گردشگری سلامت در جهان به صنعتی سودآور تبدیل شد

تیتر۲۰- بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور و حتی افراد غیر ایرانی برای دریافت خدمات تشخیصی و درمانی به عنوان گردشگر سلامت به کشور ما وارد می‌شوند و خدماتی دریافت کرده و به کشور محل زندگی خود بر می‌گردند. یکی از دلایل این موضوع، پایین بودن زمان انتظار برای دریافت خدمات درمانی، هزینه مناسب و گاهی اندک برای گردشگران سلامت است. بسیاری از ایرانیان برای خدماتی مانند کاشت مو، جراحی بینی، جراحی قلب و بسیاری دیگر از خدمات در سال به ایران می‌آیند.

در شرایطی که گردشگری سلامت یک فرآیند چند وجهی است و به هم افزایی نیاز دارد، هر از گاهی جلسه‌ای برگزار می‌شود و وعده‌هایی روی کاغذ می‌نویسند، اما متولی واحدی برای آن تعیین نمی‌شود و گردشگری سلامت همچنان دست و پا می‌زند تا شرایط بهتری پیدا کرده و به کشور سود برساند.

تعداد گردشگران سلامت کمتر شده است

گردشگری سلامت هیچ وقت متولی واحد نداشته و بخشی بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بخشی بر عهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بخشی بر عهده وزارت امور خارجه است. ولی این بخش‌ها نتوانستند به موضوع گردشگری سلامت، مسیر واحدی بدهند. هرچند هر کدام به تنهایی وظایف خود را انجام داده‌اند، اما در این زمینه هم افزایی از هرچیزی مهم‌تر است.

در خبرها گفته شده که سال گذشته بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت وارد کشورمان شده‌اند. ولی نکته قابل تامل این است که آمارها چندان قابل اتکا نیست و سوال این‌جاست که چرا این حوزه نباید آمار رسمی و ثبت شده داشته باشد؟

ایرج خسرونیا «متخصص بیماری‌های داخلی و رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران» در این رابطه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: وضعیت گردشگری سلامت در گذشته به مراتب بهتر بود، اما به واسطه هجمه‌هایی که به جامعه پزشکی شد، تعداد گردشگران سلامت به نسبت گذشته کمتر شده است. از طرفی تعدادی از پزشکان متخصصی که در کشور مشغول به کار بودند، به کشورهای همسایه رفته و مشغول به طبابت شده‌اند.

چرا گردشگران به درمان در ایران رغبت نشان می‌دهند؟

بسیاری از بیماران به دلایل مختلفی از جمله وجود فهرست انتظار و هزینه‌های بالای درمان به دنبال مقاصدی می‌گردند که هم به سرعت اقدامات درمانی را انجام بدهند، هم هزینه کمتری بپردازند، هم توسط پزشکان متبحر درمان شوند و هم اقامت جذابی داشته باشند. یکی از مقاصد گردشگران سلامت که می‌تواند عمده این موارد را در بر داشته باشد، ایران است. هرچند همین موضوع منجر به سوء استفاده برخی افراد و دلال‌ها شده است.

ابراهیم رزم پا «جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و فلوشیپ جراحی سر و گردن و عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی»می‌گوید: سطح علمی و عملی پزشکی در ایران با بسیاری از کشورهای دنیا رقابت می‌کند. به خصوص در حوزه جراحی‌های زیبایی، پزشکان کشور ما حرف اول را می‌زنند و مراجعان مختلفی از کشورهای مختلف داریم. زیرا هزینه اعمال جراحی در ایران به نسبت سایر کشورها کمتر است، اما در عین حال، کیفیت بالاتری ارائه می‌شود.

علاوه بر ایرانیان خارج از کشور، افراد خارجی و غیر ایرانی هم برای اعمال جراحی به ایران می‌آیند و همین موضوع منجر به ارز آوری خوبی برای کشور می‌شود. این موضوع انعکاس خوبی در جهان داشته و افرادی که در ایران جراحی می‌کردند، به نوعی وضعیت پزشکی ایران را در کشور خودشان تبلیغ می‌کردند.

وقتی دلال‌ها دست به کار می‌شوند

جذابیت حوزه گردشگری سلامت برای دلال‌ها این‌جاست که متولی واحدی ندارد و در واقع یک نفر باید چند نیاز گردشگر را گردآوری کرده و در بسته‌ای به او ارائه کند. برای دلال حوزه گردشگری سلامت، سود بیشتر مهم است و در نتیجه کیفیت خدمات درمانی اهمیت چندانی ندارد. همین که محل اقامت و برنامه‌های تفریحی برای گردشگر سلامت فراهم شود و در چشم او پر رنگ باشد، از نظر روانی بخش زیادی از مسیر را طی می‌کند و در واقع گردشگر به دام تبلیغات می‌افتد.

نکته این‌جاست که گردشگر سلامت برای دریافت خدمات درمانی با کیفیت و قیمت مناسب مراجعه می‌کند، اما همین اعتماد به دلال‌ها تبدیل به چشم اسفندیاری می‌شود که کل ماجرا را زیر سوال می‌برد.

خسرونیا «رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران» در این زمینه نیز به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: وجود دلال‌ها در حوزه گردشگری سلامت نیز سبب بروز کلاهبرداری‌ها شده که در نهایت به اسم جامعه پزشکی تمام می‌شود. به طور مثال بیمار را به مراکزی می‌برند که تخصص کافی وجود ندارد و هزینه زیادی از بیمار دریافت می‌کنند.

رزم پا «جراح و متخصص گوش و حلق و بینی» نیز در این زمینه می‌گوید: دخالت در درمان و دلال بازی در حوزه گردشگری سلامت منجر به وضعیتی شده که روی بیماران خارجی تمرکز شده و این بیماران را با هزینه پایین جذب می‌کنند. اعمال جراحی مانند جراحی بینی در کشورهای اروپایی و آمریکا با حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار دلار انجام می‌شود و فرض کنید پزشکان با تجربه این اعمال را در کشورمان با حدود ۳ تا ۴ هزار دلار انجام می‌دهند.
افراد غیر پزشک و دلال‌ها با تبلیغات وسیع، این جراحی‌ها را با هزینه‌ای حدود ۵۰۰ دلار و حتی کمتر انجام می‌دهند و آپشن‌هایی نیز می‌گذارند. بعد فرض کنید یک جراحی انجام شده و مشکلی پیش می‌آید و دیگر به بیمار پاسخگو نیستند.

فلوشیپ جراحی سر و گردن ادامه می‌دهد: این اتفاقات در مراکز جراحی و کلینیک‌هایی انجام می‌شود که کنترل مناسبی روی آنها نیست یا این‌که مرکز مربوطه هم با این افراد همکاری می‌کنند، زیرا منافع مالی مناسبی در این زمینه دارند. این مراکز و افراد، هیچ گونه پاسخگویی به گردشگر سلامت در صورت بروز عارضه ندارند. چند وقت قبل، یک بیمار از قطر برای جراحی بینی به کشورمان آمد که توسط همین افراد غیر پزشک جراحی شده بود و پس از بازگشت به کشورش و بروز عوارض، در فضای مجازی و رسانه‌ها به وضعیت پزشکی ایران معترض شده بود. این موضوع باعث خدشه دار شدن چهره پزشکی کشور می‌شود و نباید به سادگی از آن گذشت.

عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی درباره تفاوت وضعیت پزشکی ایران و ترکیه و مراجعه گردشگران سلامت به این کشور همسایه می‌گوید: وضعیت پزشکی و جراحی ترکیه به هیچ عنوان قابل مقایسه با ایران نیست و وضعیت ایران از هر نظر از ترکیه بهتر است، ولی بررسی کنید که ترکیه چه سودآوری ارزی از حوزه گردشگری سلامت دارد و چقدر روی این موضوع سرمایه گذاری کرده است. حس عدم اعتماد به واسطه همین رفتارها به حدی رسیده که برخی بیماران خارجی برای اعمال جراحی به ترکیه می‌روند.

چطور برخورد کنیم؟

گردشگری سلامت حرکت روی لبه تیغ است. یعنی همان طور که می‌تواند منجر به افزایش اعتبار بین المللی کشورمان در حوزه درمان شود، با ارائه خدمات نامطلوب در مراکز غیر استاندارد، می‌تواند آبروی جامعه پزشکی را به خطر بیندازد.

رزم پا «عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی» در این زمینه می‌گوید: یک شیوه برخورد با این جنس دخالت‌ها در امور پزشکی، رفتار خود پزشکان است که اگر مشاهده کردند یک غیر پزشک در مرکز جراحی یا کلینیک، اعمال جراحی را انجام می‌دهد، باید با این موضوع برخورد کنند.
شیوه دیگر برخورد، باید توسط مسئولان و مدیران فنی این مراکز جراحی انجام شود. همچنین معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی باید نظارت بیشتری در این زمینه داشته باشند و با این موارد برخورد کنند.

گردشگری سلامت را مدیریت کنید

وقتی نتوانیم جایگاه خود را در صنعت گردشگری سلامت در منطقه تثبیت کنیم، بسیاری از کشورهای همسایه و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس، جای کشورمان را در این حوزه خواهند گرفت.

رزم پا می‌گوید: صنعت گردشگری سلامت نیازمند مدیریت صحیح است. بسیاری از متخصصان خارجی، وضعیت جراحی ایران را تحسین می‌کنند. بنابراین باید این صنعت جدی گرفته شده و برای آن برنامه ریزی شود.

یکی از دلایل افول گردشگری سلامت در چند سال اخیر، شیوع ویروس کرونا بود. با این حال می‌توان با قطعیت گفت که بزرگترین مشکل حوزه گردشگری سلامت، اختلاف نظر بین نهادهای ذیربط و نبود متولی واحد است. گردشگری سلامت نیازمند یک شورای چند بخشی و دستورالعمل‌هایی است که وظیفه هر بخش را مشخص کند تا دست دلال‌ها و سوء‌استفاده کنندگان از این حوزه، کوتاه شود.

ظرفیت بسیار خوب کشور در جذب گردشگر سلامت به راحتی از دست می‌رود و اگر بخواهیم فقط به برگزاری جلسه و کاغذ بازی‌های معمول اکتفا کنیم، نمی‌توانیم از این نمد کلاهی داشته باشیم و عرصه را برای بهره برداری کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر کشورهای همسایه، خالی خواهیم کرد./ایرنا