نوسان درآمد و فشار هزینه؛ چراغ هشدار در تراز عملیاتی بانک کارآفرین

تیتر 20 - مرور عملکرد هفت‌ماهه ۱۴۰۴ بانک کارآفرین نشان می‌دهد هرچند موتور درآمدی بانک روشن‌تر شده، اما شدت رشد هزینه‌ها، به‌ویژه در بخش تأمین منابع و جریان نقدی، اجازه نمی‌دهد تصویر چندان مثبتی از اقدامات انجام‌شده ترسیم شود. این دوگانگی باعث شده در بازه زمانی یادشده، نقاط قوت بانک، کمرنگ‌تر و نقاط ضعف‌، پررنگ‌تر به نظر برسند.

رشد درآمد، فشار هزینه

از فروردین تا پایان مهرماه امسال، بانک کارآفرین که با نماد «وکار» در بازار بورس فعال است، مبلغ ۱۰,۴۷۸ میلیارد تومان درآمد از محل تسهیلات کسب کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۳۸ درصد رشد داشته است. مهرماه نیز با ۱,۶۲۳ میلیارد تومان درآمد، رشد ۳۱ درصدی را ثبت کرده است. این اعداد نشان می‌دهد سیاست‌های اعتباری بانک، از نظر نرخ و حجم اعطای تسهیلات، نتیجه‌بخش بوده است.

بااین حال، از نگاه تحلیل‌گران حرفه‌ای، رشد خام درآمد، به‌تنهایی ملاک نیست، بلکه مهم این است که آیا این رشد، فشار هزینه‌ها را خنثی کرده یا خیر. پاسخ درباره بانک کارآفرین، منفی است. اختلاف نرخ رشد درآمد تسهیلات با هزینه سود سپرده‌ها هشدار اصلی این بخش است.

هزینه سود سپرده‌ها در هفت‌ماهه امسال با رشد ۴۹ درصدی به ۹,۸۰۲ میلیارد تومان رسیده که سریع‌تر از رشد درآمد تسهیلات است. همین شاخص کافی است تا مشخص شود چرا تراز عملیاتی بانک با وجود رشد درآمد، چندان قدرتمند نیست.

این وضعیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بانک برای جذب منابع، چاره‌ای جز نرخ‌های بالاتر ندارد یا ساختار منابع، به‌گونه‌ای است که سهم سپرده‌های پرهزینه نسبت به سپرده‌های پایدار بیشتر شده است. در هر دو حالت، نتیجه برای سهامداران، حاشیه سود فشرده و شکننده است.

تراز مثبت، سود شکننده

در بازه زمانی هفت‌ماهه، وکار ۶۷۶ میلیارد تومان تراز عملیاتی مثبت ثبت کرده و مهرماه نیز این رقم، ۱۱۵ میلیارد تومان گزارش شده است. قاعدتاً عدد مثبت به‌خودیِ‌خود، نشانه ضعف نیست، اما فاصله آن با رشد هزینه‌ها نشان می‌دهد بانک، توانایی کافی در کنترل هزینه‌ها ندارد.

اگر بانک کارآفرین در نیمه دوم سال نتواند سرعت رشد هزینه سود سپرده‌ها را کم کند، همین تراز مثبت می‌تواند در پایان سال به سطوح بسیار پایین‌تری برسد. در شبکه بانکی ایران، بارها دیده شده بانک‌هایی با درآمد بالا، به‌دلیل رشد افسارگسیخته هزینه منابع، در پایان سال، عملکرد ضعیفی داشته‌اند.

همچنین طبق داده‌های عملکردی، بانک در شش‌ماهه نخست امسال، ۱۰,۷۹۳ میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته که ۳۱ درصد رشد نشان می‌دهد. در این میان، رشد درآمد تسهیلات ۴۵ درصد، کارمزدها ۴۷ درصد و اوراق بدهی ۴۵ درصد بوده، اما سود خالص فقط ۴ درصد رشد کرده و به ۱,۹۰۴ میلیارد تومان رسیده است.

این، دقیقاً نقطه‌ای است که عملکرد بانک را از رشد واقعی به رشد ظاهری تبدیل می‌کند. فاصله ۳۱ درصدی رشد درآمدهای عملیاتی با رشد ۴ درصدی سود خالص، بیانگر این است که فشار هزینه‌ای بانک، در حال تشدید است.

هشدار نقدینگی و ساختار هزینه

چند شاخص هزینه‌ای مانند رشد ۴۳ درصدی هزینه سود سپرده‌ها، رشد 38 درصدی هزینه‌های اداری و عمومی، رشد ۱۷۶ درصدی هزینه کارمزدها، افت ۴۳ درصدی کاهش سود مبادلات ارزی، تصویری روشن از فشار وارده به بانک ارائه می‌دهد. این ترکیب، همان چیزی است که سود خالص بانک را محدود کرده؛ یعنی هزینه‌هایی که سریع‌تر از درآمد رشد می‌کنند و کانال‌های درآمدی که همزمان تحت فشار هستند.

خالص جریان نقدی عملیاتی بانک، ۲۴۵ هزار میلیارد ریال منفی گزارش شده است. در ارزیابی بانک‌ها، جریان نقدی عملیاتی، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت ساختار مالی است. حتی یک بانک دارای سود حسابداری مثبت، اگر جریان نقدی عملیاتی منفی داشته باشد، با مشکل تراز نقدینگی مواجه است. این وضعیت، معمولاً برای بانک‌هایی پیش می‌آید که حجم بدهی‌های کوتاه‌مدت بالایی دارند یا تسهیلات بلندمدت‌ آنها، امکان نقدشوندگی کافی ندارد.

کاهش NPL، دستاورد مدیریت ریسک

با وجود تمام فشارهای مالی، بانک کارآفرین یک دستاورد بسیار مهم یعنی کاهش نسبت NPL (تسهیلات غیرجاری یا معوق) از ۱۵ درصد به ۵ درصد داشته؛ یعنی کاهش نسبت وام‌هایی که پرداخت سود یا اصل آنها به‌موقع انجام نمی‌شده و احتمال بازگشت کامل آنها محدود بوده است.

کاهش این نسبت، برای شبکه بانکی، چشمگیر است و نشان می‌دهد مدیریت ریسک اعتباری بانک، عملکرد واقعی داشته و تسهیلات جدید، مدیریت‌شده و معوقات، در مسیر اصلاح قرار گرفته‌اند.

در این میان، کل دارایی‌های بانک کارآفرین نیز به ۲,۳۹۱ هزار میلیارد ریال رسیده و ۹ درصد رشد کرده است. اگرچه افزایش تسهیلات به ۹۵۲ هزار میلیارد ریال و رشد ۴۵ درصدی سرمایه‌گذاری‌ها، بیانگر توسعه فعالیت‌هاست، اما وقتی این رشد در کنار جریان نقدی منفی قرار می‌گیرد، بدین معناست که رشد بانک با اتکا به منابع گران‌قیمت رخ داده است.

در مجموع، کارنامه بانک کارآفرین در هفت‌ماهه امسال، نه ضعیف بوده و نه مطمئن، زیرا رشد درآمدها واقعی است، اما تأثیر آن در سودآوری دیده نمی‌شود. آینده سودآوری، به کنترل هزینه‌ها و مدیریت هوشمند منابع بستگی دارد و تنها با اصلاح ساختار مالی، این دستاوردها پایدار می‌شود. در مقابل، آنچه سودآوری بانک را تهدید می‌کند، هزینه بالای منابع، ساختار نقدینگی و فشار هزینه‌های جاری است. عدم مهار این متغیرها در نیمه دوم سال، بسیاری از دستاوردهای درآمدی را به‌سادگی از بین خواهد برد.