بررسی اتکای صنایع به بازارهای صادراتی

تیتر۲۰- بررسی ها حاکی از این است که صنایع ساخت‌پایه- علم‌محور ظرفیت بالایی در خلق ارزش‌افزوده دارند و از همین رو تمرکز بر این صنایع زمینه خلق ارزش‌افزوده و ثروت‌آفرینی را فراهم خواهد کرد. ضمن اینکه به دلیل وابستگی بالای این صنایع به واردات، امکان کاهش ارزبری برای اقتصاد کشور را به دنبال دارد. این در حالی است که این صنایع در ایران سهم پایینی در صادرات غیرنفتی دارند و در مقابل سهم وارداتشان از ارزش نهاده بسیار بالاست.

در بررسی که از سوی دکتر احمد تشکینی، رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های بازرگانی و دکتر افسانه شفیعی، استادیار این موسسه با عنوان «جهش بخش صنعت از طریق اتکا به صنایع ساخت‌پایه- علم‌محور» انجام شده، با بررسی ۲۴کد آیسیک دورقمی بخش صنعت، به این نکته تاکید شده که بار اصلی صنعت کشور بر دوش صنایع معدن‌پایه است. ۲۴کد آیسیک دورقمی بخش صنعت را می‌‌‌توان در دو دسته کلی و چهار زیرگروه شامل صنایع منبع‌‌‌پایه (کشاورزی‌پایه و معدن‌‌‌پایه) و ساخت‌‌‌پایه (علم‌‌‌‎محور و سایر) طبقه‌‌‌بندی کرد.

براین اساس صنایع منبع‌پایه – کشاورزی‌پایه شامل ۹فعالیت غذایی، آشامیدنی، توتون و تنباکو، منسوجات، پوشاک، چرم، چوب، کاغذ و چاپ است. صنایع منبع‌پایه – معدن‌پایه شامل چهار فعالیت کک، مواد شیمیایی، معدنی غیرفلزی و فلزات پایه است. صنایع ساخت‌پایه-علم‌محور شامل چهار فعالیت داروها، رایانه، تجهیزات حمل‌ونقل و تعمیر و نصب ماشین‌‌‌آلات و صنایع ساخت‌پایه-سایر نیز شامل هفت فعالیت لاستیکی و پلاستیکی، فلزی، تجهیزات برقی، ماشین‌‌‌آلات طبقه‌‌‌بندی‌نشده، وسایل نقلیه، مبلمان و مصنوعات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر می‌شود.

سهم بالای صنایع منبع‌پایه از ارزش‌افزوده

بررسی شاخص‌‌‌های عملکردی صنایع به تفکیک منبع‌‌‌پایه و ساخت‌‌‌پایه (طی دوره ۱۴۰۰-۱۳۸۱) حاکی از این است که صنایع منبع‌پایه شامل کشاورزی‌پایه و معدن‌پایه به ترتیب سهم ۱۳.۶درصدی و ۴۵.۶درصدی از ارزش‌افزوده دارند. در مقابل صنایع ساخت‌پایه شامل صنایع علم‌محور و سایر صنایع به ترتیب ۱۷.۲‌درصد و ۲۳.۷درصد سهم از ارزش‌افزوده دارند.

توان بالای خلق ارزش‌افزوده صنایع ساخت‌پایه

سهم پایین صنایع ساخت‌پایه از ارزش‌افزوده اقتصاد در حالی است که این صنایع در مقایسه با صنایع منبع‌پایه توان بالاتری برای خلق ارزش‌افزوده دارند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۸۱، صنایع ساخت‌پایه شامل صنایع علم‌محور و سایر به ترتیب توان خلق ارزش‌افزوده به میزان ۴۸‌درصد و ۳۴‌درصد را داشته‌‌‌اند. در مقابل صنایع منبع‌پایه شامل کشاورزی‌پایه و معدن‌پایه به ترتیب توان خلق ارزش‌افزوده به میزان ۴۰‌درصد و ۳۳‌درصد را داشته‌‌‌اند.

سهم بالای صنایع منبع‌پایه از صادرات غیرنفتی

بررسی سهم صنایع از صادرات غیرنفتی طی دوره ۱۴۰۰-۱۳۸۱ حاکی از این است که صنایع منبع‌پایه سهم بالایی از صادرات غیرنفتی در این بازه زمانی داشته‌اند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد سهم صنایع کشاورزی‌پایه و معدن‌‌‌پایه از صادرات غیرنفتی به ترتیب ۱۸٫۲‌درصد و ۷۰٫۹درصد بوده است. به عبارتی بیش از ۸۹‌درصد صادرات غیرنفتی شامل صنایع منبع‌پایه است. در مقابل سهم صنایع ساخت‌پایه شامل علم محور و سایر از صادرات غیرنفتی در همین بازه زمانی، ۱٫۴‌درصد و ۹٫۵‌درصد و در مجموع کمتر از ۱۱‌درصد است.

درجه اتکای صنایع به بازارهای صادراتی

بررسی اتکای صنایع به بازارهای صادراتی نشان می‌دهد درجه اتکای صنایع منبع‌پایه شامل کشاورزی‌پایه و معدن‌پایه به بازارهای صادراتی به ترتیب ۸ و ۱۶‌درصد است. درجه اتکای صنایع ساخت‌پایه به بازارهای صادراتی شامل علم‌‌‌محور و سایر نیز به ترتیب ۲ و ۴‌درصد است. براین اساس صنایع معدن‌پایه بالاترین درجه اتکا به بازارهای صادراتی را دارند.

وابستگی وارداتی صنایع ساخت‌پایه

بررسی میزان وابستگی وارداتی صنایع نیز حاکی از این است که صنایع منبع‌پایه شامل کشاورزی‌پایه و معدن‌پایه به ترتیب سهم ۲۳ و ۹درصدی از واردات ارزش نهاده دارند که بیانگر وابستگی وارداتی بالا در صنایع کشاورزی‌پایه است. صنایع ساخت‌پایه شامل علم‌محور و سایر به ترتیب سهم ۲۸ و ۱۹درصدی از واردات از ارزش نهاده دارند که حاکی از وابستگی وارداتی بالا در مورد این صنایع است.

تمرکز بر صنایع در سه دسته

سه دسته صنایع در حوزه ساخت‌پایه-علم‌محور شامل صنایع متکی بر دانش تحلیلی (Analytical) مانند دارو، مدارهای الکتریکی و… صنایع متکی بر دانش نمادین و طراحی (Symbolic) مانند طراحی نرم‌افزار، طراحی جواهرآلات و… و صنایع متکی بر دانش ترکیبی (Synthetic) مانند ابزار و تجهیزات مکانیکی، خودرو و… است. براین اساس تمرکز بر صنایع مورد نظر در سه دسته واسطه‌‌‌ای، سرمایه‌‌‌ای و مصرفی براساس بررسی‌‌‌های موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های بازرگانی پیشنهاد شده است. صنایع واسطه‌ای، اجزا و قطعات الکترونیکی مانند انواع مولد و موتور برقی، دینام، ترانسفورماتور، تخته مدار و قطعات الکترونیکی، باتری و انباره و انواع سیم و کابل مشتمل بر کابل‌های فیبر نوری را شامل می‌شود. صنایع سرمایه‌‌‌ای شامل تجهیزات مخابراتی، تجهیزات پزشکی، ابزارهای اپتیکی و اندازه‌‌‌گیری دقیق، اجزا و تجهیزات مکانیکی (ماشین‌‌‌آلات صنایع غذایی، ماشین‌‌‌آلات کشاورزی و ماشین‌‌‌آلات معدنی) است. صنایع مصرفی نیز دارو و فرآورده‌‌‌های دارویی و شیمیایی، انواع پوشاک و کیف و کفش را شامل می‌شود./دنیای اقتصاد