NFC در ایران: از مزایا تا چالش‌ها

تیتر20 - تحول در حوزه پرداخت بدون تماس که طی سال‌های گذشته تا کنون، بارها مطرح شده، با اعلام بانک مرکزی، اکنون به سمت عملیاتی شدن پیش می‌رود. با استفاده از فناوری NFC، قرار است موبایل‌‌ها، هنگام خرید، جایگزین کارت‌های بانکی ‌شوند؛ اقدامی که وداع تدریجی با این کارت‌ها را در زمان خرید رقم می‌زند. با این حال، پیاده‌سازی این طرح، با وجود مزایای آن، به دلیل برخی ضعف‌های زیرساختی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در ایران و الزامات فناورانه، چالش‌هایی را نیز به دنبال دارد. 

فناوری NFC مخفف (Near Field Communication) یا «ارتباط در محدوده نزدیک» است و «تراکنش بدون کارت» نیز نامیده می‌شود. این فناوری امکان برقراری ارتباط بین دو دستگاه با فاصله کم را فراهم می‌کند؛ به‌طوری که اطلاعات موردنیاز برای فرایند پرداخت بین آنها منتقل می‌شود. با این فناوری، تبادل اطلاعات بین تلفن همراه، تبلت، لپ‌تاپ، ساعت هوشمند و غیره با تجهیزات دارای تراشه‌ NFC مانند کارت‌خوان و... میسر می‌شود. دستگاه‌های مجهز به NFC با قرار گرفتن در فاصله 5 سانتی‌متری، بدون تماس، قادر به تکمیل فرایند پرداخت هستند. 

در حوزه پرداخت‌، از NFC به عنوان یکی از روش‌های پرداخت بی‌سیم استفاده می‌شود که اجازه می‌دهد کاربران با گوشی‌ هوشمند یا دیگر دستگاه‌های دارای این فناوری، به سادگی با یک تماس نزدیک با ترمینال‌های مجهز به NFC، پرداخت را انجام دهند.

میزان رشد جهانی NFC 
با استفاده از NFC که در قالب پروژه کهریا (کارت هوشمند همراه بانکی) توسط بانک مرکزی دنبال می‌شود، تراکنش‎های حضوری بدون کارت، با هدف ارتقای استانداردهای امنیتی به شبکه پرداخت متصل می‌شود. بهره‌مندی از NFC در حوزه پرداخت در ایران در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از کشورها، سال‌هاست از این فناوری استفاده می‌کنند و آمارها  بیانگر گسترش این فناوری در سال‌های اخیر و توسعه فزاینده آن در سال‌های آینده است. در حال حاضر، کشورهای مختلف از طریق سیستم‌هایی مانند اپل‌پی، گوگل‌پی، سامسونگ‌پی و دیگر راهکارهای پرداخت مبتنی بر NFC، از این فناوری استفاده می‌کنند.

طبق آمارها، از سال 2019 تا 2020، تراکنش‌های NFC با افزایش 150 درصدی مواجه شده است. همچنین پیش‌بینی شده ارزش بازار جهانی پرداخت بدون تماس که سال 2020، حدود 13 میلیارد دلار بوده تا سال 2026 تقریبا چهار برابر شده و به رقم 51 میلیارد دلار خواهد رسید. 

این آمار، بیانگر رشد چشمگیر استفاده از NFC، خصوصا در کشورهایی است که زیرساخت‌ فنی و امنیتی برای پذیرش آن مهیاست. تراکنش‌های NFC نیز در سطح جهان به سرعت در حال افزایش است. این امر بیانگر کاربرد و سهولت استفاده از این تکنولوژی است. البته شیوع کرونا نیز بر ترغیب مردم نسبت به پرداخت‌ بدون ‌تماس با استفاده از  NFC تاثیر زیادی داشته، زیرا‌ به ارتقای بهداشت و کاهش تماس فیزیکی کمک کرده است. در این رابطه، در سال 2021، بیش از 80 درصد شهروندان آمریکایی‌ از NFC استفاده کرده‌اند، در حالی که این رقم، قبل از کووید19، حدود 25 درصد بوده است. همچنین میزان استقبال از NFC با نرخ پذیرش آن توسط فروشگاه‌ها، ترمینال‌های پرداخت و سیستم‌های بانکی، ارتباط مستقیم دارد. 

 NFC در ایران: از مزایا تا چالش‌ها
در مجموع، مزایای استفاده از NFC در شبکه پرداخت کشور را می‌توان در موارد زیر برشمرد:
1.    سرعت و سهولت: پرداخت با NFC، بسیار سریع و آسان است. کافی است دستگاه خود را به ترمینال پرداخت مجهز به این فناوری نزدیک کنید تا تراکنش طی چند ثانیه انجام شود.
2.    افزایش امنیت: این فناوری، امکانات امنیتی مانند رمزنگاری داده‌ها و استفاده از تایید چندمرحله‌ای را فراهم می‌کند. این امر، احتمال تقلب یا دسترسی غیرمجاز به اطلاعات کارت بانکی را کاهش می‌دهد.
3.    انعطاف‌پذیری: NFC در بیشتر دستگاه‌های هوشمند و ترمینال‌های پرداخت موجود است و برای پرداخت‌ در هر زمان و مکان، قابل استفاده است.
4.    پشتیبانی از کارت‌های چندگانه: فناوری NFC اجازه می‌دهد به چند کارت بانکی یا کارت اعتباری در یک دستگاه دسترسی داشته باشید. به عبارت دیگر، تجمیع کارت‌های بانکی با پرداخت بدون کارت محقق می‌شود.
5.    فواید زیست‌محیطی: استفاده از پرداخت‌های بی‌سیم، به مصرف کمتر کاغذ و مواد بسته‌بندی منجر می‌شود و این امر به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند.
6.    صرفه‌جویی اقتصادی: با رواج NFC، واردات و تولید کارت‌خوان و تبعات ناشی از خروج ارز و اتلاف هزینه بابت کاغذ رول و موارد دیگر، کاهش می‌یابد و از سوءاستفاده‌ ناشی از اشباع‌ بازارِ حدودا 9 میلیونی دستگاه پوز جلوگیری می‌شود. همچنین کاهش تبعات نامطلوب تعدد کارت‌های بانکی نزد شهروندان مانند فرسودگی، مفقود شدن و... با استفاده از NFC، به اقتصاد ملی یاری می‌رساند.

این مزیت‌ها موجب شده، NFC در ردیف محبوب‌ترین و رایج‌ترین روش‌های پرداخت در بسیاری از کشورها قرار گیرد. با وجود این مزایا، پیاده‌سازی فناوری تراکنش بدون کارت در ایران، معایب یا به تعبیر بهتر، چالش‌های زیر را به همراه دارد:
1.    محدودیت فناوری: برخی ترمینال‌های پرداخت کشور که دارای NFC نیستند، باعث محدودیت شهروندان در دسترسی به خدمات پرداخت می‌شود.
2.    مشکلات فنی: گاهی اوقات دستگاه‌هایی که از NFC استفاده می‌کنند، با مشکلاتی مانند عدم شناسایی ترمینال‌های پرداخت یا عدم اتصال به شبکه مواجه می‌شوند و این امر، می‌تواند برخی از تراکنش‌ها را مختل کند.
3.     تهدیدات امنیتی: با وجود افزایش امنیت به عنوان مزیت این فناوری، چنانچه دستگاه‌هایی که از NFC استفاده می‌کنند، به طور ناخواسته یا ناامن در دسترس باشند، اطلاعات پرداخت افراد، مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.
4.    محدودیت در مبالغ بالا: برخی سیستم‌های پرداخت NFC ممکن است محدودیت‌هایی در تراکنش‌هایی با مبالغ بالا داشته باشند. این امر برای افرادی که به پرداخت‌های بزرگ‌تر نیاز دارند، مشکل‌ساز خواهد شد.
5.    مقاومت بالا و آموزش پایین: با توجه به مقاومت برخی اقشار سنتی و کسانی که کمتر با گوشی و فناوری‌‌ ارتباط دارند و نیز سهولت و عادت به پرداخت کارتی، رواج موفق NFC، نیازمند رفع موانع از طریق فرهنگ‌سازی و آموزش است.

 
از آنجا  که مشکلات اتصال اینترنتی می‌تواند باعث محدودیت در پرداخت با NFC شود. چنانچه وضعیت اتصال اینترنتی در سراسر  کشور به خوبی ساماندهی نشود، به دلیل تعدد تراکنش‌های روزانه و ازدحام مشتریان خصوصا در فروشگاه‌ها و مراکز خرید شلوغ‌، نارضایتی به خاطر تراکنش ناموفق، تشدید شده و تکرار این رویه، استفاده از فناوری NFC را با بدبینی و شکست مواجه می‌سازد. بنابراین اتصال اینترنتی پایدار و قابل اعتماد، اهمیت بالایی دارد تا تراکنش‌های NFC، به درستی، انجام و تایید شوند.

 
البته وابستگی به اینترنت برای تمام این تراکنش‌ها صادق نیست و برخی از آنها می‌توانند آفلاین باشند اما در مواردی که به تایید آنلاین نیاز دارند، مانند پرداخت با کارت اعتباری، اتصال اینترنتی ضروری است. با همه اینها، این معایب و چالش‌ها، با پیشرفت فناوری و بهبود سیستم‌های امنیتی، در حال کاهش هستند.

پیش‌نیازهای رواج NFC
طبق اعلام بانک مرکزی، تا پایان فروردین‌ماه 1403، پنج بانک کشور به شبکه کهربا یا طرح کارت هوشمند همراه بانکی پیوسته‌اند و عملیاتی شدن NFC نوید داده شده است. با این حال، پیشینه حذف کارت‌های بانکی از فرایند خرید و رواج تراکنش بدون کارت، قبلا هم مطرح شده اما به نتیجه نرسیده بود. 

به نظر می‌رسد پیش‌نیاز تحقق پرداخت‌های بدون تماس، در وهله اول، تقویت زیرساخت‌های مخابراتی و فرهنگ‌سازی این موضوع و در وهله دوم، استفاده همزمان از کارت بانکی و فناوری NFC و پیشبرد فرایند تدریجی حذف کارت‌ها‌‌ طی یک بازه زمانی مشخص است.