خارجی‌های بی‌رقیب در بازار چادر‌مشکی

تیتر20- قیمت بالای پارچه چادر‌مشکی این روزها تهیه آن را برای بخش اعظمی از زنان مصرف‌کننده این کالا مشکل کرده و از آنجا که بیشتر مصرف‌کنندگان آن، قشر متوسط و پایین جامعه هستند، به این مشکل باید نگاه جدی‌تری داشت. این کالا البته به‌دلیل وارداتی بودن بخش عمده‌ای از حجم بازار هیچ‌گاه کالای ارزان‌قیمتی نبوده اما قیمت‌های بالای یک‌میلیون و حتی 2میلیون‌تومانی که امروز برای یک قواره چادر تعیین می‌شود، دسترسی به آن را برای بخش زیادی از مصرف‌کنندگان سخت و چه‌بسا غیرممکن کرده است. میزان مصرف پارچه چادرمشکی در ایران بسیار بالاست و این موضوع ایران را به بازاری پررونق برای کشورهایی مانند  ژاپن، کره‌جنوبی، اندونزی، هند و مالزی که دارای مرغوب‌ترین پارچه چادر‌مشکی در جهان هستند، تبدیل کرده‌است.

بزرگ‌ترین مصرف‌کننده؛ بزرگ‌ترین واردکننده

ایران بزرگ‌ترین بازار مصرف پارچه چادر‌مشکی در جهان است و در عین حال بزرگ‌ترین واردکننده این محصول. گفته می‌شود تقاضای بازار ایران برای این محصول سالانه 60میلیون مترمربع است. اما چرا با این حجم بالای مصرف تاکنون در زمینه تولید این محصول به توانمندی مورد‌نیاز دست‌نیافته‌ایم؟ عضو هیأت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران می‌گوید: مشکل اصلی این است که در زمینه تولید پارچه چادر‌مشکی تا به حال سیاست درستی اعمال نشده و اراده‌ای برای اینکه تولید داخلی افزایش یابد وجود نداشته است. دلیل دیگر شاید این باشد که بازرگانان این حوزه بسیار قوی عمل کرده‌اند و شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته که تولید داخلی نتوانسته به لحاظ کمی و کیفی با واردات رقابت کند. با این حال کارخانه حجاب شهرکرد که سال‌ها در این زمینه فعال بود از 10سال پیش به شکل حرفه‌ای‌تری به این مقوله پرداخت و توانست بخشی از بازار پارچه چادر‌مشکی را در اختیار بگیرد. شاهین کاظمی که عضو هیأت مدیره کارخانه حجاب شهرکرد نیز بوده، درباره مشکلاتی که تولیدکننده داخلی با آن مواجه است، می‌گوید: تولیدکنندگان همواره در بخش بازار با مشکلات زیادی مواجه بوده‌اند که قاچاق از دلایل عمده آن بوده است. افرادی که پارچه خارجی را وارد می‌کنند آن را با قیمت‌های عجیبی در بازار به فروش می‌رسانند که تولیدکننده ایرانی با درنظر گرفتن هزینه‌های تولید، توان رقابت با آن را ندارد.

بدون مواداولیه، توان رقابت نداریم

صنعت تولید پارچه  چادر‌مشکی تا حد بسیار زیادی به واردات وابسته است و مشکلات دسترسی به مواداولیه شامل نخ، رنگ و مواد شیمیایی چیزی نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد؛ مشکلی که هم بر توان تولید اثرگذار است و هم بر کیفیت تولید. کاظمی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون تولیدکننده داخلی تنها توان تامین نیاز مشتریان پارچه معمولی را دارد، اضافه می‌کند: چادر مشکی از محصولاتی است که مصرف‌کننده و خریدار آن به راحتی و به سرعت کیفیت آن را تشخیص می‌دهد و تولیدکننده داخلی به واسطه مشکلات دسترسی به نخ باکیفیت نمی‌تواند رضایت مشتری‌هایی را جلب کند که به‌دنبال پارچه اعلا هستند. به گفته این عضو هیأت مدیره انجمن صنایع نساجی، تا زمانی که تحریم و نرخ ارز تا این اندازه عرصه را بر تولید داخلی تنگ نکرده بود بسیاری از محصولات داخلی در کیفیتی هم‌تراز با اجناس خارجی تولید می‌شد ولی امروز به این دلیل که نخ و رنگ تولید داخل در کیفیتی ایده‌آل تولید نمی‌شود و دسترسی به مواداولیه خارجی هم بسیار سخت شده، توان رقابت دیگر وجود ندارد. گذشته از این  با وجود مشکلات نوسان نرخ ارز، در شرایط کنونی روابط ایران با کشورهای تامین‌کننده نخ و سایر مواداولیه کاهش یافته، حمل ونقل مستقیم وجود ندارد و پرداخت مستقیم بانکی امکان‌پذیر نیست و تولیدکننده داخلی بیش از پیش برای تامین مواداولیه تحت فشار قرار‌گرفته‌است.

قاچاق سازمان‌یافته

افزایش نرخ ارز در کنار مشکلاتی که برای صنایع و اصناف کشور ایجاد‌کرده، توانسته با کاهش واردات از یک سو و کاهش سود قاچاق از سوی دیگر به تولیدکننده داخلی کمک کند اما در زمینه چادر‌مشکی با توجه به جوابگو‌نبودن تولید داخلی و نیاز بازار، واردات همچنان ادامه دارد و تنها بازنده این میدان تولیدکننده داخلی بوده است. به گفته فعالان این صنف، بخش زیادی از تقاضای بازار در حوزه چادر‌مشکی با قاچاق تامین می‌شود؛ چیزی که حتی رشد قیمت ارز هم نتوانسته بر میزان بالای آن تأثیرگذار باشد.

عضو هیأت مدیره انجمن صنفی صنایع نساجی در این زمینه می‌گوید: متأسفانه شرایط برای قاچاق فراهم است. حجم پارچه خارجی موجود در بازار و تطبیق نداشتن میزان آن با آمارهای ارائه‌شده نشان می‌دهد حجم عمده‌ای از این پارچه‌ها با روش‌هایی غیر از روش‌های مرسومی که برای قاچاق اعلام می‌شود به کشور وارد شده است؛ این حجم عظیم تنها می‌تواند با کانتینر و به‌صورت سازمان‌یافته وارد شده باشد نه با کولبری یا به‌صورت چمدانی. از سوی دیگر تفاوتی بین تعرفه چادر‌مشکی با سایر پارچه‌ها وجود ندارد و این معضل می‌تواند به واردات چادر و اظهار واردات به نام پارچه معمولی منجر شود.

چرا چادر گران است؟

با این حال و با حجم گسترده واردات رسمی و غیررسمی، چرا در چند سال اخیر قیمت چادر سیری صعودی را طی کرده است؟ افزایش چشمگیر نرخ ارز قطعا در این مسئله مؤثر بوده اما به‌نظر نمی‌رسد تنها عامل تأثیرگذار بوده باشد. کاظمی معتقد است: سیاست واردات مؤثرترین فاکتور در این بخش است؛ سیاستی که در ابتدا با خراب کردن بازار، شکستن قیمت و دپوی کالا، تولیدکننده داخلی را از میدان خارج می‌کند و زمانی که دیگر رقیبی وجود نداشت کالا را با هر قیمتی که می‌خواهد عرضه می‌کند و سود بالایی می‌برد. واردکننده می‌داند که هم‌اکنون تنها شرکت فعال داخلی توان واردات نخ را ندارد و کیفیت نخ داخلی هم تا یک حدی می‌تواند پاسخگو باشد، پس رقیب عملا از میدان خارج است و او می‌تواند هر قواره پارچه را بیشتر از 2میلیون تومان هم بفروشد چون تقاضا هست ولی رقیبی در کار نیست.

بازار چادر؛ عرصه تاخت و تاز خارجی‌ها

حجاب شهرکرد، امروز تنها کارخانه فعال در زمینه تولید پارچه چادر‌مشکی در کشور است که از ظرفیت اسمی تولید 10میلیون مترمربع چادر در سال برخوردار است اما با توجه به شرایط بازار هم‌اکنون با 70درصد ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کند. تا چند سال قبل کارخانه‌های کرپ ناز کرمانشاه و نای زرین اصفهان هم در زمینه تولید پارچه چادر‌‌مشکی فعالیت داشتند که هر دو امروز غیرفعال هستند. البته به گفته کاظمی، کرپ ناز کرمانشاه که تحت مالکیت یکی از بانک‌ها بود پس از چندبار دست‌به‌دست شدن امروز به مالکیت یک شرکت خصوصی درآمده که هنوز مشخص نیست تولید پارچه چادر‌مشکی را ادامه خواهد داد یا خیر، اما زیرساخت‌های تولید در بخش اعظمی در این شرکت آماده و فراهم است.

تقاضای بازار برای چادر کم شده است

میزان نیاز کشور به چادر با رقم‌های متفاوتی بیان شده؛ گفته می‌شود مصرف پارچه چادر در ایران 60تا 70میلیون مترمربع است ولی به‌نظر می‌رسد این رقمی نیست که همه فعالان صنفی بر سر آن توافق داشته باشند. کاظمی معتقد است این عدد، عدد بسیار بزرگی است که شاید در گذشته منطقی به‌نظر می‌رسید اما با شرایط کنونی جامعه ما همخوانی ندارد. به عقیده این فعال صنفی، نیاز واقعی چادر در ایران 20تا 30میلیون مترمربع است و نه بیشتر. یک‌سوم از این میزان در داخل کشور تولید می‌شود و بقیه وارداتی است.

انواع پارچه چادر‌مشکی

پارچه چادر‌مشکی به ۲ نوع ساده و طرح‌دار تقسیم می‌شود. پارچه‌های ساده‌ رسمی‌اند و پارچه‌های طرح‌دار، مجلسی‌. البته این یک قانون نیست. انواع پارچه چادر مشکی ساده را می‌توان هم مجلسی و هم غیرمجلسی استفاده کرد اما بعضی پارچه‌های چادر مشکی فقط برای مجالس مناسبند مانند پارچه‌های خامه‌دوزی‌شده یا پارچه‌های گل‌برجسته. پارچه چادر مشکی ساده از تنوع بالایی برخوردار است که با توجه به نوع مصرف می‌توان هر یک از پارچه‌های ساده را انتخاب کرد. پرمصرف‌ترین پارچه‌های چادر‌مشکی ساده عبارتند از: کریستال، کن‌کن، کرپ کن‌کن، کرپ، حریر، حریر اسود و مهاراجه. اما پارچه چادر مشکی طرح‌دار از تنوع بیشتری نسبت به ساده‌ها برخوردار است. به‌طور کلی انواع پارچه چادر‌مشکی طرح‌دار شامل این مدل‌هاست: پارچه چادر‌مشکی طرح ابروباد، پارچه‌های با طرح اشکال هندسی، گل‌دار، نگین‌دار، گل‌برجسته، گل‌مخمل، خامه‌دوزی و حریر گل‌دار. پارچه‌هایی که برای چادر‌مشکی تولید می‌شوند جدا از طرح‌های مختلف، کیفیت متنوعی هم دارند که انتخاب را برای خریدار از یک طرف آسان‌تر می‌کند و از سوی دیگر مشکل‌تر. آسان‌تر از این لحاظ که متناسب کاربردی که برای چادر در نظر دارد، دست بازی برای انتخاب دارد و سخت‌تر از این لحاظ که انتخاب پارچه مرغوب‌تر هم سخت و هم پرهزینه است.

کاهش توان رقابت

  تا زمانی که تحریم و نرخ ارز تا این اندازه عرصه را بر تولید داخلی تنگ‌نکرده‌بود بسیاری از محصولات داخلی در کیفیتی هم‌تراز با  اجناس خارجی تولید می‌شد ولی امروز به این دلیل که نخ و رنگ تولید داخل در کیفیتی ایده‌آل تولید نمی‌شود و دسترسی به مواداولیه خارجی هم بسیار سخت شده، این توان رقابت دیگر وجود ندارد/ همشهری