علت تاخیر چندین ماهه بانک مرکزی در اجرای طرح پرداخت مبتنی بر کد QR چیست؟

تیتر20 -  17 اسفند سال گذشته محمد بیگی، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی از اجرای "زودهنگام" طرح هم‌پذیرندگی پرداخت مبتنی بر کدهای QR در تراکنش‌های پرداخت الکترونیک خبر داد. بیگی همچنین از انجام هماهنگی لازم با وزارت بهداشت و سازمان فناوری اطلاعات برای اجرای هر چه سریع‌تر این طرح گفت، طرحی که با اجرای آن مشتریان می‌توانند بدون استفاده از کارت بانکی با تلفن همراه و اسکن کردن یک بارکد، پرداخت‌های خود را انجام دهند و در نتیجه آن بهداشت پرداخت به‌ویژه در شرایط شیوع ویروس کرونا در بهترین حالت رعایت می‌شود.

  

مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در آن روز اصلی‌ترین چالش‌های پیش رو برای ایجاد بستر واحد پرداخت مبتنی بر کدهای QR را یکسان‌سازی بارکدها و ایجاد قابلیت پذیرش بارکدهای مختلف توسط اپلیکیشن‌های فعال در حوزه عنوان و اضافه کرد زیرساخت‌ها در مرحله آماده‌سازی است و با توجه به تعامل بانک مرکزی با شرکت‌های پی‌اس‌پی و شاپرک تا پایان سال 1398 امکان پرداخت با کدهای QR برای جامعه ایرانی فراهم می‌شود، اتفاقی که تا امروز پس از گذشت نزدیک به 9 ماه از سال 1399 نیفتاده است. 

بیگی در گفت‌وگو با خبرنگار تیتر20 دلیل اصلی اجرا نشدن این طرح را با وجود وعده‌ای که بانک مرکزی داده بود، برآمده از مسائل کسب‌و‌کاری و تجاری عنوان می‌کند، به گفته او آنچه اواخر سال گذشته مطرح شد، یک طرح بود نه یک برنامه زمان‌بندی شده و این طرح در ادامه با موضوع کیف پول الکترونیک همزمان شد و بانک مرکزی موضوع کیف پول الکترونیکی را در اوایل سال جاری نهایی کرد، در ماه خرداد هم هیات عامل و در شهریور شورای پول و اعتبار بانک مرکزی آن را مصوب کردند.

در ادامه بانک مرکزی سند کیف پول الکترونیکی را ابلاغ کرد و پرداخت با کدهای QR در قالب کیف پول دیده شد و به شرکت‌های پرداخت و بانک‌ها این امکان داده شد که از طریق کیف پول، پرداخت‌ها را بپذیرند. در نتیجه موضوع پرداخت از طریق کدهای QR در سند کیف پول به صورت یکپارچه دیده شده است. 

با این حال جامعه ایرانی، دست‌کم بیشتر اعضای آن در حال حاضر نه کیف پول را می‌شناسند و نه از امکان پرداخت به وسیله کد QR آگاه هستند و هنوز کارت عابر بانک کاربردی‌ترین ابزار پرداخت غیرنقدی ایرانیان به شمار می‌آید. این موضوع با بیگی مطرح شد و پاسخ این بود که اجرایی شدن طرح نیاز به گذشت زمان دارد تا این روش بتواند در شبکه پرداخت کشور مستقر شود. در سند کیف پول که شهریور ابلاغ شده، بانک مرکزی شش ماه به بازیگران این صنعت فرصت داده تا خود را با ضوابط و الزامات سند تطبیق دهند، بنابراین آنها تا پایان سال جاری برای ایجاد این انطباق زمان دارند و براساس الزامات سند می‌توانند کیف پول فراگیر داشته باشند. 

از توضیحات مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی این طور برداشت می‌شود که با اجراشدن پرداخت از طریق کیف پول‌های الکترونیک، پرداخت از طریق کدهای QR هم میسر می‌شود، اما ابهامی که در اینجا پیش می‌آید این است که کیف پول یکی از مجاری پرداخت با کد QR است و پرداخت‌کننده پس از اسکن کد، می‌تواند مبلغ را از کیف الکترونیک پول خود کم کند، در حالی که کارت بانکی مجرای دیگری برای پرداخت با کد QR است که ارتباطی با کیف پول ندارد، علاوه بر اینها در پرداخت از کیف پول محدودیت وجود دارد و در هر 24 ساعت تنها می‌توان 200هزار تومان با آن تراکنش انجام داد، بنابراین این ابزار تنها برای خریدهای خرد مناسب است و در واقع آنچه که در اسفند سال گذشته وعده داده شد، محقق نشده است؛ بیگی نیز این موضوع را تایید می‌کند و توضیح می‌دهد پرداخت از طریق QR می‌تواند علاوه بر کیف پول از طریق کارت بانکی هم صورت بگیرد که در آن صورت سقف تراکنش بیشتر می‌شود. بانک مرکزی در اسفند سال گذشته وعده داده بود تمام QRهای موجود در شبکه پرداخت یک QR واحد باشد که آن اتفاق هنوز نیفتاده است، اما در حال حاضر این اجازه در شبکه پرداخت داده شده که شرکت‌های پرداخت، QR خود را در هر مکانی که بخواهند نصب کنند؛ با این حال هنوز یک QR استاندارد واحد برای تمام شبکه پرداخت ایجاد نشده است. 

بیگی در نهایت همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، گره اصلی اجرای طرح موعود را وابسته به مسائل کسب‌و‌کاری و تجاری عنوان کرد به این شرح که بیشتر شرکت‌های پرداخت، پذیرنده فروشگاهی را به عنوان یک دارایی شخصی تلقی می‌کنند و تمایل چندانی ندارند سرمایه‌ای که برای پیدا کردن آن پذیرنده صرف کرده‌اند را با دیگران به اشتراک بگذارند و البته تلاش بانک مرکزی بر این است این مشکل را از طریق پرداخت با کدهای QR وکیف‌های پول الکترونیک و با ایجاد یک زیرساخت تعامل‌پذیر حل کند.