بررسی رشد پایه پولی نسبت به نقدینگی

تیتر۲۰- کل‌های پولی مفاهیمی در اقتصاد هستند که بیان می‌کنند در جامعه چقدر پول مستقیما توسط بانک مرکزی چاپ شده و با توجه به ضریب فزاینده اقتصادی، چه میزان نقدینگی در جامعه رواج پیدا کرده است.

حجم پایه پولی در مرداد 1402

به چاپ پول توسط بانک مرکزی، پایه پولی یا پول پرقدرت نیز گفته می‌شود بدین صورت که در ازای دارایی‌های بانک مرکزی، پول پرقدرت وارد اقتصاد می‌شود. آخرین آمارها از بانک مرکزی حاکی از این است که رقم پایه پولی در مرداد 1402 به 952 همت رسیده که نسبت به ماه مشابه در سال گذشته با 41.6 درصد رشد داشته است. این شاخص به لحاظ مقداری حدود 279 همت افزایش یافته و نسبت به انتهای 1401 حدود 92 همت معادل 10.7 درصد رشد کرده است. 

اصلی‌ترین عامل رشد پایه پول در سال منتهی به مرداد 1402

اجزای پایه پولی از سمت منابع شامل خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی دولت به بانک مرکزی، خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و سایر اقلام می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد اصلی‌ترین دلیل رشد پایه پولی در میانه تابستان 1402، به دلیل رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی بوده به گونه‌ای که این جز پایه پولی از حدود 171 همت در تابستان 1401 به 391 همت در انتهای 1401 رسیده و سرانجام در میانه تابستان سال جاری مبلغ 500 همت را رد کرده است. به عبارت دیگر در مرداد 1402 بیش از 52 درصد پایه پولی را، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشکیل داده است.

رشد پایه پولی از ناحیه بدهی بانک‌ها یکی از مضرترین انواع رشد پایه پولی به شمار می‌آید چراکه به دلیل قابلیت خلق شبه پول توسط بانک‌ها، در نهایت نقدینگی  بیشتری به اقتصاد تزریق می‌شود. 

قدرت خلق نقدینگی بانک‌ها و ضریب فزاینده در مرداد

به کل سپرده‌های دیداری و غیردیداری و اسکناس‌های در دست افراد، نقدینگی گفته می‌شود. بانک‌ها می‌توانند با استفاده از خلق شبه پول، مقدار نقدینگی بیشتری نسبت به پول پرقدرت، درون جامعه تزریق کنند که در مرداد 1402 این ضریب افزایشی، حدود 7.2 رقم خورده است. ضریب فزاینده نشانگر این است که به ازای هر یک واحد پول پرقدرت، چند واحد نقدینگی در اقتصاد تزریق می‌شود.

مجموعا چقدر نقدینگی در اقتصاد وجود دارد؟

بنابر آمارها، در مرداد ماه سال جاری مجموعا حدود 6 هزار و 853 همت نقدینگی در اقتصاد درحال جریان بوده است. مشاهده می‌شود رقم نقدینگی نسبت به ماه مشابه در سال گذشته خود معادل هزار و 451 همت یا همان حدود 26.9 درصد رشد داشته و در مقایسه با انتهای اسفند 1401 حدود 8.1 درصد و به ارزش 515 همت بیشتر شده است. 

افزایش سهم پول از نقدینگی و گمانه وجود نااطمینانی 

طبق داده های بانک مرکزی در مرداد سال جاری سهم شبه پول در اقتصاد نیز کمتر شده و از 77.4 درصد در مرداد 1401 به 74.9 درصد رسیده است. نقدینگی از مجموع پول و شبه پول به دست می‌آید و تنها تفاوت این دو گروه، وجود محدودیت برداشت در شبه پول است. به عقیده برخی از اقتصاددانان زمانیکه انتظارات تورمی در جامعه وجود داشته باشد، افراد به دلیل نااطمینانی از آینده ترجیح می‌دهند نقدشوندگی سپرده‌های خود را افزایش دهند.

در هر حال آمارها حاکی از این است که در مرداد 1402، هزار و 718 همت از نقدینگی را پول و 5 هزار و 134 همت از آن را شبه پول(سپرده غیردیداری) تشکیل داده است. 

پایه پولی یا نقدینگی؛ محلی برای منازعه

این موارد درحالی عنوان شده که به عقیده اقتصاددانان، رقم پایه پولی یا نقدینگی اهمیتی ندارد بلکه رشد آن‌ها مهم است و همین رشد می‌تواند به افزایش سطوح قیمت‌ها یا همان تورم منجر شود. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد در مقطع زمانی مورد بررسی، رشد پایه پولی شدیدتر از رشد نقدینگی بوده واختلاف رشد این دوشاخص به حدودا 14.7 درصد رسیده است. شکافی که به مرور در ماه های اخیر عمیق تر شده است. برخی کارشناسان این موضوع را به کاهش یافتن ضریب فزاینده بی‌ارتباط نمی‌دانند. درحال حاضر سیاست بانک مرکزی و دولت بر این اساس پیش می‌رود که تا وقتیکه رشد نقدینگی تحت کنترل باشد، رشد پایه پولی اهمیت زیادی ندارد و تورم نیز در جامعه کنترل خواهد شد.

در مقابل برخی دیگر عنوان می‌کنند  نمی‌توان برای همیشه ضریب فزاینده را کنترل کرد و رشد پایه پولی مانند فنر درحال تجمیع انرژی است. بنابراین رشد این متغیر تورم‌ساز نیز بی اهمیت نیست و و می تواند با تبدیل شدن به نقدینگی متعاقبا به افزایش تورم در جامعه دامن بزند./اقتصاد نیوز