تحول قابل‌توجه در نقشه تجاری جنوب‌غرب کشور با رشد صادرات منطقه آزاد اروند

تیتر20 - رشد صادرات منطقه آزاد اروند در نیمه نخست امسال، یکی از تحولات قابل‌توجه در نقشه تجاری جنوب‌غرب کشور بوده است. بر پایه آمار رسمی گمرک منطقه، صادرات کالا و خدمات از این منطقه از مرز یک میلیارد دلار عبور کرده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته، رشد بیش از ۴۵ درصدی را نشان می‌دهد. این جهش صادراتی نه‌تنها بازتاب بهبود زیرساخت‌ها و تسهیل مقررات در منطقه اروند است، بلکه نشانه‌ای از احیای ظرفیت صنعتی خوزستان در پی ثبات نسبی بازارهای عراق و کشورهای همسایه محسوب می‌شود.

رشد واقعی در پی بازگشت تولید و لجستیک
منطقه آزاد اروند طی سال گذشته با مجموعه‌ای از اصلاحات اجرایی روبه‌رو بود از تسهیل صدور مجوزهای گمرکی تا پیوستن بنادر کوچک آبادان و خرمشهر به سامانه خدمات متمرکز صادراتی. در نتیجه این تغییرات، مدت زمان ترخیص کالا در اروند از میانگین ۹ روز به کمتر از ۴ روز کاهش یافته است. همین اصلاحات اداری یکی از پایه‌های اصلی جهش صادراتی در سال جاری محسوب می‌شود.

به علاوه، راه‌اندازی دو پایانه جدید حمل‌ونقل زمینی و تقویت خطوط ریلی خرمشهر–بصره، مسیر صادرات به عراق را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کرده است. بررسی عملکرد واقعی واحدهای صنعتی منطقه نشان می‌دهد بیش از ۶۵ واحد تولیدی فعال در صنایع فلزی، غذایی و پتروشیمی در نیمه نخست سال توانسته‌اند تولید صادراتی خود را افزایش دهند. رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز به‌ویژه در پروژه‌های عمرانی عراق، سهم قابل‌توجهی در این جهش داشته است.

نقش خاص موقعیت جغرافیایی اروند در احیای تجارت منطقه‌ای
اروند در نقطه اتصال سه محور استراتژیک قرار دارد: مسیر آبی اروندرود به خلیج‌فارس، مرز زمینی با عراق، و مسیر داخلی جنوب ایران به شبکه جاده‌ای کشور. هم‌زمان با کاهش نوسانات ارزی در نیمه امسال و افزایش تقاضای وارداتی عراق، کالاهای ایرانی به‌ویژه در بخش مواد غذایی، مصالح ساختمانی و محصولات فولادی با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند.

بنا بر بررسی‌های سازمان منطقه آزاد اروند، حدود ۶۲ درصد صادرات کالا از این منطقه به عراق و حدود ۲۵ درصد به کشورهای حوزه خلیج‌فارس هدایت شده است. این تنوع بازارها در کنار ثبات نسبی نرخ ارز و کاهش هزینه حمل‌ونقل جاده‌ای، زمینه‌ساز رشد کم‌سابقه صادرات در مدت کوتاه نیم‌سال نخست شده است.

اثر سیاست‌های جدید منطقه آزاد بر رونق صادرات
کارشناسان حوزه تجارت منطقه‌ای معتقدند مجموعه سیاست‌های اخیر اروند در سه محور موجب این رشد شده است. تسهیل مالیاتی برای تولیدکنندگان صادرات‌محور که در 6 ماه گذشته، نرخ تعرفه واردات مواد اولیه برای واحدهای تولیدی مستقر در منطقه تا ۳۰ درصد کاهش یافته و این اقدام مستقیماً سودآوری صادرات را افزایش داده است.

 توسعه خدمات بندری و لجستیکی که  بهره‌برداری از اسکله‌های جدید خرمشهر با ظرفیت تخلیه و بارگیری روزانه ۶ هزار تن کالا، سرعت انتقال محموله‌ها را بالا برده و هزینه خروج کالا از منطقه را تا ۲۰ درصد کاهش داده است. هماهنگی بین‌نهادی با گمرک و وزارت صمت که اجرای سامانه دیجیتال کنترل صادرات در اروند باعث تسهیل فرآیند صدور مجوزها و حذف دوباره‌کاری ادارای شد که پیش‌تر یکی از موانع اصلی صادرات منطقه بود.

صادرات خدمات؛ وجه پنهان رشد غیرنفتی
یکی از دستاوردهای کمتر اشاره‌شده در رشد صادراتی اروند، افزایش صادرات خدمات فنی و مهندسی است. در نیمه نخست امسال، ارزش پروژه‌های خدماتی صادرشده به عراق و عمان به حدود ۱۴۰ میلیون دلار رسیده است رشدی نزدیک به ۵۸ درصد نسبت به سال قبل. این بخش با محوریت شرکت‌های عمرانی خوزستان و پیمانکاران محلی، توانسته سهم قابل‌توجهی از درآمد صادراتی منطقه را از نفت و کالاهای فیزیکی به حوزه خدمات منتقل کند.

به گفته کارشناسان، این رشد بیانگر آغاز دوره‌ای تازه در صادرات متنوع خوزستان است که تکیه آن بر توان انسانی و مهندسی داخلی است، نه صرفا بر منابع خام.

چالش‌های باقی‌مانده و مسیر آینده
با وجود رشد چشمگیر، همچنان چالش‌هایی در مسیر پایداری صادرات اروند مطرح است؛ از جمله نوسانات نرخ حمل‌ونقل بین‌المللی، محدودیت محدود در خطوط بیمه صادراتی، و نیاز به بازسازی زیرساخت‌های سردخانه‌ای و انبارهای استاندارد در پایانه‌های بندری.

تحلیل کارشناسی نشان می‌دهد اگر منطقه آزاد اروند در نیم‌سال دوم بتواند طرح پنجره واحد گمرکی را به‌صورت کامل اجرا کند، ظرفیت صادرات تا پایان سال از مرز دو میلیارد دلار عبور خواهد کرد. این هدف نیازمند حفظ ثبات در نرخ ارز، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در انبارهای مرزی و استمرار همکاری گمرک خرمشهر و آبادان با نهادهای مالی داخلی است.

سخن پایانی
رشد صادراتی اروند در شش‌ماهه نخست سال، از سه عامل اصلی تغذیه شده است: تحول زیرساخت، همگرایی سیاستی و افزایش تقاضا در بازارهای هدف. این منطقه اکنون به‌عنوان دروازه اصلی صادرات غیرنفتی ایران به جنوب عراق شناخته می‌شود و نقش آن در توازن تجاری خوزستان و کشور رو به افزایش است.

در شرایطی که سهم تجارت غیرنفتی در اقتصاد ایران به‌تدریج در حال رشد است، تجربه موفق اروند می‌تواند به الگویی عملی برای مناطق آزاد دیگر تبدیل شود؛ الگویی که نشان می‌دهد با اصلاح سازوکارهای اداری، تقویت ارتباط لجستیکی و حمایت از تولید صادرات‌محور، می‌توان در کمتر از یک سال جهش قابل سنجش در صادرات پایدار ایجاد کرد.