عملکرد ضعیف مناطق آزاد در تراز تجاری/ تکالیف سنگین دبیرخانه مناطق آزاد در دولت چهاردهم/  گزینه‌های احتمالی دبیری شورای عالی مناطق آزاد

تیتر ۲۰-  عبدالملکی دبیر شورای عالی مناطق آزاد در دولت سیزدهم به پایان کار خود نزدیک شده است. یکی از مهمترین برنامه‌های که دبیرخانه در سه سال گذشته روی آن تاکید داشت جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی بود. هرچند برخی مناطق آزاد مانند ماکو عملکرد قابل قبولی در این بخش داشت. اما سایر مناطق چندان عملکرد مثبتی ثبت نکردند.

یکی از عواملی که منجر شد مناطق آزاد و تجاری کشور نتوانستند عملکرد درخشانی در جذب سرمایه‌گذاری داشته باشند تعریف بسته‌های سرمایه‌گذاری حداکثری بود. یعنی هر منطقه آزاد  ۱۰۰ گزینه سرمایه‌گذاری را معرفی کرده بود. درحالی که برخی از آنها جذابیت کافی برای سرمایه گذاری نداشتند. بیشتر شبیه این بود که مناطق به صورت تکلیفی بسته‌ای را تدوین کرده‌اند. به همین دلیل مشوق های لازم برای سرمایه‌گذاران در این بسته گنجانده نشده بود.

یکی دیگر از بخش های که در عملکرد مناطق آزاد و تجاری اهمیت دارد بحث تراز تجاری است. در یک سال گذشته مناطق آزاد در مجموع حدود هزار و ۱۰۰ میلیون یورو صادرات و هزار میلیون یورو واردات ثبت کرده است. بر اساس همین مبادله کالا تراز تجاری مثبت ۱۰۰ میلیون یورویی داشته است.

این تراز تجاری برای مناطق آزاد نشان دهنده عملکرد ضعیف است. زیرا مناطق آزاد برای توسعه تجارت تعریف شده‌اند. به عبارت دیگر ماموریت مناطق آزاد این است که دروازه تجارت کشور باشند. یعنی سطح تجارت در این مناطق در چند سال اخیر با توجه به تغییرات نرخ ارز  و جذابیت های ایجاد شده در صادرات و موانع در واردات باید میلیارد دلاری باشد. نکته دوم اینکه مناطق آزاد به دلیل اینکه ترانزیت کالا از سرزمین مادر یا به سرزمین مادر انجام می دهند از نظر آماری باید مبادلات تجاری بالا ثبت کنند. 

از طرف دیگر تراز تجاری مناطق آزاد کشور در مجموع ۱۰۰ میلیون یورو مثبت بوده‌است. به این معنا است که هم وزن صادرات به مناطق آزاد کالا واردات شده است. درواقع مناطق آزاد کشور از نظر جمعیتی شاید کمتر از دو میلیون نفر را در خود جای داده باشند. به همین دلیل این میزان واردات تنها در صورت ترانزیت به سرزمین اصلی توجیه می‌شود.

همچنین میزان تراز تجاری ضعیف نشان می دهد که بسته‌های سرمایه‌گذاری دبیرخانه‌ای شورای عالی مناطق آزاد نتوانسته موفقیت چندانی کسب کند. در غیر اینصورت باید صادرات بیشتری در مناطق آزاد ثبت می‌شد. 

وضعیت مناطق آزاد و تجاری کشور در مقطع کنونی حکایت از این دارد که دبیر شورای عالی مناطق آزاد در دولت چهاردهم تکالیف سنگینی به دوش خواهد کشید. به عبارت دیگر باید برنامه‌های ناکارآمد و روی کاغذ دبیرخانه در دولت سیزدهم را متحول کند تا مناطق آزاد بتوانند به در مسیر رسالت خود حرکت کنند.

البته هماهنگی دبیر در دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد با تیم اقتصادی دولت جدید در پیشبرد اهداف مناطق آزاد موثر خواهد بود زیرا مناطق آزاد از پازل اقتصادی کشور جدا نیست و تجربه نشان داده است ایجاد ناهماهنگی میان مدیران ارشد اقتصادی کشور با مناطق آزاد نتایج مطلوبی به ارمغان نخواهد آورد.

بر همین اساس و از سویی  با توجه به تاکید دکتر پزشکیان رییس جمهور منتخب به هماهنگی میان ارکان تصمیم ساز کشور و همچنین ضرورت توجه به انتخاب مدیران ارشد از بدنه سازمان ها ، در این گزارش به دو گزینه احتمالی دبیری شورای عالی مناطق آزاد که به نظر می رسد از نظر فکری و اجرایی با خط و مشی دولت جدید همسویی دارند پرداخته شده است.
  

گزینه های احتمالی ؛ رضا مسرور
در حال حاضر دو گزینه برای دبیر شورای عالی مناطق آزاد و تجاری دولت چهاردهم مطرح هستند. رضا مسرور یکی از گزینه های احتمالی است. او مدارج ترقی خود را گام به گام در مناطق آزاد طی کرده است و با نگاهی به سوابق او این نتیجه حاصل خواهد شد که او یکی از مدیران با سابقه مناطق آزاد کشور است.

او تا پیش از این، سمت‏هایی همچون مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی، ریاست هیأت مدیره شرکت سرمایه گذاری و توسعه کیش، معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان منطقه آزاد کیش، مشاور مدیرعامل در امور اقتصادی و سرمایه گذاری منطقه آزاد کیش، عضو هیأت مدیره شرکت خدمات گردشگری کیش، عضو هیأت مدیره شرکت آب و برق کیش، عضو هیأت مدیره مرکز توسعه تجارت کیش، ریاست کارگروه رفع موانع صادرات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و معاون اقتصادی و سرمایه گذاری و سرپرست معاونت عمرانی سازمان منطقه آزاد ماکو را در کارنامه فعالیت‏‌های خود بر عهده داشته است.

به همین دلیل مسرور با ظرفیت و چالش‌های مناطق آزاد به خوبی آشناست و در عین حال با توجه به ارتباط خوبی که او با ارکان تیم اقتصادی دولت جدید دارد می تواند در جایگاه دبیر در پیشبرد اهداف مناطق آزاد نقش موثری ایفا نماید.

گزینه های احتمالی ؛ حسین گروسی
حسین گروسی مدیرعامل منطقه آزاد ماکو یکی دیگر از گزینه ها برای دبیر شورای عالی مناطق آزاد و تجاری دولت چهاردهم است. او که در مجالس قبلی همکاری نزدیکی با دکتر پزشکان داشته  با تفکرات مدیریتی او آشناست. گروسی در گذشته به عنوان عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس ارتباط تنگاتنگی با مناطق آزاد داشته است و به چالش‌های کلان مناطق آزاد کاملا اشراف دارد.

او همچنین در دولت دوازدهم به عنوان معاون حقوقی و امور مجلس دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد مشغول به کار بوده است و راه های تعامل وهمکاری با نهاد هایی از جمله مجلس و ارکان تصمیم ساز را به خوبی می داند.

گروسی همچنین در چند سال اخیر به سبب اقداماتش به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد ماکو منشا تحول در منطقه بوده است. 

از این رو حضور او به عنوان دبیر مناطق آزاد به واسطه ارتباط خوب و توانمندی که دارد یک امتیاز برای تقویت مناطق آزاد محسوب می‌شود.