گونه شناسی سوپر اپ‌ها و آینده «تاپ» در بازار سوپر اپلیکیشن‌های ایرانی

تیتر20 - بستر اینترنت و فنّاوری‌های جدید مانند تلفن‌های هوشمند فرصتی را برای ظهور و رشد کسب‌وکارهای جدید در حوزه‌های مختلف به‌ویژه فین تک فراهم کرده است. 

همه‌گیری ویروس کرونا و محدودیت‌های رفت‌وآمد نیز احساس نیاز به ارائه خدمات غیرحضوری را بیش‌ازپیش کرده است؛ به‌طوری‌که امروزه شاهد گسترش اپلیکیشن‌هایی هستیم که بسیاری از خدمات مالی را در بستر وب و موبایل ارائه می‌کنند. این اپلیکیشن‌ها روزبه‌روز در حال توسعه هستند و تلاش می‌کنند متناسب با نیازهای کاربران، خدمات متنوع و نوآورانه‌ای را در بستر خود ارائه کنند.

بررسی سیر پیدایش تا تکامل سوپر اپ‌ها در دنیا و تحلیل مراحل زایش آن‌ها نشان می‌دهد که معمولاً با دو رویکرد متفاوت مواجه هستیم؛ در رویکرد اول اپ‌های خدماتی یا حتی سرگرمی ایجاد شده‌اند و به‌مرور خدمات مالی و پرداختی به سرویس‌های این قبیل اپ‌ها اضافه‌شده است. در رویکرد دوم از ابتدا با اپلیکشن‌های پرداختی و مالی روبرو هستیم که به‌تدریج خدمات متنوع دیگری از جنس سرویس‌های غیرمالی و پرداختی به آن‌ها اضافه شده است.

نکته مهم مشترک در هر دو رویکرد، محوریت خدمات مالی و پرداختی در سوپر اپ‌ها است. به‌عبارت‌دیگر هیچ اپلیکیشنی در مسیر گسترش خود تا پیش از برخورداری از امکانات پرداخت و تراکنش‌های مالی به یک سوپراپ تبدیل نشده است. در ایران نیز اگر با کمی اغماض بپذیریم که طی سال‌های اخیر شاهد ظهور موارد انگشت‌شماری از سوپراپ‌ها بوده‌ایم، همین قاعده ساری و جاری است و اپلیکیشن‌‌های ایرانی نیز تنها زمانی سوپراپ‌ها بلوغ پیدا کرده‌اند که موفق شدند طیفی از خدمات و ابزارهای پرداخت الکترونیکی و بانکی را البته با تعریف ایرانی آن‌ها در خود داشته باشند.

نگاهی به سوپراپ‌های فعال ایرانی بر اساس دسته‌بندی فوق نشان می‌دهد هر دو نمونه را می‌توان سراغ گرفت؛ اپ‌هایی مانند اسنپ فعالیت خود را با خدمات تردد در شهر آغاز کردند و به‌تدریج سایر خدمات مانند فروش بلیت و سفارش غذا را به خدمات ارائه‌شده اضافه کردند اما تنها زمانی در جرگه سوپراپ‌ها قرار گرفتند که امکان پرداخت و تراکنش‌های مالی در سطح گسترده به خدماتشان اضافه شد.

از سوی دیگر اپلیکیشن‌هایی مانند آپ که فعالیت خود را با خدمات پرداخت الکترونیکی آغاز کرد به‌تدریج سرویس‌های دیگری مانند فروش بیمه‌نامه، طرح ترافیک روزانه و بلیت هواپیما و... را به خدمات خود اضافه کرد.

در مقام مقایسه میان تک‌شاخ‌های هر دو مسیر می‌توان گفت کفه ترازو به نفع سوپراپ‌هایی که فعالیت خود را با ارائه خدمات مالی و پرداختی آغاز  کرده‌اند، سنگین‌تر است و نرخ استفاده از خدمات این قبیل اپ‌ها بیشتر از نمونه‌های موفق رویکرد دوم است.

یکی از علل این برتری را می‌توان در پیشتازی ارائه خدمات متمرکز و الکترونیکی در حوزه بانکی ایران دانست؛ واقعیت این است که نظام و شبکه بانکی ایران در مقایسه با سایر حوزه از قدمت و سابقه طولانی‌تری در مهاجرت به خدمات الکترونیکی برخوردار است و زیرساخت‌های فنی لازم برای ارائه این قبیل خدمات در شبکه بانکی کشور بسیار زودتر و وسیع‌تر از سایر حوزه‌ها فراهم شده است. به همین خاطر نیز به‌محض همه‌گیری خدمات اینترنت بر روی گوشی‌های تلفن همراه این بانک‌ها و حوزه‌های وابسته به آن‌ها بودند که نخستین خدمات مبتنی بر گوشی‌های هوشمند را در حوزه بانکی و پرداخت الکترونیکی ارائه دادند.

ترکیب این عوامل باعث شده طی سال‌های اخیر «فین‌تک» یکی از پربسامدترین واژه‌ها و مقولات مورد بحث و بررسی در محافل کارشناسی و اجرایی ایران باشد و سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی هم در حوزه پیشرفت فین‌تک‌ها انجام شود.

در میان شرکت‌هایی که خیلی زود اهمیت و ضرورت سرمایه‌گذاری و اقدام برای ایجاد سوپراپ‌ها را بر بستر خدمات مالی درک کرده، گروه مالی پارسیان است. این گروه تلاش کرده در بین اپلیکیشن‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با طراحی و ارائه اپلیکیشن «تاپ» اولین گام‌ها را در مسیر ایجاد یک سوپراپ بردارد. پس از حدود دو سال این اپلیکیشن به کمک بازوهای مالی و اعتبار برآمده از بانک پارسیان و دیگر شرکای تجاری خود قصد دارد در دو سال آینده به یک سوپراپلیکیشن تبدیل شود که تمامی خدمات بانکی و غیر بانکی را به کاربرانش اعم از سازمان‌ها و مردم ارائه کند.

تاپ را باید ازجمله اپ‌هایی دانست که فعالیت خود را با ارائه خدمات پرداخت الکترونیکی آغاز کرده و اکنون قصد دارد با تغییر در ساختار محصول خود، خدمات مالی و اعتباری، گردشگری، تفریحاتی و سبک زندگی، خودرو و ابزارهای پرداخت و بازار سرمایه را به کاربران خود ارائه کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد اپلیکیشن تاپ در نمودار عمر محصول، سهم نوآوران و پذیرندگان اولیه را به رقبای خود داده که معادل ۱۶ درصد از کل بازار قابل‌دسترس است البته این به معنای از دست دادن کامل بازار نیست بلکه با ارائه خدمات نوآورانه و تلفیق خدمات در یک بستر واحد و یکپارچه می‌توانند سهم اکثریت اولیه و اکثریت ثانویه را به دست آوردند که معادل ۶۴ درصد کل بازار است بنابراین با الگو قرار دادن تحلیل‌های HBR بر روی چرخه عمر محصول و شناسایی جایگاه محصولشان، می‌توان به این نتیجه رسید که از طریق ایجاد تمایز در محصول، ارائه راهکارهای خلاقانه داده محور و تزریق منابع مالی جدید از سوی سرمایه‌گذاران مدل درآمد و رشد خود را تغییر دهند. در این صورت، گروه تاپ قادر خواهد بود که با بازیگران بزرگ در حوزه فین تک رقابت کند و سهم بیشتری از این بازار را به دست آورد.

با در نظر گرفتن موقعیت فعلی این اپلیکیشن می‎‌توان فلسفه وجودی تاپ را «ایجاد مزیت پایدار از طریق ارائه روش‌های خلاقانه در حوزه پرداخت» دانست که به دنبال ایجاد این مزیت بر اساس ارزش‌هایی مانند «مشتری مداری، منابع انسانی، کار گروهی، چابک بودن، خلاقیت، کیفیت، کارآمد بودن و توانمندسازی» است. به‌این‌ترتیب باید مأموریت تاپ را «خلق یک اکوسیستم از المان‌های دیجیتال و داده مبتنی بر خدمات مالی، پرداخت و ارزش‌افزوده حاصل از این دو عنصر» دانست.

در واقع، اپلیکیشن تاپ از طریق رویکرد داده محور و ایجاد زیرساخت‌های مناسب قصد دارد خدمات مالی و پرداخت خود را با تأکید بر ارزش‌هایش (مشتری مداری، خلاقیت، کیفیت و چابک بودن) به کاربران خود ارائه دهد.

خدمات و سرویس‌هایی که تاپ باید با تکیه بر آن‌ها جایگاه خود را در بازار سوپراپ‌ها به دست آورد مواردی از قبیل «تبدیل‌شدن به بازیگر اصلی خدمات پرداخت در حوزه کیوآر کد»، «ترویج فرهنگ استفاده از کیف پول اعتباری، شخصی و حقوقی را در تمامی سطوح تجاری»، «تبدیل‌شدن به بستری برای ارائه و توزیع خدمات گروه مالی پارسیان برای مشتریان این بانک» و «تبدیل‌شدن به برترین سوپراپلیکیشن ایران از جهت تنوع خدمات» است.