بانک توسعه صادرات ایران؛ ریل‌گذار توسعه پروژه‌های کلان کشور

تیتر 20- در سال‌های اخیر، جایگاه بانک توسعه صادرات ایران، از یک نهاد تأمین‌کننده منابع مالی صادراتی، به یکی از بازیگران اصلی حمایت از پروژه‌های کلان و صنایع راهبردی تبدیل شده است. کارنامه این بانک نشان می‌دهد تخصیص منابع، فقط به توسعه صادرات غیرنفتی معطوف نبوده، بلکه هدایت سرمایه به سمت طرح‌های بزرگ صنعتی، کشاورزی و پتروشیمی، در راستای اهداف اقتصاد ملی، تقویت‌کننده زیرساخت تولید و صادرات کشور بوده است.

درباره بانک توسعه صادرات ایران، اگر فقط تکرار کنیم «اگزیم‌بانک کشور» و «بازوی مالی صادرات غیرنفتی» است، کافی نیست. این بانک طی دو سال گذشته، جهش واقعی را تجربه کرده است. پرداخت بیش از ۱0۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات ریالی و ارزی که بیش از ۹۰ درصد آن به صنایع تولیدی و صادرات‌محور اختصاص یافته (۵۶ درصد بخش صنعت، ۲۸ درصد بخش کشاورزی و ۱۴ درصد بخش پتروشیمی)، بیانگر هدفمند بودن حمایت‌های بانک از طرح‌های ملی است.

پشتیبانی از پروژه‌های کلان، فراتر از تسهیلات‌دهی
جذاب‌ترین بخش ماجرا، حمایت بانک توسعه صادرات ایران از پروژه‌های ملی و صادراتی است و آمارها نشان می‌دهد تاکنون بیش از ۳۰۰ پروژه ملی و صادراتی، در حوزه‌هایی مثل پتروشیمی، فولاد، معدن، حمل‌ونقل شهری، بنادر، برق و نیروگاه، دارو، بیوتکنولوژی و... با ارزش بیش از  ۱۵ میلیارد دلار توسط این بانک، تأمین مالی شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که بانک توسعه صادرات ایران فراتر از اعطای وام، در پروژه‌هایی مشارکت کرده که عملاً ستون‌های توسعه ملی هستند.

پروژه‌هایی مانند پتروشیمی بوشهر، گچساران، سلمان فارسی، فولاد اروند جهان‌آرا، توسعه بندر چابهار، قطار شهری مشهد، خط انتقال برق به ارمنستان و حتی پروژه‌هایی در خارج از کشور مثل احداث سد و نیروگاه سنگ توده در تاجیکستان، تنها بخشی از طرح‌هایی است که در سال‌های اخیر از حمایت بانک توسعه صادرات ایران برخوردار بوده‌اند.

در این میان، مدل حمایتی بانک نیز ساختارمحورتر شده است. اجرای تأمین مالی زنجیره‌ای، حمایت از خوشه‌های صنعتی صادرات‌محور، همکاری با صندوق توسعه ملی برای پروژه‌های زیرساختی، ارائه خدمات مشاوره‌ای و مدیریت ریسک، همگی موجب شده بانک توسعه صادرات ایران در عمل، سهم بسزایی در «مدیریت توسعه» داشته باشد و به تأمین مالی بسنده نکند.

شتاب در حمایت از نوآوری
حمایت بانک از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی از مهم‌ترین فعالیت های این بانک است، به طوریکه تسهیلات این بانک به دانش‌بنیان‌ها در دو سال اخیر با رشد ۳۱ درصدی همراه بوده که به معنای نگاه آینده‌نگرانه به نوآوری است. 

افزون بر این، بانک توسعه صادرات ایران، یک شعبه تخصصی در بلوار کشاورز تهران را ویژه خدمات‌دهی به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص داده است. این اقدام نشان می‌دهد بانک، صرفاً در پی اعطای تسهیلات نیست، بلکه تلاش می‌کند درگاه تخصصی برای تعامل، مشاوره و حمایت مالی از زیست‌بوم نوآوری کشور ایجاد کند. 

همچنین انعقاد تفاهم‌نامه‌های چندجانبه با معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، صندوق توسعه ملی و صندوق نوآوری و شکوفایی بیانگر این است که بانک، به هم‌افزایی نهادمحور برای پشتیبانی پایدار از نوآوری باور دارد. این اقدامات کمک می‌کند حمایت‌ها مقطعی نباشد و به نظام حمایتی ساختارمند در زنجیره ارزش دانش‌بنیان‌ها تبدیل شود.

تأثیرات اقتصادی ملموس
اکنون پرسش این است که نتیجه رویکرد بانک توسعه صادرات ایران در پشتیبانی از پروژه‌های عظیم و طرح‌های اقتصادی توسعه‌محور چه بوده است؟ در پاسخ باید گفت با این اقدامات، اولاً شاهد کاهش وابستگی به درآمد نفتی هستیم، زیرا تزریق سرمایه در صنایع صادراتی کمک می‌کند ارزآوری، پایدار شود. ثانیاً اشتغال پایدار در بنگاه‌های صادرات‌محور افزایش پیدا کرده است. 

از زاویه‌ای دیگر، تأثیر حمایت‌های بانک توسعه صادرات، ایران نشان می‌دهد که ورود این بانک به پروژه‌های زیرساختی، ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها را برای بخش خصوصی کاهش داده و زمینه را برای مشارکت گسترده‌تر فراهم کرده است. به بیان دیگر، بانک در مقام یک بازیگر اقتصادی، صرفاً وام‌دهنده نیست، بلکه نقش تسهیل‌گر و اعتمادساز را برای جلب سرمایه داخلی و خارجی ایفا می‌کند. نمونه آن، پروژه‌های حوزه پتروشیمی و فولاد است که با پشتوانه مالی بانک، توانسته‌اند سرمایه‌گذاران جدید جذب کنند.

اعتبار بین‌المللی اگزیم‌بانک ایران
فراتر از اینکه بانک توسعه صادرات ایران به‌عنوان اگزیم‌بانک رسمی کشور شناخته می‌شود، این بانک، سال ۲۰۲۵ در نشست بین‌المللی اد‌فیاپ عمان، بانک برتر در زمینه تأمین مالی بنگا‌ه‌های کوچک و متوسط (SMEs) شناخته شد و در سال گذشته در صدر فهرست 500 شرکت برتر کشور و گروه بانک ها و موسسات اعتباری از نظر بهره وری کل عوامل قرار گرفت. این دستاورد نشان می‌دهد اقدامات بانک در حمایت از بنگاه‌های اقتصادی و تأثیرات آن بر رشد و توسعه اقتصادی، هم به‌درستی دیده شده و هم تداوم این مسیر، به‌خوبی پیش می‌رود.

البته در مقایسه با نمونه‌های مشابه جهانی بانک توسعه صادرات ایران، هنوز نیازمند پیمودن مسیر توسعه و نوآوری در حوزه ابزارهای مالی است، اما حرکت آن در راستای همگرایی با استانداردهای بین‌المللی، علی‌رغم تحریم‌ها و شرایط ویژه اقتصاد ایران، کاملاً مشهود است. توسعه ابزارهایی همچون اوراق گام و تأمین مالی جمعی از جمله اقداماتی است که به ارتقای جایگاه بانک در سطح جهانی کمک می‌کند. همزمان، توجه به تنوع‌بخشی سبد اعتباری و تمرکز بر صنایع نوین، نقش این بانک را از تسهیلات‌دهنده ملی به بازیگر منطقه‌ای ارتقا خواهد داد.

با این توصیف، حمایت از پروژه‌های کلان، تنها به معنای تزریق منابع مالی نیست، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده اقتصاد ایران است. بانک توسعه صادرات ایران در عمل نشان داده چگونه می‌توان با تلفیق مأموریت توسعه‌ای و نگاه سازمانی، نقش‌آفرین اصلی در مسیر کاهش وابستگی به نفت، گسترش صادرات پایدار و شکل‌دهی به زیرساخت‌های اقتصادی کشور بود. 

این تجربه، علاوه بر اینکه به سود بنگاه‌ها و صنایع است، افق تازه‌ای برای آینده اقتصاد کشور ترسیم می‌کند که در آن، بانک توسعه صادرات ایران، به‌عنوان ستون مالی توسعه صادرات و پشتیبان پروژه‌های کلان ملی، جایگاهی استراتژیک و بی‌بدیل دارد.