تامین مالی بنگاه ها از طریق بازار سرمایه

تیتر۲۰- تامین مالی پایدار از محل دسترسی آسان بنگاه‌‌‌ به منابع مالی برای نقدینگی در گردش موردنیاز خود، از ارکان اصلی توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‎‌‌‌آید. این رکن مهم در کشورهای در حال توسعه به رسمیت شناخته شده و این ممالک با تمامی توان خود نسبت به تسهیل امکان جذب منابع مالی پایدار غیرتورمی برای بنگاه‌‌‌ها می‌‌‌کوشند.

براساس آمار موجود، کل تامین مالی صورت‌پذیرفته در ایران طی سه‌ماه نخست سال۱۴۰۲ از طریق بازار پول و سرمایه، حدود ۱۰۵۸‌هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد ۳۳درصدی را تجربه کرده است.

 مشارکت بازار پول به عنوان عامل مسلط در رشد تامین مالی طی مدت مورد بررسی، برابر با ۲۴واحد‌درصد رشد و مشارکت بازار سرمایه در این زمینه نیز حدود ۹ واحد‌درصد رشد در تامین مالی بنگاه‌‌‌ها سهیم بوده است. با وجود این رشد در شاخص تزریق منابع در بازار سرمایه و همچنین بازار پول، کماکان بازار پول با سهم ۸۷درصدی، نقش کلیدی‌‌‌تری را در تامین منابع مالی داراست.

طی این بازه زمانی، تسهیلات پرداختی بانک‌ها، از ۷۳۳‌هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱، به ۹۲۱‌هزار میلیارد تومان رسیده است. از سوی دیگر، وضعیت جذب و تجهیز منابع مالی از بازار سرمایه، از ۶۴‌هزار میلیارد تومان در سه‌ماه نخست سال ۱۴۰۱ به ۱۳۷‌هزار میلیارد تومان در بازه مشابه سال ۱۴۰۲ رسیده است. جالب اینکه سهم بازار سرمایه از کل تامین مالی طی سه‌ماه ۱۴۰۲، ۱۳‌درصد است و عوامل اصلی تشکیل‌دهنده تامین مالی از بازار سرمایه شامل افزایش سرمایه با سهم حدود ۶۱درصدی و انتشار اوراق با سهم حدود ۲۹درصدی هستند.

حدود ۳‌هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در خردادماه منتشر شد که نشان‌دهنده کاهش ۸۰درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل و کاهش ۹۴درصدی نسبت به ماه قبل است. سهم ۶/ ۷۶درصدی اوراق دولتی در مقابل سهم ۱/ ۱۷درصدی بخش غیردولتی/ شرکتی و سهم ۲/ ۶درصدی شهرداری در کل اوراق بدهی منتشرشده طی سه‌ماه نخست ۱۴۰۲ از نکات مهم این گزارش است که معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران منتشر کرده است. بررسی آمار اوراق بدهی در خردادماه مشخص می‌کند که صنایع، مشکلات کمتری در تامین مالی نسبت به ماه گذشته دارند و اوضاع جذب و تجهیز منابع مالی، به‌نسبت گذشته بهبود یافته است.

البته این موضوع نیز مهم است که ارزش پول ملی به صورتی ادامه‌دار، کماکان در حال سقوط است و با کاهش ارزش پول ملی، طبعا تامین مالی نیز رشد بیشتری را به خود می‌‌‌بیند. با این اوصاف، می‌‌‌توان این را نیز در نظر گرفت که وضعیت بنگاه‌‌‌های اقتصادی کماکان تلخ پیش می‌رود و هنوز، راه درازی برای تامین مالی در پیش است.

هزارتوی تامین منابع

مساله تامین مالی و دسترسی بنگاه‌‌‌های اقتصادی به منابع مالی موردنیاز، یکی از موضوعات مهم در آغاز و استمرار فرآیندهای کسب‌وکارها به حساب می‌‌‌آید. بحث تامین مالی به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه از اهمیت دوچندانی برخوردار است. کشورهای در حال توسعه به منظور پیشرفت در عرصه‌‌‌های مختلف اقتصادی به منابع مالی فراوان نیاز دارند. در نوعی تقسیم‌‌‌بندی روش‌های تامین مالی داخلی، در دو گروه تامین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت مورد مطالعه قرار می‌‌‌گیرند.

تامین مالی کوتاه‌مدت برای پشتیبانی سرمایه‌گذاری موقت در دارایی‌‌‌های جاری مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌‌‌توان به روش‌های اعتبار تجاری، وام‌‌‌های بانکی، وام‌‌‌های موسسات مالی تجاری و صدور اسناد تجاری اشاره کرد. مهم‌ترین ابزارهای ویژه تامین مالی بلندمدت نیز، سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق قرضه، اوراق مشارکت، اوراق بهادار قابل تبدیل به اوراق مشارکت یا اوراق قرضه هستند.

در اقتصاد ایران دو بازار پول و سرمایه در تامین و تجهیز منابع موردنیاز برای فعالیت‌‌‌های اقتصادی نقش دارند. در این گزارش در سطح کلان و با استفاده از آمارهای بانک‌مرکزی و سازمان بورس، ضمن مقایسه اجزای تامین مالی در دو بازار مزبور طی سه‌ماه نخست ۱۴۰۲ با مدت مشابه سال قبل، به ترکیب و تغییرات اوراق بدهی انتشاریافته با تاکید بر اوراق شرکتی نیز پرداخته شده است.

راه باریک و پرپیچ و خم

کل تامین مالی در اقتصاد ایران طی سه‌ماه ۱۴۰۲ از طریق بازار پول و بازار سرمایه حدود ۱۰۵۸همت (هزارمیلیارد تومان) بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳‌درصد افزایش یافته است. مشارکت بازار پول به‌عنوان عامل مسلط در رشد تامین مالی طی مدت مورد بررسی برابر با ۲۴واحد‌درصد و مشارکت بازار سرمایه نیز حدود ۹واحد‌درصد است.

اگرچه در مقایسه با دوماهه ۱۴۰۱، سهم بازار سرمایه در تامین مالی در سه‌ماه سال‌جاری حدود ۵واحد‌درصد بهبود یافته و به ۱۳‌درصد نزدیک شده، ولی همچنان بازار پول با سهم ۸۷‌درصدی نقش غالب را در تامین مالی داراست. در این سه‌ماه، تسهیلات پرداختی بانک‌ها، از ۷۳۳‌هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱، به ۹۲۱‌هزار میلیارد تومان در سه‌ماه نخست ۱۴۰۲ رسیده است. از سوی دیگر، وضعیت جذب و تجهیز منابع مالی از بازار سرمایه، از ۶۴‌هزار میلیارد تومان در سه‌ماه نخست سال ۱۴۰۱ به ۱۳۷‌هزار میلیارد تومان در بازه مشابه سال ۱۴۰۲ رسیده است.

سهم بازار پول و تسهیلات پرداختی

سهم بازار پول از کل تامین مالی طی سه‌ماه ۱۴۰۲، ۸۷‌درصد بوده است و در ترکیب دریافت‌کنندگان تسهیلات پرداختی در این ماه، ۸۵‌درصد از بخش‌های اقتصادی و ۱۵‌درصد از خانوارها تشکیل شده‌اند. ترکیب عمده مصارف بخش‌‌‌های اقتصادی از کل به این صورت تقسیم شده که ۷۸‌درصد به سرمایه در گردش و ۴/ ۲۰‌درصد به ایجاد و توسعه تعلق گرفته است. سهم گروه‌‌‌ فعالیت‌‌‌ها از کل تسهیلات پرداختی بخش‌‌‌های اقتصادی به ترتیب ۳/ ۴۰‌درصد در بخش خدمات، ۱/ ۳۹‌درصد در بخش صنعت و معدن، ۸/ ۱۰‌درصد در بازرگانی، ۵/ ۵‌درصد در مسکن و ساختمان و ۲/ ۴‌درصد در بخش کشاورزی است.

ترکیب عمده مصارف خانوارها به این صورت است که ۳/ ۴۰‌درصد مصرف مربوط به خرید کالای شخصی، ۷/ ۴۵‌درصد مربوط به قرض‌الحسنه ازدواج، ضروری و فرزندآوری و ۴/ ۷‌درصد مربوط به خرید مسکن است. به این ترتیب، تسهیلات پرداختی سیستم بانکی در بخش‌‌‌های اقتصادی ۷۸۵‌هزار میلیارد تومان برای سه‌ماه اول ۱۴۰۲ بوده است و خانوارها نیز از ۹۲۱‌هزار میلیارد تومان، سهم ۱۳۶‌هزار میلیاردی را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.

سهم بازار سرمایه

سهم بازار سرمایه از کل تامین مالی طی سه‌ماه ۱۴۰۲، ۱۳‌درصد است و عوامل اصلی تشکیل‌دهنده تامین مالی از بازار سرمایه شامل افزایش سرمایه با سهم حدود ۶۱درصدی و انتشار اوراق با سهم حدود ۲۹درصدی هستند. عرضه اولیه حدود ۲‌هزار میلیارد تومان با سهم حدود ۵/ ۱درصدی از کل تامین مالی بازار سرمایه است و افزایش سرمایه حدود ۲/ ۸۱‌هزار میلیارد تومان بوده که ۱/ ۷۱‌هزار میلیارد تومان از محل افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام و ۱/ ۱۰‌هزار میلیارد تومان از محل مازاد تجدید ارزیابی است. انتشار ۴۱‌هزار میلیارد تومانی اوراق دولتی، ۲/ ۹‌هزار میلیارد تومانی اوراق شرکتی و ۴/ ۳‌هزار میلیارد تومانی اوراق مشارکت شهرداری طی سه‌ماه ۱۴۰۲ از دیگر نکات این گزارش است.

تامین مالی بازار سرمایه- اوراق بدهی

حدود ۳‌هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در خردادماه منتشر شد که نشان‌دهنده کاهش ۸۰درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل و کاهش ۹۴درصدی نسبت به ماه قبل است. سهم ۶/ ۷۶درصدی اوراق دولتی در مقابل سهم ۱/ ۱۷درصدی بخش غیردولتی/ شرکتی و سهم ۲/ ۶درصدی شهرداری از کل اوراق بدهی منتشرشده طی سه‌ماه نخست ۱۴۰۲ از نکات مهم این گزارش است. همچنین حدود ۳‌هزار میلیارد تومان اوراق بدهی توسط بخش غیردولتی/ شرکتی در خردادماه ۱۴۰۲ منتشر شده که ۴/ ۲برابر مدت مشابه سال قبل است و نسبت به ماه قبل کاهش ۴۵درصدی داشته است.

ترکیب ۱/ ۹‌هزار میلیارد تومانی اوراق بدهی غیردولتی/  شرکتی منتشرشده طی سه‌ماه سال‌جاری به این صورت است که حدود ۳/ ۲‌هزار میلیارد تومان اوراق گام، ۲/ ۵‌هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه و ۷/ ۰‌هزار میلیارد تومان اوراق اجاره منتشر شده است./دنیای اقتصاد