چرا خودرو گران شد؟

تیتر20 - بازار خودروی ایران از آن دست بازارهایی است که هر اتفاقی در آن رخ بدهد،متهم ردیف اول خودروسازان شناخته می شود.این مساله از یک سو به عملکرد خودروسازان مرتبط می شود واز سوی دیگر به این دلیل است که مصرف کننده نهایی با خودرو روبه رو می شود وعملا از مسیرهای تاثیر گذار بر قیمت آن چندان اطلاعی ندارد.اما آیا واقعا خودروسازان در افزایش قیمت خودرو مقصر هستند؟

این پرسش در شرایط فعلی با پاسخ های گوناگونی جواب داده می شود.بی توجهی خودروسازان به گرانی خودرو،قیمت گذاری دستوری،نیروی مازاد،عدم بهره وری،غیر رقابتی بودن وپاسخ هایی از این قبیل همواره در بیان چرایی گرانی خودرو به گوش می رسد.در واقع گران شدن خودرو نه تنها به عوامل ذکر شده مرتبط می شود بلکه باید به آنها موارد وعوامل دیگری را نیز اضافه کرد.

صنعت خودروی کشور به رغم تمام تلاش ها وحمایت های مستقیم وغیر مستقیم صورت گرفته هنوز آنچنان که باید و شاید نتوانسته است ایران را به عنوان یک کشور دارای صنعت خودرو به معنای واقعی معرفی کند.به همین دلیل به رغم داشتن مزیت های بسیار در این زمینه از جمله مواد معدنی ،نیروی کار ارزان ،موقعیت جغرافیایی و بازار مصرف خوب همراه با توانایی هاب شدن در منطقه ،گهگاه اگر شریک تجاری ای نیز پیدا شده است از در اختیار قراردادن دانش فنی به ایران خودداری کرده است.

اگر هم متخصصان داخلی توانسته اند در مواردی به این دانش دست پیدا کنند،بالا بودن هزینه تولید وعدم توان تولید اقتصادی بازهم باعث شده است که در این صنعت همواره نگاهمان به بیرون باشد.این موضوع به خودی خود موجب می شود که این صنعت بسیار متاثر از مسائل سیاسی باشد.با نگاهی ساده به این موضوع می توانیم به یکی از دلایل گرانی خودرو پی ببریم.یکی از اصلی ترین دلایل گرانی خودرو که از اواخر سال گذشته آغاز وهمچنان نیز ادامه دارد؛بحث تحریم این صنعت است.

با توجه به عدم جایگاه مناسب ایران در صنعت خودروی جهانی بسیاری از شرکای ایرانی که بعد از برجام آمده بودند مجبور به ترک ایران شدند.شرکای آلمانی ،فرانسوی ،ژاپنی وچینی (آن هایی که در سطح جهانی بازاربزرگتری نسبت به ایران دارند.از جمله چانگان،برلیانس وبی وای دی ) از ایران رفتند .

ترک کردن ایران از یک سو صنعت خودروی کشور را با یک سرمایه گذاری فعلا بدون بازگشت مواجه کرده است واز سوی دیگر تمام برنامه های خودروسازان را بهم ریخت؛میزان تولید،پیش فروش ،تعهدات از جمله نتایج تحریم ها هستند.این موضوع به نوبه خود باعث برهم خوردن میزان عرضه وتقاضا شد.به طور طبیعی بر هم خوردن نظم میان عرضه وتقاضا باعث بالارفتن قیمت ها خواهد شد.

تحریم این صنعت نیز موجب شد که فعالان این صنعت دیگر نتوانند مانند گذشته هم به طور مستقیم وهم به صورت اعتباری خرید کنند.هر دو این موارد نیز از جمله دلایل بسیار موثر در گرانی این کالا هستند.هنگامی که توانایی ارتباط مستقیم از بین برود طبیعتا باید راهکاری دیگربرای به دست آوردن کالای مورد نیاز اتخاذ شود.این مساله موجب می شود که برخی قطعات مورد نیاز که بنابه دلایلی توانایی تولید در داخل را ندارند از مسیر طولانی تری راهی ایران شوند.طولانی تر شدن مسیر در پی خود افزایش قیمت محصول را به دنبال دارد.در همین حال نقل و انتقال پول نیز گرانتر خواهد شد.چرا که تحریم باعث شده است که خودروساز وقطعه ساز نتوانند به صورت عادی به این امر مبادرت کنند ومسیری دیگر برای این کار جایگزین خواهد شد.

پس در این جا نیز پولی که منتقل می شود نسبت به شرایط عادی با افزایش نرخ مواجه می شود.در همین حال با توجه به وضعیت تحریمی برخی شرکت های که در این شرایط هم با این تولید کنندگان ایرانی به طور غیر مستقیم همکاری می کنند دیگر مانند گذشته اعتباری کارنمی کنند.پیشتر تولیدکنندگان 30درصد مبلغ قرارداد را به حساب طرف تجاری خود واریز می کردند وشش ماه پس از آن اقدام به تسویه حساب می کردند.اما در حال حاضر طرف های تجاری ایرانی 60تا 70درصد مبلغ قرارداد را به عنوان پیش پرداخت طلب می کنند.این مساله به نوبه خود با توجه به شرایط اقتصادی کشور و تهیه سرمایه مورد نیاز چندان برای خودروساز آسان نیست وباعث کاهش تولید و یا کند شدن سرعت آن خواهد شد.این موارد تنها بخشی از معضلاتی است که در حال حاضر خودروسازان وصنایع مرتبط ،با آن دست و پنجه نرم می کنند.

در این میان برخی کارشناسان معتقد هستند که به رغم داخلی اسازی با درصدهای بالا چرا باید همچنان نیازمند واردات باشیم.این انتقاد از یک سو صحیح واز سوی دیگر ناصواب است.ایران به رغم افزایش و تعمیق داخلی سازی همچنان توان ساخت برخی قطعات تکنولوژیک را ندارد.البته در برخی موارد به دانش فنی آن دست پیدا کرده است ولی با توجه به نداشتن تکنولوژی ساخت ،تولید آنها در تیراژ بالا صرفه اقتصادی ندارد.

در این میان نباید از  مشکلات درونی غافل شد.عملا کمتر کسی از مصرف کنندگان به نقش تورم،کاهش درآمدهای ارزی دولت،افزایش نرخ ارز ،مواد اولیه تولید داخل توجه می کند وتنها قیمت نهایی کالایی به نام خودرو وافزایش سرسام آور آن رادیده ولب به انتقاد باز می کنند.

یکی از اصلی ترین مشکلاتی که خودروسازان به آن در شرایط فعلی اشاره می کنند تامین مواد اولیه ای است که در داخل کشور تولید می شود.از جمله می توان به فولاد،آلومینیوم،مس  و مواد پتروشیمی اشاره کرد.قیمت این محصولات بسیارمتاثر از نرخ ارز است وچون با آن محاسبه می شودبا افزایش نرخ ارز قیمت آنها نیز بالا می رود.ضمن اینکه نحوه ارائه وکشف قیمت در بورس کالا خود حکایت دیگری است.

با افزایش قیمت این مواد اولیه قطعه ساز به عنوان تامین کننده اصلی خودروساز با افزایش تمام شده قیمت محصولاتش مواجه می شود.در این میان نه قطعه ساز و نه تولید تولید کننده توان توقف تولید را به دلیل تعهدات دارند و نه چندان رضایتی از ادامه تولید دارند.در کنار این عدم توانایی قطعه سازان در تهیه ارز مورد نیاز را نباید فراموش کرد.این بخش بسیار مهم از صنعت خودرو تا پیش از آغاز سال جدید از ارز دولتی استفاده می کردند.

اما با آغاز سال جدید ارز دولتی دیگر به آنان تعلق نگرفت وآنها مجبور ومکلف به استفاده از ارز نیمایی شدند. ارز نیمایی نیزمشکلی دیگر به مشکلات آنان اضافه کرد.از یک سوباید افزایش چند برابری نرخ ارز نیمایی را مدیریت می کردند واز سوی دیگر باید منتظر تخصیص آن از سوی بانک مرکزی می ماندند.

تمام عوامل یاد شده به علاوه دلایل دیگری از جمله افزایش واسطه گری ودلال بازی ،عدم بهره وری مناسب نیروی کار،تورم،افزایش هزینه های داخلی و افزایش هزینه دستمزد را می توان از جمله دلایل دیگر افزایش قیمت خودرو دانست.به بیان ساده تر هر چند همچنان بنا به دلایلی به صنعت خودروی کشور انتقاد وارد است اما در گرانی اخیر تنها خودروسازان مقصر نیستند.بلکه مجموعه ای از عوامل داخلی وخارجی  باعث شده است که قیمت محصول تمام شده ای به نام خودرو بسیار افزایش پیدا کند وچون مصرف کننده با آن سروکار دارد وچندان سروکاری با عوامل موثر دیگر ندارد،خودروساز را مقصر و خودرا متضرر می داند.