رمز یکبار مصرف بانکی چراغ ستاره مربع ها را خاموش می کند؟

تیتر20 / سارا دلیریان – ابزارهای پذیرش در صنعت پرداخت به موازات ورود تکنولوژی های جدید و افزایش سطح دسترسی عموم به این دسته از ابزارها در حال تجربه دگرگونی و روزآوری های جدیدی است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ابزار پذیرندگی در مسیر پرداخت در حال تغییر مسیر است، اما با وجود همه تغییرات و تنوع ایجاد شده در ابزارهای پذیرش هنوز و همچنان شاهدیم بازار پرداخت الکترونیک در سهم بندی ابزارهای پذیرش هنوز و همچنان سد مقاومتی خود را در تقسیم سهم بازار تا حدود زیادی حفظ کرده است.

شاید بتوان به جرات مدعی شد که یکی از چشمگیرترین تحولات در حوزه ابزارهای پذیرش و تقسیم سهم بازار هر یک از این ابزارها، سهم بازار قابل توجهی است که ابزار پذیرش موبایلی یا همان کدهای دستوری USSD با ستاره مربع هایی است که توانسته اند همچنان با وجود محدودیت های گسترده ای که از سوی بانک مرکزی تاکنون برای این بستر ایجاد شده، بر خلاف پیش بینی بسیاری از کارشناسان صنعت پرداخت و بانکداری الکترونیک، دست کم تا به امروز، در برابر حذف یا تغییر مقاومت کنند، روشی آسان اما به گفته متخصصان بسیار ناامن برای پرداخت های مالی که هنوز از بازار فرکانس های مثبت و روی خوشی برای ادامه حیات دریافت می دارد.

بر اساس گزارش های رسمی، با وجود همه تلاش ها و سرمایه گذاری های صورت گرفته از سوی بانک ها و شرکت های پرداخت برای ایجاد و گسترش اپلیکیشن های موبایلی و درگاه های پرداخت اینترنتی، ابزار پذیرش موبایلی، هنوز شانه به شانه ابزار پذیرش اینترنتی در سهم بازار صنعت پرداخت به پیش می رود.

بر اساس گزارش شاپرک در مهرماه، سهم بازار ابزار پذیرش اینترنتی با 6.25 درصد به افزایشی در حدود تنها 0.1درصد از پرداخت موبایلی نائل شد. این در حالی است که در بسیاری از ماه های گذشته سهم بازار پذیرش موبایلی از ابزار اینترنتی نیز به پیش افتاد. به طور مثال در مردادماه سال جاری ابزار پذیرش اینترنتی 5.8 سهم بازار و پذیرش موبایلی 6.08 درصد از کل تعداد تراکنش های صنعت پرداخت را به خود اختصاص دادند.

به طوری که تنها در مهرماه بیش از 137هزار تراکنش بر این بستر صورت گرفته که البته به دلیل وجود محدودیت در انجام تراکنش بر روی ابزار پذیرش موبایلی، مبلغ این تراکنش ها رشد بالایی نداشته است.

اما بهرحال این واقعیتی است که نمی شود به سادگی از آن چشم پوشی کرد؛ بسیاری از کارشناسان معتقدند با وجود سهولتی که کدهای دستوری در تراکنش ها به ارمغان می آورند، این بستر به دلیل عدم رمزنگاری اطلاعات، ذاتا بستر ناامنی برای تراکنش های بانکی و پرداخت است، اگرچه با اعمال محدودیت هایی از سوی بانک مرکزی خدمات ارائه شده بانکی در این سرویس به تعداد کمتری محدود شده اما بهرحال این رشد و کسب سهم بازار بزرگ در تراکنش های ابزارهای پذیرش، موضوع قابل تاملی است که باید بیشتر به آن اندیشید. 

البته نباید در این بین، نقش تبلیغات شرکت هایی که نه جزو مجموعه های بانکی هستند و نه از جمله شرکت های پرداخت محسوب می شوند را نادیده گرفت، شرکت هایی که صرفا ارائه دهنده خدمات ارزش افزوده هستند و بر اساس قراردادهایی که با شرکت های خدماتی و اپراتورها دارند زمینه ساز شکل گیری تراکنش هایی بر بستر USSD هستند.

اگرچه نباید فراموش کرد که اجباری شدن رمزهای دوم بانکی، می تواند تاثیر جدی بر آینده این ابزار پرداختی داشته باشد، چرا که به لحاظ زمان بندی در این دسته از سرویس ها، بعید به نظر می رسد با فرآیند زمانی صدور و استفاده از رمز دوم، سهولت استفاده از این روش همچنان پابرجا باقی بماند.

افزایش تعداد تراکنش با ثبت دامنه مبلغی پایین، البته گواه دیگری است بر این مدعا که USSD ها به دلیل محدودیت های ایجاد شده در خصوص عملیات بانکی از یک سو و سهولت دسترسی فوری کاربران به این ابزار، یکی از ساده ترین روش ها برای خرید شارژ اپراتورها محسوب می شوند و به عبارتی سود آوری این روش، بیشتر به کام اپراتورها است. اگرچه به دلیل مدل خاص کسب و کار، برای شرکت های پرداخت نیز کماکان جذاب و سودآور است، اما در میان 12 شرکتPSP  فعال در کشور، تنها تعداد معدودی در حال حاضر در این بستر فعال بوده و هنوز به سهم بازار خود را در این بخش حفظ کرده اند. در میان پرداخت الکترونیک سامان، به عنوان نخستین شرکت پرداخت، مبدع روش پرداخت از طریق کدهای USSD هنوز به طور متوالی عمدتا بیشترین سهم بازار این ابزار پذیرندگی را در اختیار دارد.

پدرام سالمی، مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان در گفت و گو با خبرنگار تیتر20 ، تصریح داشت: «سهولت دسترسی و عدم نیاز به وجود بستر اینترنت برای کاربران در استفاده از کدهای USSD باعث شده فراگیری و سهم بازار این روش همچنان حفظ شود و حتی از ابزارهای پذیرش اینترنتی در آمار تعداد تراکنش ها، پیشی بگیرد».

سالمی با اشاره به اینکه تراکنش با ستاره مربع ها از سال 89 با سامان متولد شد، گفت: «امروز بیش از 9 سال از تولد این روش می گذرد، علاوه بر این ضریب نفوذ منطقه ای این روش در سراسر کشور حتی در برخی نقاط بسیار بیشتر از ابزارهای اینترنتی است، چرا که شما به تدریج که از پایتخت دورتر شوید، تبلیغات پرآوازه اپلیکیشن ها و سرویس های پرداخت اینترنتی بانک ها و شرکت های پرداخت کمتر دیده می شود. ترکیبی از همه این عوامل باعث شده با وجود همه محدودیت ها و اینکه هیچ سرمایه گذاری و نیز تبلیغات جدیدی از سوی ارائه دهندگان سرویس های USSD صورت نمی گیرد، این ابزار همچنان خصوصا در بحث فروش شارژ اپراتورها، کار می کند و سهم بازار قابل توجهی نیز در اختیار دارد. همچنین این ابزار به عنوان یکی از کانال های ارائه خدمت در برخی بخش ها، فارغ از هزینه سود و زیان تجاری، سرویسی است که از سوی شرکت های پرداخت برای تامین نیاز مشتریان ارائه می شود و به نظر نمی رسد حداقل در چشم انداز کوتاه مدت، قابل حذف یا صرف نظر باشد البته در صورتی که شرایط جدیدی رخ ندهد». 

مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان در این خصوص اضافه کرد: «البته با جدی شدن موضوع رمزهای یکبار مصرف و در صورت عملیاتی شدن نهایی این اقدام در تراکنش های غیرحضوری، قطعا سرنوشت پرداخت با کدهای دستوری به ایستگاه آخر خواهد رسید، چون در زمان انجام عملیات خرید یا پرداخت، در صورت درخواست رمز دوم، احتمال طولانی شدن فرآیند صدور رمز دوم چالش جدیدی برای انجام عملیات از طریق USSD خواهد بود و احتمالا در این صورت ریزشی جدی در استفاده کنندگان این سرویس ها پدید خواهد آمد».