص میزان سفارش‌های جدید این صنایع افزایش داشته و شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش و شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی نیز اندکی بهبود داشته است.

با توجه به کاهش شاخص موجودی مواد اولیه و شاخص موجودی انبار، این صنایع تمام تلاش خود را برای رسیدن به حداکثر تولید انجام داده‌اند. گویی این صنایع نیز با مشکلات تامین نقدینگی خود مواجه بوده و ترجیح می‌دهند زودتر به نقدینگی بیشتر دست یابند. این موضوع بر مصرف حامل‌‌‌های انرژی این صنایع نیز اثر گذاشته است. به عبارت دیگر، این صنایع از تمام امکانات موجود برای دستیابی به نقدینگی بیشتر بهره برده‌اند. با این حال انتظارات تولید در ماه آینده، نسبت به آبان‌ماه با کاهشی قابل‌توجه مواجه شده و به عدد ۴۱.۶۷ در این صنعت رسیده است.

روند مثبت شامخ سایر صنایع

شامخ سایر صنایع با افزایش ۹واحدی در آذرماه مواجه شده است، اما کماکان در عدد رکودی ۴۴.۲۹ قرار دارد. با ثبات شاخص مقدار تولید محصولات و رشد شاخص میزان سفارش‌های جدید، این صنایع در وضعیت تولیدی مطلوب‌‌‌تری نسبت به گذشته قرار دارند. با توجه به ثبات قیمت محصولات تولیدشده و میزان فروش محصولات در این صنایع از بعد شاخصی و همچنین رشد شاخص میزان صادرات کالا، این صنایع از معدود صنایعی هستند که با ثبات انتظارات تولید در ماه آینده مواجه بوده‌‌‌اند./دنیای اقتصاد