وضعیت تولیدات صنعتی در برنامه توسعه ای

تیتر۲۰- مرکز پژوهش‌های مجلس با هدف آسیب شناسی و ارائه رویکردهای کلان جهت تدوین برنامه هفتم توسعه، عملکرد برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بخش‌های مختلف را ارزیابی کرده که در ادامه بخش‌هایی از آن آمده است.

نتایج کلی بررسی‌ها نشان می‌دهد رویکردهای کلان سیاست‌های صنعتی، فناوری، تجاری، مالی و پولی برنامه ششم توسعه در بخش صنعت بر اساس تعیین اولویت‌های صنعتی به عنوان برشی از استراتژی توسعه صنعتی، استفاده از دانش و نوآوری کشورهای صاحب فناوری و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، توسعه بازارهای صادراتی و جذب شرکت‌های معتبر جهانی و منطقه‌ای در زنجیره‌های تولید داخلی از طریق تقویت دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای الحاق به سازمان تجارت جهانی، اختصاص سهم حداقل ۴۰ درصد از تسهیلات بانکی و برنامه ریزی برای افزایش سرمایه صندوق‌های مرتبط با بخش صنعت، ممنوعیت معافیت مالیاتی جدید و تخصیص منابع از محل عوارض مالیات بر ارزش افزوده برای تأمین منابع تکمیل زیرساخت شهرک‌های صنعتی، بوده است.

در بخشی از این گزارش هدف و عملکرد هفت کالای منتخب صنعتی در برنامه ششم بررسی شده است. بر این اساس هدفگذاری تولید خودرو و وانت در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ به ترتیب یک میلیون و ۶۰۰ هزار، یک میلیون و ۸۰۰، یک میلیون و ۹۰۰ و دو میلیون دستگاه بوده است. اما در این سال‌ها تولید خودرو به ترتیب بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار، ۹۳۸ هزار، ۸۲۵ هزار و ۹۸۴ هزار دستگاه بوده است. در سال ۱۴۰۰ نیز تولید انواع خودرو وانت به بیش از ۹۴۳ هزار دستگاه رسیده است. بنابراین تولید خودرو در هیچ یک از سال‌های برنامه ششم توسعه به اهداف تعیین شده نرسیده و حتی در دو سال آخر بیش از یک میلیون دستگاه از هدف عقب مانده است.

در این میان تولید لاستیک خودرو هم در سال‌های مختلف فاصله حدود ۵۰ تا ۱۲۰ هزار تایی با اهداف برنامه ششم داشته است. در سال‌های یاد شده تولید لاستیک خودرو به ترتیب بیش از ۲۳۷ هزار، ۲۰۱، ۲۳۱ و ۲۷۵ هزار تن بوده است. این در حالی است که هدفگذاری این محصول به ترتیب ۲۷۵، ۳۰۰، ۳۵۰ و ۴۰۰ هزار تن بوده است.

تولید دارو نیز به اهداف برنامه ششم نرسیده، اما در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ تولید این محصول به اهداف برنامه نزدیک‌تر شد. هدف‌گذاری تولید دارو در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ به ترتیب ۵۰، ۵۲، ۵۴ و ۵۵ میلیارد عدد بوده، اما تولید به ترتیب ۳۸.۳، ۳۹.۶، ۴۸.۸ و ۵۰.۲ میلیارد عدد رسیده است. در سال ۱۴۰۰ نیز تولید دارو به ۵۰.۶ میلیارد عدد رسید.

در این گزارش از بین انواع لوازم خانگی نیز تولید یخچال و فریزر در سال‌ آخر از هدف برنامه پیشی گرفته، اما تولید تلویزیون به هدف برنامه ششم نرسیده است. هدف‌گذاری برنامه ششم تولید ۱.۴، ۱.۵، ۱.۷ و ۱.۹ میلیون دستگاه یخچال و فریزر در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ بوده که در عمل بیش از  ۱.۱ میلیون، ۹۶۰ هزار دستگاه، ۱.۵ میلیون و دو میلیون دستگاه محقق شد. در سال ۱۴۰۰ نیز بیش از دو میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه یخچال و فریزر در کشور تولید شده است.

در این میان هدفگذاری تولید تلویزیون در سال‌های یاد شده به ترتیب ۱.۴، ۱.۵، ۱.۶۵ و ۱.۸ میلیون دستگاه بوده است. اما در عمل تولید تلویزیون به ترتیب بیش از ۱.۱ میلیون، ۴۶۰ هزار، ۸۸۰ هزار و یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه بوده است. تولید این محصول در سال ۱۴۰۰ نیز به یک میلیون و ۳۳۰ هزار دستگاه رسیده است.

تولید الیاف پلی استر هم در همه سال‌های برنامه ششم از هدف‌گذاری بیشتر بوده است.

گفتنی است خلاصه کلی ارزیابی عملکرد شاخص‌های کمی و مواد قانونی مرتبط با بخش صنعت در برنامه ششم توسعه حاکی از آن است که بخش صنعت در ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی متناسب با اهداف برنامه ششم موضوع ماده (۳) این قانون موفق عمل نکرده است. نتایج این گزارش نشان می‌دهد از جمله عواملی که در تحقق نیافتن این اهداف مؤثر بوده، علاوه بر شوک‌های بیرونی مثل شرایط بین‌المللی، نوسانات قیمت نفت و ظهور اپیدمی کرونا، عوامل دیگری همچون ایرادهای قانون‌گذاری، تأخیر در تدوین آیین نامه‌ها و طرح‌ها (از جمله طرح بازسازی و نوسازی صنایع)، عدم تخصیص بودجه کافی، نبود ضمانت اجرا، هدفگذاری غیر واقع بینانه و غیرهدفمند در طول اجرای برنامه ششم است این عوامل سبب شد تا عملکرد احکامی همچون بازسازی و نوسازی صنایع، تأمین منابع برای تکمیل زیرساخت‌های شهرک‌ها و نواحی صنعتی، توسعه و ایجاد خوشه‌ها و نواحی صنعتی روستایی، تعمیق ساخت داخل و افزایش سهم محصولات با فناوری متوسط به بالا از کل محصولات صنعتی کشور و تولید خودروی رقابت پذیر با تأکید بر کیفیت با وجود اقدامات مثبت انجام شده، فاقد اثر بخشی برآورد شود./ایسنا