پتروشیمی پردیس و معمای قیمت‌ها / کشاورزی گران و یارانه‌هایی که هرگز نرسیدند/ روایت اوره‌هایی که راه مزارع را گم کردند

تیتر20 - در جدول‌های خشک تولید و فروش، گاهی روایت‌هایی پنهان است که مستقیم به نان سفره مردم و تراز مالی شرکت‌ها گره می‌خورد. بر همین سیاق، گزارش تولید و فروش شش‌ماهه ۱۴۰۴ پتروشیمی پردیس فقط صورت‌حساب نیست؛ انتخابی است میان صادرات ارزان، کشاورزی گران و یارانه‌های معوق.

در شش‌ماهه نخست ۱۴۰۴، پتروشیمی پردیس ۱ میلیون و ۸۵۸ هزار تن اوره گرانول صادر کرده است؛ عددی که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت ۲۹ درصدی همراه شده و از ۲ میلیون و ۶۲۵ هزار تن به این سطح رسیده است.

اما کاهش مقدار، به‌تنهایی مسئله اصلی نیست. مسئله جایی پررنگ می‌شود که بدانیم مبلغ فروش صادراتی اوره گرانول به ۴۰ هزار و ۹۹۶ میلیارد تومان رسیده و کل فروش صادراتی شرکت، با احتساب آمونیاک، ۴۴ هزار و ۳۹۶ میلیارد تومان بوده است.

این درآمد ارزی معادل ۶۱۲ میلیون دلار و با نرخ تسعیر ۶۳ هزار و ۳۳۵ تومان برای هر دلار شناسایی شده است.

وقتی این اعداد را کنار هم می‌گذاریم، قیمت دلاری هر تن اوره صادراتی پردیس حدود ۳۶۶ دلار به‌دست می‌آید؛ نرخی که نه در سقف بازار جهانی است و نه حتی در میانه آن.

میانگین موزون قیمت جهانی اوره در همین بازه زمانی حدود ۳۸۴ دلار بوده و این یعنی پردیس هر تن اوره را نزدیک به ۱۸ دلار پایین‌تر از میانگین بازار فروخته است.

در مقیاس ۱.۶۷ میلیون تن صادرات، این شکاف قیمتی به معنای چشم‌پوشی از حدود ۳۰ میلیون دلار درآمد بالقوه است؛ رقمی که با نرخ تسعیر گزارش‌شده، به حدود ۱ هزار و ۸۹۱ میلیارد تومان زیان فرصت‌سوزانه می‌رسد.

کشاورزی گران، یارانه معوق و بازی پیچیده قیمت داخلی

در سمت دیگر ماجرا، فروش داخلی اوره کشاورزی ایستاده است. پردیس در شش‌ماهه سال جاری، ۶۴۲ هزار و ۹۸۶ تن اوره کشاورزی فروخته و از این محل ۱۴ هزار و ۵۳۳ میلیارد تومان درآمد شناسایی کرده است.

نرخ فروش هر تن اوره کشاورزی ۲۲ میلیون و ۶۰۳ هزار تومان بوده؛ نرخی که از اوره صنعتی داخلی هم بالاتر است. این قیمت نه حاصل رقابت بازار، بلکه نتیجه فرمولی است که هیئت وزیران و بورس کالا تعیین می‌کنند و قرار است مابه‌التفاوت آن از طریق یارانه دولتی جبران شود.

اما عدد کلیدی اینجاست: در توضیحات گزارش شش‌ماهه، رقم ۱۰ هزار و ۹۰۵ میلیارد تومان به‌عنوان مابه‌التفاوت یارانه‌ای اوره کشاورزی ذکر شده است.

این رقم چند برابر فروش شش‌ماهه اوره کشاورزی است و نشان می‌دهد رابطه مالی دولت و پردیس نه شفاف است و نه متوازن.

شرکت از یک‌سو اوره را با نرخ بالا به بخش کشاورزی می‌فروشد و از سوی دیگر، منتظر یارانه‌ای است که پرداختش زمان‌بر، مبهم و وابسته به بودجه عمومی است. نتیجه، فشار هم‌زمان بر کشاورز، دولت و حتی جریان نقدی خود شرکت است.

وقتی اوره کشاورزی با قیمتی بالاتر از نرخ صادراتیِ تعدیل‌شده فروخته می‌شود، پیام ضمنی روشن است: بازار داخلی، نه اولویت است و نه محل انعطاف.

این در حالی است که همان اوره، اگر به‌جای صادرات ارزان، در داخل با سیاست قیمتی متعادل‌تر عرضه می‌شد، می‌توانست هم نیاز کشاورزی را پوشش دهد و هم وابستگی شرکت به یارانه‌های معوق را کاهش دهد.

تولید بدون فروش: انبارهایی که حرف می‌زنند

شاید عجیب‌ترین عدد گزارش، مربوط به اوره صنعتی غیرحمایتی باشد. در شش‌ماهه نخست سال جاری، ۲ میلیون و ۸۷۳ هزار و ۸۹۱ تن از این محصول تولید شده، اما عدد فروش آن دقیقا صفر است.

در زبان حسابداری، این یعنی انباشت موجودی؛ سرمایه‌ای که تولید شده، اما نقد نشده و در ترازنامه خوابیده است. هیچ توضیح شفافی درباره مصرف داخلی، انتقال یا فروش آتی این حجم عظیم در گزارش دیده نمی‌شود.

اگر ارزش‌گذاری محافظه‌کارانه‌ای هم برای این اوره در نظر بگیریم، با انبوهی از منابع قفل‌شده مواجهیم که می‌توانست بخشی از نیاز کشاورزی را پوشش دهد یا حتی با قیمت‌های به‌روزتر صادر شود.

در عوض، شرکت هم‌زمان اوره را ارزان صادر می‌کند، اوره کشاورزی را گران می‌فروشد و حجم عظیمی از تولید را بلااستفاده نگه می‌دارد. این سه‌گانه، تصویر یک عدم‌تعادل استراتژیک را ترسیم می‌کند.

بهای یک اولویت‌بندی نادرست

مدیریت پردیس کاهش صادرات را به قطعی گاز و تبعات جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل نسبت می‌دهد. این توضیح بخشی از واقعیت را می‌گوید، اما همه آن نیست.

کاهش ۲۹ درصدی حجم صادرات همراه با قیمت‌شکنی ۴ تا ۵ درصدی، موجب شده درآمد ارزی شرکت متناسب با ظرفیت و شرایط بازار رشد نکند.

هم‌زمان، فروش اوره کشاورزی هم نسبت به سال قبل کاهش یافته و فشار بر بخش کشاورزی بیشتر شده است.

در نهایت، اولویت دادن به صادرات با نرخ پایین، نه‌تنها مزیت رقابتی پایداری برای پردیس نساخته، بلکه به زیان ارزی حدود ۱.۹ هزار میلیارد تومانی انجامیده؛ رقمی که چندین برابر مطالبات یارانه‌ای شرکت از دولت است.

اگر بخشی از این اوره با قیمت منطقی‌تر در داخل عرضه می‌شد، هم کشاورزی نفس می‌کشید و هم تراز مالی شرکت متعادل‌تر می‌شد.

آنچه امروز در گزارش شش‌ماهه دیده می‌شود، هزینه یک انتخاب استراتژیک است؛ انتخابی که سود کوتاه‌مدت صادرات را به بهای فشار بلندمدت بر شرکت و کشاورزی کشور خریده است.