رشد منفی شرکت‌های بزرگ در خرداد ماه

تیتر۲۰- گزارش پژوهشکده پولی و بانکی از روند شاخص شرکت‌های صنعتی در خردادماه نشان می‌دهد که رشد سالانه این شاخص با ثبت رقم ۱/ ۲درصد به کمترین مقدار یک‌سال اخیر رسیده است.

بخشی از این روند کاهشی، به‌دلیل افت رشد تولید «شرکت‌های خودروسازی» و «محصولات شیمیایی» بوده است. این شاخص، از شرکت‌های صنعتی فعال در بورس محاسبه می‌شود و به نوعی نشان‌دهنده وضعیت رشد «صنعت در اقتصاد» است. اما نکته قابل توجه در این گزارش، رشد منفی شرکت‌های بزرگ یا نهنگ‌های صنعتی در خردادماه است. این شرکت‌ها که ۲۰درصد بزرگ‌ترین بنگاه‌های صنعتی را تشکیل می‌دهند، می‌توانند روند شاخص کل را نیز تحت تاثیر قرار دهند و باعث منفی شدن رشد شاخص شوند. به نظر می‌رسد با تداوم «رشد کاهشی شاخص کل»، ‌«رشد منفی شرکت‌های بزرگ بورسی» و البته «افزایش سطح موجودی انبار»، شرایط رکودی وضعیت تولیدات صنعتی را در ماه‌های آتی تحت تاثیر قرار خواهد داد که در این صورت رشد اقتصادی۱۴۰۲، مقدار مثبت اما کم‌دامنه‌ای را ثبت خواهد کرد.

پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، گزارش ماهانه تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در خرداد 1402 را منتشر کرد. طبق این گزارش رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در خردادماه ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱/ ۲درصد رسید. روند نزولی نرخ رشد تولید صنعتی برای سومین ماه متوالی منجر به تحقق کمترین نرخ رشد این بخش در یک سال اخیر شد.
رشد بخش خودروسازی از بالای ۳۴درصد به زیر ۱ درصد رسیده است و رشد بخش محصولات شیمیایی نیز به همین ترتیب نزولی بوده است. این موارد دلایل اصلی کاهش رشد تولید صنعتی بوده است.
نکته قابل‌توجه در این گزارش این است که در خرداد‌ماه رشد تولید شرکت‌های بزرگ صنعتی کشور منفی بوده است، البته رشد شرکت‌های کوچک و متوسط مثبت بوده است، اما به نظر می‌رسد خواب نهنگ‌های صنعتی (رشد منفی شرکت‌های بزرگ) اثر خود را در سایر شرکت‌ها بگذارد.

تهدید رکود در 1402

بررسی این آمارها نشان می‌دهد در سه فصل تابستان، پاییز و زمستان سال ۱۴۰۰ روند رشد شاخص تولید صنعتی یک روند بدون نوسان در حول و حوش صفر بود. اما بهار سال ۱۴۰۱ با رشد مثبت شاخص تولید صنعتی آغاز شد و رشد این شاخص در دو ماه اردیبهشت و خرداد روند صعودی داشت. این روند مثبت در ماه‌های تابستان نیز ادامه پیدا کرد و شاخص تولید صنعتی در ماه‌های تابستان ۱۴۰۱ بین ۵ تا ۷درصد رشد کرد. رشد شاخص تولید صنعتی در ماه‌های پاییز نیز بین ۶ تا ۷درصد بود و در زمستان با اندکی افزایش، متوسط رشد به بیش از 8درصد رسید. در دو ماه ابتدای سال ۱۴۰۲ رشد شاخص تولید صنعتی به 8/ 6 و 3/ 6درصد رسید. اما در خردادماه رشد تولید صنعتی کاهش قابل‌توجهی داشته و به سطح 1/ 2درصد رسید.
روند کاهشی نرخ رشد صنعت برای سومین ماه نیز ادامه پیدا کرد و به کمترین سطح در یک سال گذشته رسید. آمار رسمی رشد شاخص تولید صنعتی مرکز آمار نیز اخیرا منتشر شده است که رشد تابستان، پاییز و زمستان را به ترتیب 5/ 6، 2/ 7 و 8/ 11درصد اعلام کرد. این ارقام با ارقام رشد تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در شهریور، آذر و اسفند ۱۴۰۱ انطباق قابل‌قبولی دارد.

رشد منفی شرکت‌های بزرگ

برای طبقه‌بندی بنگاه‌ها بر اساس اندازه از ارزش فروش شرکت‌ها در دو سال اخیر استفاده شده است؛ به گونه‌ای که بنگاه‌هایی که از نظر ارزش فروششان در دو سال اخیر در ۴۰درصد پایین قرار داشته‌اند، بنگاه‌های کوچک، بنگاه‌هایی که در ۲۰درصد بالا قرار داشته‌اند، بنگاه‌های بزرگ و مابقی در بنگاه‌های متوسط طبقه‌بندی شده‌اند.
در یک سال و نیم اخیر تقریبا در تمام دوره‌ها رشد تولید شرکت‌های بزرگ بیشتر از شرکت‌های کوچک و متوسط بوده است. رشد شرکت‌های کوچک و متوسط برخلاف رشد شرکت‌های بزرگ در چهارماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ منفی بوده است.

در مردادماه رشد شرکت‌های متوسط و در شهریورماه رشد شرکت‌های کوچک مثبت شده است. در ماه‌های پاییز ۱۴۰۱ نیز اگرچه رشد هر سه گروه از شرکت‌ها مثبت بوده، اما رشد شرکت‌های کوچک به طور ملموسی کمتر از رشد شرکت‌های بزرگ و متوسط بوده است. در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ با وجود ثبات و حتی کاهش در نرخ رشد شرکت‌های بزرگ، رشد تولید شرکت‌های کوچک و متوسط روند صعودی داشته است.
در ماه‌های بهار ۱۴۰۲ رشد تولید شرکت‌های متوسط از شرکت‌های کوچک و بزرگ بیشتر شد. در خردادماه رشد تولید شرکت‌های بزرگ منفی و شرکت‌های کوچک و متوسط مثبت شده است.

بررسی وضعیت بنگاه‌ها در گذر زمان نشان می‌دهد که بنگاه‌های بزرگ معمولا پیش‌نگر شاخص کل هستند و اتفاقاتی که در عملکرد بنگاه‌های بزرگ منعکس می‌شود در بنگاه‌های کوچک بعدتر خود را نمایان می‌کند.
به این ترتیب منفی شدن رشد تولید شرکت‌های بزرگ، همزمان با مثبت بودن رشد شرکت‌های کوچک و متوسط، این سیگنال را می‌دهد که احتمال دارد به‌زودی شرکت‌های کوچک و متوسط نیز وارد فاز رشد منفی شوند، مگر اینکه این روند در بنگاه‌های بزرگ نیز تغییر کند.

تقاضا کاهش می‌یابد؟

افزایش موجودی انبار در صورتی که استراتژی عامدانه‌ای نباشد نشانگر کاهش تقاضا در بازار برای کالای تولیدی شرکت است. طبق گزارش، متوسط موجودی انبار بخش صنعت از اسفند ۱۴۰۱ تا خرداد ۱۴۰۲ برخلاف ۱۱ماهه ابتدای سال ۱۴۰۱ افزایش داشته است و رشد تولید صنعتی اگرچه مثبت بوده ولی روند نزولی پیدا کرده است که می‌تواند نشانه‌ای از ادامه‌دار بودن روند نزولی رشد بخش صنعت در ماه‌های آتی باشد. در سال ۱۴۰۱ تغییرات موجودی انبار صنایع به طور کلی منفی شد. به عبارت دیگر رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولید آنها بوده است و همین امر محرکی برای رشد مثبت بخش صنعت شد.

اما از اسفند ۱۴۰۱ تا خرداد ۱۴۰۲ موجودی انبار مثبت شده و رشد تولید صنعتی اگرچه مثبت بوده ولی روند نزولی داشته است. افزایش موجودی انبار می‌تواند نشانه‌ای از ادامه روند نزولی رشد بخش صنعت باشد. اما در بهار ۱۴۰۲ به دلیل افزایش قابل‌توجه موجودی انبار در صنعت خودروسازی، متوسط موجودی انبار بخش صنعت نیز افزایش داشته است. البته افزایش موجودی انبار در اردیبهشت نزدیک به صفر بوده است. افزایش قابل‌توجه تولید و موجودی انبار در صنعت خودروسازی نشان می‌دهد که تولیدکننده به‌رغم اینکه می‌داند برای محصولات خود تقاضای موثر وجود دارد و به همین دلیل تولید را افزایش می‌دهد، اما به دلایل استراتژیک اقدام به فروش در این دوره نکرده است و همین امر موجودی انبار را به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش داده است.

وضعیت تولید صادراتی و تولید وارداتی

از آبان‌ماه سال 1399 تا خرداد ۱۴۰۱ برخلاف دوره قبلی رشد تولید صنایع صادرات‌محور از رشد تولید سایر صنایع پایین‌تر بوده است. البته این اختلاف از خردادماه به بعد کمتر شد و در تیر‌ماه رشد تولید هر دو گروه تقریبا برابر شده است. در مرداد‌ماه تا مهرماه بعد از ۲۲ ماه رشد شاخص تولید شرکت‌های صادراتی بیشتر از سایر شرکت‌ها شد. در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ اختلاف رشد این دو گروه بسیار کم شد. از اردیبهشت‌ماه اختلاف رشد این دو گروه زیاد شد و به‌رغم اینکه رشد تولید شرکت‌های صادرات‌محور منفی شد، رشد شرکت‌های کمتر متکی به صادرات مثبت بوده است.
از سال 1399 به بعد رشد شرکت‌های واردات‌محور بالاتر از سایر شرکت‌ها بوده است، به طوری که از آبان‌ماه تا اسفند‌ماه ۱۴۰۰ در حالی رشد شرکت‌های با درجه واردات‌محوری بالا در بازه مثبت 6/ 2 تا ۴ درصد بوده، رشد سایر شرکت‌ها در بازه منفی 8/ 1 تا منفی 8/ 3درصد بوده و روند نزولی داشته است.

در اردیبهشت و خرداد در حالی که رشد شرکت‌های کمتر وابسته به واردات منفی بوده، رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور به طور متوسط بالای ۶ درصد بوده است. در تابستان ۱۴۰۱ نیز این الگو تکرار شد و در‌حالی‌که گروه شرکت‌های کمتر وابسته به واردات در این ماه رشد منفی و نزدیک به صفر داشتند، رشد شرکت‌های واردات‌محور به بالای ۱۰ درصد رسید.
در مهرماه نیز اختلاف رشد این دو گروه بیشتر شد. از آبان‌ماه ۱۴۰۱ تا خردادماه ۱۴۰۲رشد شرکت‌های واردات‌محور بیش از ۱۵درصد بیشتر از رشد شرکت‌های دیگر شد. به نظر می‌رسد شرکت‌های واردات‌محور مهم‌ترین عامل رشد تولید در ماه‌های اخیر بوده‌اند./دنیای اقتصاد