فرصت سوزی بانک ها در مواجهه با فین تک ها؟!

تیتر20 / سارا دلیریان - فین تک ها یا همان فناوری های مالی امروزه در حالی در اقتصاد جهانی به ابرقدرت هایی موثر تبدیل می شوند که در ایران هنوز گرفتار مشکلات و پیچیدگی های متعددی هستند.

درحوزه فین تک‌ها، شرکت های فعال در حوزه خدمات مالی با ایجاد تحول در صنعت مالی و بانکداری ضمن کاهش هزینه ها، حذف بروکراسی‌ها و شکستن محدودیت‌های زمانی و جغرافیایی در دنیا روند رو به رشد و یکباره ای داشته اند و بر اساس پیش‌بینی تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۵درصد بانکداری جهانی توسط استارت‌آپ‌های فین‌تک انجام خواهد گرفت. به طوری که درحال حاضراستارت‌‌آپ‌های فین‌تک بسیاری هستند که دارایی‌شان بیشتر از برخی بانک‌های سنتی است. یکی از معروف‌ترین این استارت‌آپ‌ها Pay Pal است که به تنهایی به اندازه هشت بانک قدرتمند آمریکایی دارایی دارد. اما در ایران با وجود همه پیشرفت هایی که در حوزه  بانکداری و خدمات پرداخت اتفاق افتاده، اما فین تک ها در حالی در اکوسیستم مالی ایران به پیش می روند که هنوز چالش هایی اساسی در نحوه تعامل بانک ها با این مجموعه ها و دریافت سرویس های لازم از نظام بانکی گریبانگیر آنهاست.

حوزه بانکی یکی از مهمترین بخش ‌های اقتصاد ایران است که فین‌تک‌ها می‌توانند در این بخش بسیار کاربردی و موثر باشند. اما با وجود همه مزایا هنوز بانک ها نتوانسته اند به یک استراتژی واحد در همکاری با فین تک ها دست یابند و عدم ارائه سرویس های مناسب و به هنگام، نبود قوانین متناظر با شرایط روز، کندی حرکت در نظام بانکی و عدم ریسک پذیری این مجموعه ها باعث شده که امروزه فین تک ها با گرفتاری ها و مشکلات متعددی در حوزه سرویس گیری از بانک ها مواجه باشند و تقابل هایی شکل گرفته که مانع از بلوغ این حوزه شده است بنابراین لازم است این آسیب شناسی صورت گیرد که چرا هنوز درک دقیقی از فین‌تک در شبکه بانکی شکل نگرفته است؛ حتی اگر بدانیم که بیشترین فین تک ها در همین بخش فعال شده اند!

سعید احمدی پویا، معاون توسعه کسب و کار دیجی‌پی در بخشی از نشست اخیر فیناپ با اشاره به مشکلات موجود بر سر راه فین تک ها در همکاری با بانکها، با بیان اینکه فین‌تک‌ها هنوز اساسی‌ترین سرویس خود را نمی‌توانند از بانک‌ها بگیرند، گفت: «از جلسه‌ای که فین‌تک‌ها با بانک می‌گذارند تا زمانی‌که سرویس را بگیرند هشت‌ماه می‌گذرد. آیا در این مدت فین‌تک زنده می‌ماند؟ علاوه‌بر آن مالک داده از نظر حقوقی تعیین نشده که بانک است یا شخص. بنابراین گرفتن داده هم دشوار است.»

احمدی پویا تصریح کرد: «شرکت دیجی‌کالا مستقیم با مشتریان طرف است و در تعامل با ۵ بانک بزرگ کشور که ۷۰ درصد کارت‌های مردم به آنها تعلق دارد برای اخذ سرویس‌های باز با مشکلات متعددی روبرو هستیم؛ از جمله استفاده از رمز یکبار مصرف و یا پرداخت هزینه در قبال هر تراکنش، مسائل امنیتی و موارد دیگر  که به‌صورت عملی فعالیت ما را با وقفه مواجه کرده است.»

احمدی پویا، عدم اطمینان بانک‌ها به شرکت‌های فین‌تکی را اصلی‌ترین مساله در این فرآیند دانسته و معتقد است: «این مهم، فعالیت فین‌تک‌ها را با کندی مواجه کرده است.»

مصطفی امیری، مدیرعامل زرین پال در این خصوص معتقد است: فین تک ها و حوزه های عملکردی این بخش از جمله رمزارزها یا خدمات روز حوزه پرداخت، واقعیت های محتومی هستند که دیر یا زود، متاسفانه یا خوشبختانه، اتفاق خواهند افتاد و همانطور که در موضوع پیامرسان ها شاهد بودیم در زمانی کمتر از آنچه انتظار می رفت، دست برد بازی در ارسال پیام، از اپراتورهای تلفن همراه به پیامرسان هایی نظیر تلگرام یا واتس آپ رسید. بنابراین اگر واقعیت های جدید را در حوزه خدمات مالی در نظر نگیریم دیر یا زود بلایی که سر اپراتورها آمد در انتظار شبکه پرداخت و احتمالا نظام مالی کشور نیز خواهد بود و بنابراین خیلی زمان برای اتخاذ تصمیمات لازم و سیاست گذاری نداریم.

امیری معتقد است: در بحث امنیت و ارائه داده گاهی بانک ها در عمل سخت گیری های غیرمنطقی دارند، در حالی که همین سیستم بانکی، گاه در حوزه امنیت اطلاعات کاربران حتی دچار سهل انگاری هایی نیز می شود. به طوری که در موضوع Open API ها تمرکز بانک ها امروز بر موضوع حفظ حریم شخصی مشتریان است که البته دغدغه بسیار درست و محتومی است و در صورت نقض آن اعتماد و زنجیره اعتماد مشتریان به سیستم بانکی دچار شکست خواهد شد ولی به طور مثال بانک هایی که تا این حد بر این موضوع پافشاری می کنند واقعا در یک شعبه به فرض دورافتاده که حتی مشتری حساب هم ندارد، چه قدر اطلاعات با صرف ارائه کد ملی یک مشتری از سوی یک متصدی یا کاربر، قابل دریافت است بدون اینکه هیچ ثبتی از این دریافت اطلاعات وجود داشته باشد؟! در شرایطی که نه بانک و نه مشتری از این دسترسی اطلاع نخواهند یافت و بنابراین اگر موضوع امنیت برای بانک ها بسیار با اهمیت است باید پرسید این تناقض چطور قابل توضیح خواهد بود؟ این در حالی است که قوانینی که در گذشته حاکم بوده و اساسا پشتوانه قانونی لازم را نداشته و بیشتر یک آیین نامه داخلی بانک بوده سبب شده از بانک ها از اداره داده به فین تک ها خودداری کنند.

مدیرعامل زرین پال در خصوص خودداری بانک ها در ارائه داده به فین تک ها گفت: این فرآیند صرفا ناشی از تصمیم داخلی یا نظر هیئت مدیره بانک بوده و هیچ یک از نهادهای ناظر از جمله بانک مرکزی، وزارت امور اقتصاد و دارایی یا نهادهای قضایی و پلیس تصمیم یا قانونی در خصوص عدم ارائه این اطلاعات مصوب یا به بانکها ابلاغ نکرده اند و اتفاقا این تاکید همه این مجموعه هاست که باید این اطلاعات شفاف وجود داشته باشد اما بانک ها شاید بر اساس ملاحظاتی که ناشی از عدم درک شرایط امروز فین تک هاست از این فرآیند سرباز می زنند.

وی با تائید مشکلات متعدد بر سر راه فین تک ها در سرویس گیری از بانک ها معتقد است: در حالی که فین تک ها می توانند مسیر را برای رشد نظام بانکی هموار کنند و سودآوری ویژه ای برای بانک ها فراهم کنند اما مسئله ای که وجود دارد این است که اعتماد به نفسی که بانک ها امروز باید در قبال ارائه سرویس هایشان می داشتند وجود نداشته و متاسفانه ما با قانون های قدیمی قادر نخواهیم بود مسائل و مشکلات امروز را حل کنیم. 

امیری تصریح کرد: واقعیت محتوم این است که بانک ها حداکثر طی 3 تا 4 سال یا به این جمع بندی خواهند رسید که سرویس های خود را به صورت باز ارائه کنند و بازتعریف جدیدی از مفهوم بانک داشته باشند یا اینکه قطار تکنولوژی از این نظام بسته بانکی رد خواهد شد. فین تک های داخلی امروز شاید در مجموع یک دهم قدرت بانک ها را نیز ندارند اما پارادایمی که در دنیا در حال وقوع است بانک ها را متزلزل خواهد کرد و در آن زمان قطعا با تخصیص بودجه های کلان و ارائه سرویس های باز نمی شود با این موج تغییر مقابله کرد. 

اگرچه همراهی مشروط و شراکتی شبکه بانکی در برخی بخش‌های حضور فین تک ها، در برخی موارد باعث شده که پیشرفت‌هایی احساس شود اما درعمل عدم همکاری‌هایی هم وجود دارد که برای توسعه این کسب و کارها مانع تراشی می‌کند و با حس رقابت یا برتری نظام بانکی توجیه می‌شود. موضعی که از نظر بسیاری از فعالین این حوزه با واقعیت های فناوری و اقتصادی روز دنیا منطبق نیست و بانک ها باید زودتر این زنگ خطر را جدی بگیرند.

با وجود اینکه در این مسیر شرکت های واسطی در حوزه ارائه خدمات بانکداری باز نیز شکل گرفته اند و عمدتا از بدنه نظام بانکی نیز هستند، می توانند نقش مهمی در واسطه گری خدمات بین بانک و فین تک ایفا نمایند. اما این مهم زمانی محقق خواهد بود که این شرکت ها بتوانند با حفظ حاکمیت بانکی در ارائه سرویس از یک سو، و ایجاد تنوع سرویس های قابل ارائه در کوتاهترین زمان نقش تسهیل گری ایفا کنند. اتفاقی که به اعتقاد بسیاری از فعالین حوزه فین تک هنوز به درستی شکل نگرفته و این تسهیل گران هنوز سرعت و سرویس های لازم را همزمان با رشد و حرکت فین تک ها فراهم نساخته اند.

کاوه رعدی، معاونت کسب و کار شرکت فرابوم در خصوص مشکلات موجود در بحث ارائه سرویس های بانکی به فین تک ها معتقد است: بحث مهم اینست که بانکها در بانکداری باز و ارائه سرویس های مبتنی بر این حوزه، هنوز به بلوغی که در بانکداری مبتنی بر شعبه یا حتی بانکداری الکترونیک دارند، دست نیافته اند که البته با توجه به نوظهور بودن این حوزه، حرکت آهسته و حساب شده بانک ها در این مسیر قابل درک است، اما از طرفی فین تک ها نیز به دلیل اینکه ماهیتا با ساختارهای غالب در بانکداری متفاوتند، هنوز به گفتمان مشترکی در این حوزه با بانک ها دست نیافته اند و نتوانسته اند بانک ها را مجاب به سودآوری این سرویس ها در قبال پذیرش ریسک های ناشی از ارائه سرویس های باز کنند.

رعدی تاکید دارد: این نکته مهمی است که دقت کنیم بانک ها موضع حمایتگری ندارند و بر اساس یک منطق اقتصادی سود و زیان عمل می کنند البته که باید در کنار اینها پذیرفت موضوع تفکر سنتی غالب بر سیستم بانکداری ایران نیز چالش مهم دیگری است که مدیران در بدنه نظام بانکی با تغییرات و موج های فراگیر تکنولوژی کمتر همگام می شوند. اما بهرحال دو موضوع را نباید فراموش کرد نخست مسائلی که بانک ها از منظر ساختاری و الزامات و نظارت های رگولاتوری با آن مواجه هستند و از سوی دیگر موضوعاتی نظیر پنجره فرصت، هزینه فرصت و از دست رفتن زمان برای عرضه یک محصول در بازار. این یک گفتمان دوسویه است که شرکتهای واسط نظیر فرابوم درصدد ایجاد و به نتیجه رساندن آن هستند.