تغییر پارادایم؛ از ممیز محوری تا هوشمند سازی نظام مالیاتی

تیتر۲۰- نظام مالیاتی سنتی در ایران به دلیل پیچیدگی، ناکارآمدی، رفتارهای سلیقه ای و عدم شفافیت و در یک کلام ممیز محور بودن فرایند مالیات ستانی از تشخیص تا وصول همواره مورد انتقاد گرفته است. در این سیستم عملیات های حسابداری و حسابرسی به صورت دستی و کاملا سنتی انجام می گیرد و چالش  چندگانگی آمارها را در پی دارد و به هیچ عنوان آمار دقیقی وجود ندارد. از ایرادات مهم این سیستم، محاسبه های دستی و رفتارهای سلیقه ای است که خروجی آن محاسبات غلط، ایجاد فساد و فرارهای مالیاتی است. 

در چنین سیستمی با محور قرار گرفتن افراد در فرایند مالیات ستانی علاوه بر ایرادات ذکر شده زمینه ارتکاب جرم هایی مثل رشوه، تبانی، ارتشا و... را فراهم می کند که در نهایت هم دولت متضرر می شود و هم اعتماد عمومی به نظام مالیاتی را کاهش می دهد. 

تصویب و اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان با جمع آوری و هماهنگی اطلاعات مودیان مالیاتی گامی بزرگ در راستای هوشمندسازی و سیستمی کردن نظام مالیاتی به حساب می آید و می توان آن را مهم ترین تغییر پارادایمی از مالیات ستانی سنتی به نظام مالیاتی هوشمند و کارآمد تلقی کرد. 

در سال های اخیر سازمان امور مالیاتی کشور با اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان تغییرات قابل توجهی در مبارزه با فرارهای مالیاتی ایجاد کرده است. این سازمان با تمرکز بر آمارهای مالیاتی و هدف قرار دادن فرارهای مالیاتی، بخش‌های زیرزمینی و فعالیت‌های سوداگرانه دلالان، نقش مهمی در اجرای اصلاحات ساختاری بودجه کشور ایفا کرده است.

با توجه به اهمیت مقوله مالیات و پایدارسازی درآمدهای دولت، هوشمندسازی نظام مالیاتی چهار مزیت مهم و غیر قابل انکار دارد. 

۱.افزایش اصولی و پایدار درآمدهای مالیاتی: پیاده سازی نظام مالیاتی هوشمند  می تواند با اشراف اطلاعاتی، شناسایی مودیان جدید، جلوگیری از فرارهای مالیاتی، اصلاح معافیت‌های غیرضروری، جلوگیری از اطاله در قطعیت پرونده مودیان و... علاوه بر افزایش درآمدهای مالیاتی، وابستگی بودجه به نفت را کاهش دهد. 

۲.ایجاد شفافیت: شفافیت مالی و فرایند مالیات ستانی یکی از دستاوردهای هوشمند سازی نظام مالیاتی است به صورتی که اجرای کامل قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان شفافیت مالی را در تمام بخش‌های اقتصادی کشور تضمین می‌ کند.

۳.توسعه عدالت مالیاتی: هوشمند سازی نظام مالیاتی می تواند با افزایش اشراف اطلاعاتی زمینه شناسایی فرارهای مالیاتی، مودیان جدید، حسابرسی سیستمی و... را فراهم نموده و فشار را از اقشار کم درآمد برداشته و با تمرکز بر دانه درشت ها عدالت مالیاتی را مستقر نماید.  

۴. توسعه اقتصادی کشور: قطع وابستگی بودجه عمومی به نفت و برطرف کردن کسری بودجه عملیاتی کشور از طریق استقرار نظام مالیاتی هوشمند، امکان تامین مالی پروژه های زیرساختی، سرمایه گذاری در بخش های کلیدی، بهبود رشد اقتصادی و... را فراهم می کند.