تاثیر تعرفه گذاری پلکانی در مدیریت مصرف برق بخش خانگی

تیتر۲۰- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که با عنوان بررسی وضعیت مصرف و نظام تعرفه گذاری در بخش خانگی منتشر کرده است، ضمن تاکید بر ضرورت تعرفه گذاری پلکانی با هدف رعایت عدالت در توزیع یارانه‌های انرژی این روش را از جمله مناسب‌ترین رویکردهای تعرفه گذاری برق با هدف مدیریت مصرف برق بخش خانگی توصیف کرد.

بر اساس این گزارش از آنجایی که چالش اصلی صنعت برق ایران در حال حاضر بالا بودن شدت انرژی است و علاوه بر اینکه مصارف غیر مولد سهم زیادی در مصرف برق ایران دارد و بهره‌وری مصرف برق نیز در این بخش پایین است، بنابراین تلاش برای مدیریت مصرف برق بخش خانگی از اهمیت بالایی برخوردار است.

تعیین تعرفه برق بر اساس پلکان مصرف، در قانون بودجه سالانه و قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق مورد تاکید قرار گرفته است و بر این اساس تعرفه انرژی برق ضمن اینکه باید به گونه‌ای اصلاح شود که تعرفه مشترکان کم مصرف تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر و تعرفه برق مشترکان تا الگوی مصرف به صورت یارانه‌ای محاسبه شود، تعرفه برق مشترکان پرمصرف به صورت غیر یارانه‌ای و بر اساس الگوی افزایش پلکانی تعیین می‌شود.

با توجه به اینکه نزدیک به ۸۰ درصد از مشترکان بخش خانگی الگوی مصرف برق را رعایت می‌کنند، بر این اساس ضرورت داشت با هدف ترغیب سایر مشترکان به رعایت الگو و نیز جلوگیری از تحمیل هزینه پرمصرفی آنها به سایر مشترکان، نسبت به افزایش پلکانی تعرفه برق اقدام شود.

این موضوع از آنجایی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم با وجود افزایش شدید قیمت‌ها در بخش تولید برق و تورم کشور، اما هزینه برق مشترکان بخش خانگی در ۴۰ سال گذشته با توجه به افزایش تورم به ویژه پس از تصویب قانون تثبیت قیمت‌ها سهم ناچیزی از قیمت تمام شده تولید را به خود اختصاص داد و همین موضوع خسارت‌های سنگینی به صنعت برق به ویژه در بخش نیروگاهی وارد کرد.

این واقعیت در حالی رخ داد که در دهه‌های گذشته سالانه ۵.۷ درصد مصرف برق مشترکان خانگی افزایش می‌یافت و با توجه به افزایش کاربرد وسایل برقی در جامعه هر سال ۱.۳ درصد نیز بر سرانه برق هر مشترک اضافه شد.

مستند به این قانون، تعرفه‌گذاری برق در ایران به صورت پلکانی و با توجه به جغرافیای کشور و زمان‌های مختلف سال ۵ نوع تعرفه شامل چهار منطقه گرمسیری و یک منطقه عادی تعریف شده است که نسبت به میزان مصرف برق مشترکان متفاوت است.

توضیح اینکه اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق در بخش خانگی و حذف یارانه مشترکان پرمصرف در بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، بند «ک» تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، بند «ل» تبصره ۱۵ قانون بودجه ۱۴۰۲ و همچنین ماده ۶ قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق تعیین شده است.

بر اساس ماده ۶ قانون زدایی از توسعه صنعت برق، تخصیص یارانه به مصارف بالاتر از الگو ممنوع بوده و تعریف برق مشترکان خانگی با مصرف بالاتر از الگوی مصوب برای میزان مصارف کمتر از الگو، مازاد بر الگو تا ۱.۵ برابر، مازاد بر الگو تا ۲.۵ برابر و میزان مصارف بیش از ۲.۵ برابر به ترتیب با ضرایب ۰.۵، ۱.۵، ۲.۵ و ۵ برابر هزینه تأمین برق محاسبه و دریافت می‌شود.

در شیوه جدید تعرفه گذاری که در بیش از دو سال گذشته وارد فاز اجرا شده است، ضمن کاهش مصرف برق بخش خانگی و در مقابل افزایش امکان تأمین برق برای بخش‌های مولد، نه تنها این تعرفه‌ها به گونه‌ای طراحی شده است که با شرایط آب و هوایی مناطق مختلف کشور همخوانی داشته باشد، بلکه در آن تلاش شده است تا از اعمال هرگونه فشار اقتصادی بر روی اقشار آسیب پذیر جلوگیری شود.

بر اساس این گزارش تازه‌ترین اطلاعات پیرامون میزان تأثیر این اقدام در مدیریت مصرف برق بخش خانگی نشان می‌دهد باوجود افزایش شدید دمای هوا و افزایش ۱.۵ میلیون مشترک خانگی در دو سال گذشته روند مصرف برق بخش خانگی کاهشی بوده است و تابستان سال گذشته برای اولین بار میزان برق تحویلی به صنایع از بخش خانگی پیشی گرفت.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها با تاکید بر لزوم اجرای کامل قوانین مرتبط با تعرفه گذاری پلکانی برق تاکید شده است که در صورت اجرای کامل این قانون انتظار می‌رود اهداف نظام افزایش پلکانی تعرفه‌های برق در بخش خانگی به میزان بیشتری محقق شود. به عبارت دیگر اگرچه اعمال تعرفه‌های پلکانی بر پایه قوانین جدید نقطه شروع خوبی برای اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی بوده است، اما اثرگذاری بیشتر نظام تعریف گذاری پلکانی با اجرای کامل قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق میسر می‌شود./مهر