آنچه بر صنعت فولاد گذشت...

تیتر20-  صنعت فولاد در سال های اخیر با چالش های بسیاری دست و پنجه نرم می کند که توانسته بر تحقق برنامه های پیش بینی شده اثر گذار شود. البته با وجود همین چالش ها و مشکلات اما توسعه در صنعت حرکتی رو به جلو دارد و واحدهای تولید کننده ابر پروژه هایی را در بخش های مختلف در دستور کار دارند. 

از سویی دیگر در سال گذشته ، بسیاری از تولید کنندگان فعال در صنعت فولاد به ویژه شرکت های بزرگ به سمت توسعه سبد محصولات خود رفته اند تا بتوانند به ارزش افزوده بیشتری دست پیدا کنند. این موضوع علاوه بر آن که در سوددهی شرکت ها موثر است می تواند ارز آوری خوبی از محل صادرات غیر نفتی به همراه داشته باشد. 

اما حالا با توجه به آنکه در ابتدای سال 1403  قرار داریم، فرصت خوبی است تا نگاهی به وضعیت این صنعت در یک سال گذشته داشته باشیم. صنعت فولاد در  سال 1402  با اتفاقات مثبت و منفی مواجه بود که تمامی آنها بر عملکرد این صنعت اثر گذار بود. 

وضع عوارض صادراتی بر زنجیره ارزش فولاد
تصمیم وزرات صمت برای اخذ عوارض از صادرات مواد معدنی و زنجیره های ارزش از جمله فولاد در سال 1402  کاملا جدی بود و در خرداد ماه اعلام شد که در راستای افزایش ارزش افزوده بیشتر در صادرات این عوارض وضع و اجرایی می شود. از همان ابتدا فعالان بخش معدن و صنایع معدنی نسبت به این تصمیم معترض بودند و پیگیری های لازم برای تغییر نظر دولت را در برنامه خود قرار دادند. 

صنعت فولاد در سال های تحریم یکی از پشتیبان های اصلی اقتصاد کشور بود و توانست در صادرات غیر نفتی نقش مهمی داشته باشد. از سویی دیگر ارز حاصل از صادرات راهکاری برای تامین ارزی پروژه هایی بود که این صنعت در دست اجرا داشت. اما حالا با این تصمیم وزارت صمت بخشی از درآمد صادراتی باید به عنوان عوارض پرداخت شود که اثراتی به همراه دارد.

 با توجه به بالا بودن هزینه های تولید و محاسبه قیمت مواد اولیه با ارز آزاد، رقابت در بازارهای صادراتی سخت خواهد بود به ویژه آنکه در 2  سال اخیر روسیه با از دست دادن بازارهای غربی به سمت بازارهای شرقی آمده است و یک رقیب جدی برای صادر کنندگان فولاد محسوب می شود.

 حال در چنین شرایطی با وضع عوارض صادراتی بسیاری از صادرکنندگان از ادامه این فعالیت منصرف خواهند شد. اما در آن سوی ماجرا برخی تولیدکنندگان نیز باید برای تامین نیازهای ارزی و حفظ بازارهایی که به سختی به دست آمده حتی با پرداخت عوارض صادراتی به فعالیت های صادراتی خود ادامه دهند. اما بی شک برنده اصلی چنین تصمیمی رقبای ایران خواهند بود. 

رشد صادرات در 11  ماهه 1402
اما هرچند صنعت فولاد در تامین زیرساخت های اولیه تولید با چالش همراه است اما انتشار آمار 11  ماهه نشان می دهد صادرات زنجیره فولاد با رشد 20  درصدی همراه بوده است. براساس این آمار، صادرات حدود ۲۷ میلیون تن از محصولات زنجیره فولاد (جهش ۶۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته) به کمک کنسانتره و گندله سنگ آهن، افزایش ۶.۸ درصدی حجم (تناژ) صادرات فولاد میانی به لطف جهش حدود ۳۰ درصدی حجم صادرات اسلب، افزایش ۶.۷ درصدی حجم صادرات میلگرد همزمان با افت ۵ درصدی ارزش صادراتی آن (کاهش ۷۰ میلیون دلاری ارزش صادرات میلگرد) و رشد حدود ۸۰۰ درصدی ( ۹ برابر شدن) حجم صادرات کنسانتره سنگ آهن به ثبت رسید. 
این آمارها نشان می دهد، تولید کنندگان فولاد به دنبال حفظ بازارهای صادراتی هستند که بی شک با حمایت های دولت این رشد می تواند افزایش پیدا کند. 

بحران ادامه دار انرژی
اما در کنار مشکلاتی که ناشی از وضع قوانین و مقررات و تصمیمات ناگهانی است، فولادی ها در سال های اخیر با چالشی به نام انرژی مواجه هستند که در دو بخش برق و گاز گریبان گیر تولید شده است. اثر گذاری این بحران به حدی است که به گفته کارشناسان صنعت فولاد از محل این چالش با ضرری 3  میلیارد دلاری روبرو می شود. تامین برق در تابستان و به دنبال آن تامین گاز در زمستان، توانسته برنامه های تولید فولادی های را نشانه بگیرد.

 با این حال شاهد بودیم که بسیاری از واحدهای تولیدی با ثبت رکوردهایی در تولید همراه بودند که می تواند ناشی از مدیریت انرژی باشد. در سویی دیگر اما فولادی ها خود به دنبال توسعه نیروگاه های تولید برق و حتی توسعه میادین گازی رفته اند. 

در حالی که تامین زیرساخت ها تکالیف دولت ها است اما در شرایطی که این کمبود به تولید و حتی اشتغال آسیب می زند، فولادی ها خود دست بکار شده تا بتوانند با سرمایه گذاری های جدید به سمت تامین نیازهایشان حرکت کنند. 

ایران در رتبه 9 ام تولیدکنندگان جهانی 
با این حال آمارهای  جهانی نشان می دهد که جایگاه ایران در بین تولیدکنندگان فولاد جهان ارتقا پیدا کرده است.

 آخرین داده‌های انجمن جهانی فولاد حاکی از آنست که در نخستین ماه سال ۲۰۲۴ میلادی (ژانویه) ۱۴۸ میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد در جهان تولید شد. این حجم از تولید نسبت به ژانویه سال گذشته ۱.۶ درصد کاهش داشت.

جایگاه ایران در ژانویه سال ۲۰۲۴ میلادی از دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان به نهمین تولیدکننده بزرگ ارتقا یافت. تولید فولاد ایران در این ماه ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن و ۳۹.۳ درصد بیش‌تر از مدت مشابه سال ۲۰۲۳ بود.

سرمایه گذاری های صورت گرفته در صنعت فولاد حالا خود را در آمار تولیدکنندگان جهانی و افزایش صادرات نشان می دهد اما موضوع مهم تغییر ذائقه بازارهای جهانی است که نباید به آن بی توجهه بود.

 امروز محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر که شامل فولادهای خاص و انواع ورق می شوند از تقاضای بالا و ارزش افزوده بیشتری برخوردار هستند. این به معنای آن است که باید صنعت فولاد کشور به سمت تولید محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر برود. 

همچنین مقوله تولید فولاد سبز از الزاماتی است که اگر امروز به آن بی توجه باشیم نه تنها صادرات از توجیه خود خارج می شود بلکه ممکن است در سال های پیش رو بازار اروپا را که در شرایط سخت تحریمی به دست آورده ایم از دست بدهیم. در نتیجه ضروری است تا تولید کنندگان فولاد هرچه سریع تر به سمت تولید فولاد سبز رفته و بازارهای بیشتری را از آن خود کند. شاید این موضوع از مهمترین مواردی است که باید در سال جدید  در دستور کار قرار بگیرد.