وضعیت صنعت نساجی در فصل‌‌‌های مختلف سال

تیتر۲۰- فروش فصلی و سودآوری صنعت نساجی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش یافته؛ اما با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، میزان فروش و سودآوری‌‌‌ این صنعت همچنان ارقام بالایی نبوده است. نکته امیدوار‌کننده برای این صنعت، این است که فروش صنعت نساجی در تابستان سال جاری نسبت به بهار، ۴۲.۴‌درصد افزایش داشت. با این حال، در دهه‌‌‌های اخیر، این صنعت مورد بی‌مهری تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سیاستگذاران قرار گرفته است. محصولات نساجی تنوع زیادی دارند و می‌‌‌توان از آنها در تولید کالاهای ضروری و لوکس استفاده کرد.

اوصاف، این صنعت در فصل‌‌‌های مختلف سال، فروش متفاوتی داشته است، به طوری که در فصل‌‌‌های تابستان و زمستان، فروش صنعت نساجی افزایش می‌یابد و در بهار و پاییز با خزان مواجه می‌شود. صنعت نساجی در ایران همواره از ظرفیت تاریخی زیادی برخوردار بوده است، اما این روزها به دلیل بسته بودن اقتصاد ایران و دور شدن توجه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان از تولیدات داخلی، حال و روز خوشی ندارد. صنعت نساجی در ایران چندان توسعه نیافته و نسبت به سایر صنایع فعال، صنعت کوچکی به حساب می‌‌‌آید. این در حالی است که سودآوری صنعت نساجی در سال اخیر نسبت به سال گذشته،‌‌‌ افزایش قابل‌توجهی داشته است. در همین راستا، حاشیه سود خالص این صنعت در بهار 1402 به رقم 67.1‌درصد رسید، در حالی که در بهار 1401 به میزان 11.6‌درصد محاسبه شده بود. با این تفاسیر، در شرایطی که رکود تورمی، اقتصاد کشور را تهدید می‌کند، صنعت نساجی این پتانسیل را دارد که بتواند نقش مهمی در احیای تولید و جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های داخلی و خارجی بازی کند؛ به‌خصوص که محصولات مرتبط با صنعت نساجی، در تولید کالاهای ضروری و لوکس مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند و از این جهت، این دست از محصولات می‌‌‌توانند در تولید طیف وسیعی از کالاها مورد استفاده قرار گیرند. 

صنعت نساجی، در ایران از پشتوانه تاریخی مناسبی برخوردار است و در ایران باستان شاهکارهای زیادی در زمینه مشاغل مرتبط با نساجی کشف شده است و می‌توان گفت صنعت نساجی از سرمایه تاریخی، اجتماعی و انسانی غنی برخوردار است، به طوری که در هر منطقه از ایران، بافت‌‌ها و البسه‌‌‌ متنوعی وجود داشته و از شرق کشور تا غرب و از شمال تا جنوب ایران، تنوع زیادی در محصولات مرتبط با نساجی دیده می‌شود. از این‌رو، اقوام مختلف ایرانی همواره با انواع زیبایی‌‌‌ها روبه‌‌‌رو بوده‌‌‌اند. بنابراین، ظرفیت بالایی برای بهره‌‌‌برداری از نساجی وجود داشته است. اما رفته‌رفته در گذر زمان، عوامل متعددی بر این بخش از اقتصاد اثرگذار بوده است، به طوری که در دهه‌‌‌های اخیر، صنعت نساجی تا حد قابل‌‌‌توجهی به حاشیه رانده شده است. البته، ریشه تاریخی این صنعت به نقطه خاصی از جهان محدود نمی‌‌‌شد. صنعت نساجی در اروپا، در مناطقی مانند بریتانیا، اسپانیا و ایتالیا و همچنین در آسیا نیز در مناطقی مانند ایران، ترکیه، هند و در بسیاری از کشورها آفریقایی، گسترش فراوانی یافته بود. از این جهت، تقاضای بالقوه‌‌ زیادی در سراسر جهان وجود داشته است.

با توجه به اینکه در دهه‌‌‌های اخیر، ایران درگیر تورم و رکود اقتصادی بوده است و تقاضای زیادی برای صنعت نساجی در دنیا وجود دارد، این صنعت می‌‌‌تواند منبع مناسبی برای جذب درآمدهای صادراتی نیز باشد. به‌خصوص آنکه همواره سرمایه انسانی زیادی در ایران برای این صنعت وجود داشته است. این در حالی است که کالاهای تولیدی این صنعت در بخش‌‌‌های مختلف اقتصاد مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند. اجناس حاصل از نساجی می‌‌‌تواند در صنایع مختلف کاربردهای زیادی داشته باشد. امروزه نیز با وجود اینکه تنوع سابق در انواع پوشش‌‌‌ها وجود ندارد، تعدادی از کالاهای جدید به این صنعت اضافه شده‌‌‌ است. نمونه‌‌‌ای از این دست کالاها، چرم حاصل از کاکتوس است. این نوع چرم جدید، طی چند سال اخیر در برخی از کشورها توانسته است برای خود جایگاه خوبی پیدا کند.

مواد استفاده‌شده در این شکل از چرم گیاهی، به کاربرد آتی منسوجات بستگی دارد، اما پنبه بازیافتی، پلی‌‌‌استر یا ترکیبی از هر دو معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرد. صنعت مد، هیچ وقت نتوانسته است در قد و قامت پوشش‌‌‌های متنوع باستانی ظاهر شود. با این حال، ممکن است بتوان برخی از صنایع مدرن را با اشکال باستانی پیوند داد و انواع جدیدی از السبه را تولید کرد.

وسعت صنعت نساجی

علاوه بر کاربردهای مصرفی که برای بخشی از محصولات مرتبط با صنعت نساجی وجود دارد، برخی از آنها جزو آثار هنری به شمار می‌روند. به همین دلیل، محصولات مرتبط با صنعت نساجی، از دو جهت مزیت خواهند داشت. به عبارتی در این صنعت می‌‌‌توان هم کالای ضروری تولید کرد و هم کالاهای لوکس. بنابراین، براساس شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه، صنعت نساجی قادر است طیف وسیعی از کالاها را تولید کند. از همین رو، صنعت مذکور در شرایط مختلف اقتصادی ظرفیت‌‌‌های فراوانی برای کسب سود خواهد داشت. اما صنعت نساجی در ایران ماجرای مفصل‌‌‌تری داشته است.

با وجود استقبال تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان از البسه و منسوجات خارجی، این دست محصولات ضعف‌هایی هم دارند. یکی از این ضعف‌ها، بسته بودن فضای اقتصاد و مشکلات مربوط به صادرات این کالاهاست؛ چرا که نبود شرایط مطلوب برای تجارت البسه و منسوجات موجب شده است تا ظرفیت صنعتگران نساجی بلااستفاده بماند. به این ترتیب، نباید مصرف‌کننده یا تولیدکننده را به‌تنهایی مقصر دانست. با این تفاسیر، کالاهای حاصل از صنعت نساجی در کشور این ظرفیت را دارند که به پشتوانه‌‌‌ای برای کالاهای تجاری تبدیل شوند؛ همچنان که صنعت منسوجات طی قرن‌‌‌های متمادی جایگاه‌‌‌ ویژه‌‌‌ای را در عرصه بین‌الملل برای محصولات ایرانی به ارمغان آورده بود. بر همین اساس، جا دارد به محصولات صنعت نساجی صرفا به عنوان یک کالای اقتصادی نگاه نکرد. چرا که این دست از محصولات می‌‌‌توانند روزنه‌‌‌ای برای احیای جایگاه ایران در جهان باشند.

فروش متفاوت در فصل‌‌‌های مختلف

شناخت جایگاه صنعت منسوجات، دیدگاه بهتری نسبت به اهمیت رشد و توسعه آن فراهم می‌آورد. بازارهای مالی از مهم‌ترین بخش‌‌‌های اقتصادی هستند که می‌توانند اوضاع صنعت نساجی را آشکار ‌‌‌سازند. بنابراین مقایسه آمار فروش صنعت نساجی، عملکرد مالی آن را مشخص خواهد کرد. از آنجا که در فصل‌‌‌های مختلف، محصولات مرتبط با صنعت نساجی دچار تغییر شده‌‌‌اند، مقایسه آمار فروش این صنعت در فصل‌‌‌های مختلف دید ملموس‌‌‌تری نسبت به عملکرد این صنعت ارائه خواهد کرد. از این‌رو تغییرات فروش صنعت نساجی در بازه زمانی دوسال‌‌ منتهی به آخر شهریور 1402، بررسی و آمار فروش آخر پاییز 1400 تا آخر تابستان 1402 لحاظ شده است. در ابتدای دوره بررسی‌شده، یعنی در زمستان 1400 نسبت به پاییز همان سال، فروش محصولات نساجی به میزان 31.62‌درصد افزایش داشت.

از این جهت، در فصل زمستان 1400 نسبت به پاییز 1400 فروش صنعت نساجی افزایش یافت. بخش مهمی از این افزایش فروش ممکن است به دلیل سردتر شدن هوا باشد، زیرا در فصل زمستان استفاده از البسه و پوشاک افزایش می‌‌‌یابد و پوشاکی مانند کلاه، شال‌‌‌گردن و جوراب‌‌‌های ضخیم با استقبال زیادی مواجه می‌شود و این امر به افزایش تقاضای محصولات مرتبط با صنعت نساجی منجر می‌شود که این مساله بر روند تولید و فروش صنعت نساجی بی‌‌‌اثر نبوده است.

از طرفی با نزدیک شدن به عید، تولیدات نساجی افزایش می‌‌‌یابد. اما فروش فصل بهار 1401 در مقایسه با زمستان 1400 به میزان منفی 7.52‌درصد کاهش یافت. بنابراین با شروع سال جدید و با گذشت سه‌ماه، فروش صنعت نسبت به زمستان 1400 کمتر شده است. در واقع، دو فصل بهار و پاییز برکت زیادی برای محصولات مرتبط با صنعت نساجی ندارند؛ چرا که در این دو فصل یادشده، تقاضای چندان قابل‌‌‌توجهی برای این دست از محصولات وجود نداشته است. این ماجرا آن‌قدر ملموس است که هر فردی می‌‌‌تواند بنابر تجربه شخصی خود نیز شاهد آن باشد. افراد می‌‌‌توانند با توجه به خریدهای خود و اطرافیان در طول سال، به این قضیه پی ببرند که تقاضای البسه و پوشاک در چه فصل‌‌‌هایی رونق گرفته و در چه فصل‌‌‌هایی دچار رکود نسبی شده است؛ به طوری که در فصل‌‌‌‎های تابستان و زمستان تقاضای پوشاک بیشتر شده و در فصل بهار و پاییز این قضیه بالعکس شده است.

اما آمار در این مورد، دید جامع‌‌‌تری به مخاطب خواهد داد.  فروش صنعت نساجی در تابستان 1401 نسبت به بهار 1401 به میزان 37.23‌درصد افزایش داشته است. همان‌طور که انتظار می‌‌‌رفت، در فصل پاییز نیز در مقایسه با تابستان همان سال، فروش صنعت به میزان 1.09‌درصد کاهش یافت. طبق روند مذکور، در زمستان سال 1401 نیز نسبت به پاییز 1401، فروش نساجی صعودی به رقم 12.26‌درصد را به خود شاهد بوده است. این رقم نسبت به زمان مشابه سال 1400، کاهش زیادی نشان داد، به نحوی که رشد فروش صنعت در زمستان 1401 به نسبت پاییز 1401، در مقایسه با رشد فروش صنعت در زمستان 1400 نسبت به پاییز 1400، از نصف هم کمتر بود. این در حالی است که در بهار 1402 نیز فروش فصلی در قیاس با زمستان 1401، کاهش 3.59‌درصدی داشته است. اما آنجایی امیدواری برای فروش به وقوع پیوست که در تابستان 1402 در مقایسه با فروش فصل بهار، به میزان 42.4‌درصد افزایش فروش وجود داشت.

امید به افزایش سوددهی

در شش‌‌‌ماه اول سال، از منظر سودآوری صنعت نساجی عملکرد نسبتا بهتری را ثبت کرده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حاشیه‌‌‌ سودهای فصلی استخراج‌شده برای این صنعت افزایش قابل‌توجهی داشته است. حاشیه سود ناخالص در بهار 1401 به میزان 20.1‌درصد بود که در بهار 1402 به 22‌درصد رسیده است. حاشیه سود عملیاتی نیز در بهار 1401 تقریبا 16.8‌درصد بود که به 16‌درصد کاهش یافته است. اما هر دو شاخص حاشیه سود ناخالص و عملیاتی در بازه زمانی مذکور تغییرات اندکی داشته‌‌‌اند. حاشیه سود خالص در بهار 1401 به میزان 11.6‌درصد بود که در بهار 1402، تقریبا به 67.1‌درصد رسید. به این ترتیب رقم بسیار بالاتری برای حاشیه سود خالص این صنعت در فصل بهار 1402 ثبت شده است. در همین راستا شاخص‌‌‌های سودآوری فصلی برای صنعت نساجی در تابستان سال‌جاری نسبت به تابستان 1401 افزایش داشته است، به طوری که حاشیه سود ناخالص در تابستان 1401 به میزان 18‌درصد بود که در تابستان 1402 به رقم 28.4‌درصد رسید. همچنین، ‌‌‌حاشیه سود عملیاتی در تابستان 1402 به میزان 11.5‌درصد گزارش شد که در تابستان 1402 به رقم 23.4‌درصد رسید. حاشیه سود خالص نیز در تابستان 1401 حدود 5.5‌درصد ثبت شده بود که در سال جاری و در بازه زمانی مشابه خود، به 16.40‌درصد رسید. اما به‌رغم افزایشی که در سودآوری وجود داشته، همچنان رقم بالایی برای سودآوری ثبت نشده است؛ چرا که با توجه به تورم موجود در اقتصاد کشور، ارقام یادشده چند بالا نبوده‌‌‌اند. از طرفی هم اگر تجارت آزاد برای صنعت نساجی شکل بگیرد، امکان رشد زیادی برای این صنعت به وجود خواهد آمد./دنیای اقتصاد