کارنامه مردودی متولی مسکن

اگرچه قانون جهش تولید مسکن که متولی مسکن را مکلف به ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی در سال کرده است، تابستان امسال تصویب و ابلاغ شد اما از سال گذشته متولی مسکن ساخت حدود یک میلیون واحد مسکونی در قالب طرح اقدام ملی مسکن و ساخت بر روی زمین‌‌های متعلق به دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی را آغاز کرده بود. به این ترتیب برنامه ساخت یک میلیون واحد مسکونی در   همان سال 99 در کشور آغاز شده بود. تابستان امسال با تصویب و ابلاغ قانون جهش تولید مسکن، قرار شد تمام برنامه‌های قبلی و جدید خانه‌‌سازی دولتی در طرح ساخت سالانه یک میلیون مسکن قرار گرفته و این تیراژ سالانه، برای چهار سال متوالی ادامه یابد. در واقع اگرچه قانون جهش تولید مسکن و برنامه ساخت یک میلیون واحد مسکونی دولتی‌‌ساز از تابستان امسال تصویب و ابلاغ شد اما با توجه به اینکه در سال قبل حدود یک میلیون واحد مسکونی در دستور ساخت متولی مسکن قرار داشت و در سال جاری به برنامه جدید منتقل شد، می‌توان گفت کارنامه مسکن‌سازی دولتی در نیمسال اول 1400، عملا نشان‌دهنده مردود شدن عملکردهاست.

روز گذشته مرکز آمار ایران، اطلاعات مربوط به ساخت واحدهای مسکونی در تابستان 1400 را منتشر کرد. براین اساس و در حالی که در بهار امسال 103 هزار و 400 واحد مسکونی در کشور مجوز ساخت دریافت کرده بود این میزان با کاهش 5/ 9 درصدی، به 93 هزار و578 واحد افت کرد. تیراژ عرضه جدید به بازار مسکن براساس اطلاعات مربوط به واحدهای مسکونی که در تابستان امسال مجوز ساخت دریافت کرده‌‌اند همچنین در مقایسه با تابستان سال گذشته 9/ 31 درصد افت کرد. این موضوع حاکی از افزایش عمق رکود در بازار فعالیت‌‌های ساختمانی در سال جاری است. در حالی که در نیمسال اول امسال هم مطابق با آمارهای رسمی حجم ساخت وسازها در مقایسه با شش ماه اول سال 99، معادل 18 درصد کاهش یافته است.

نبض جدید ساخت‌وسازهای مسکونی که در آمارهای رسمی مربوط به حجم ساخت وسازها در نیمسال اول سال جاری منعکس شده است دو معنای مهم را در خود جای داده است. نخستین معنای شرایط فعلی بازار ساخت‌وساز مسکن «تشدید رکود مسکن در سال جاری نسبت به سال قبل است». همان‌گونه که آمارها نشان می‌دهد حجم ساخت و سازها در بازار مسکن کشور شش ماه اول سال جاری در مقایسه با شش ماه اول سال قبل 18 درصد، تابستان امسال در مقایسه با تابستان سال قبل 9/ 31 درصد و تابستان امسال در مقایسه با بهار سال جاری-یک فصل قبل- 5/ 9 درصد افت کرده است. این موضوع نشان‌دهنده افزایش عمق رکود در بازار کشوری ساخت مسکن است. تفسیر دوم این آمارهای رسمی، شکست سیاست ساخت یک میلیون مسکن در سال 1400 در نیمه اول امسال را روایت می‌کند. امسال قرار است یک میلیون واحد مسکونی در کشور ساخته شود اما در نیمسال اول کمتر از 20 درصد یا کمتر از یک‌پنجم از کل این طرح در کشور اجرایی شده است.

رکود ساختمانی در حالی در نخستین سال اجرای برنامه ساخت یک میلیون مسکن تشدید شده است که بررسی‌‌ها از کشف ریشه این موضوع حکایت دارد. ریشه این موضوع به تلاش متولی مسکن برای ایجاد «رونق مصنوعی» به جای «رونق طبیعی» برمی‌‌گردد. بررسی‌‌ها حاکی است رکود ساختمانی در حالی در شش ماه اول سال جاری تشدید شده است و خود را در شکل افت محسوس عرضه جدید به بازار مسکن نشان داده است که سیاستگذار تلاش دارد با «رونق مصنوعی» عرضه به بازار مسکن را افزایش دهد. در واقع شرایط فعلی حاکی است که سیاستگذار با یک سیاست ناکارآمد و غیرموثر قصد ایجاد رونق عرضه دارد بدون آنکه «ریشه رکود» را درمان کند. این در حالی است که موضوع رفع رکود سرمایه‌‌گذاری ساختمانی از مسیر ایجاد «رونق طبیعی» عبور می‌کند. رونق طبیعی نیز در واقع خشکاندن «ریشه رکود» و به دنبال آن، «احیای رونق» بدون دخالت دولت یا اقدام مصنوعی برای افزایش عرضه به بازار معاملات ملک است. اما مهم‌ترین عاملی که می‌توان از آن به عنوان ریشه اصلی رکود ساختمانی به خصوص در سال‌های اخیر یاد کرد به جذابیت بیراهه «سرمایه‌‌گذاری ملکی» مربوط می‌شود. این بیراهه به «منجمدسازی آپارتمان و دارایی‌‌های ملکی» منجر شده است.