چالش های شرکت ملی مس ایران؛ مانع زدایی از یک صنعت!

تیتر20 - با توجه به شعار سال ۱۴۰۰ و تلاش بر مانع زدایی ها، بررسی ساختار صنعت مس کشور و چالش‌هایی که این صنعت در مسیر توسعه با آن دست به گریبان است، محوری بر اتخاذ تصمیمات در سال پیشرو‌ ایجاد می کند که «مشکلات ناشی از تحریم»،‌ «بومی‌سازی»، «تورم داخلی و نوسانات ارزی» و «تکنولوژی» و مهمتر از همه «واردات ماشین آلات معدنی» باید در آن مورد ارزیابی قرار گیرد.

شناخت موانع در مسیر توسعه از اهمیت زیادی برخوردار است همانطور که شرکت ملی مس در چند سال گذشته برای معدنی همچون معدن مس چاه فیروزه با پتانسیل ١٤٠‌میلیون تن خاک سولفوری با عیار  0/37درصد پتانسیل تولید سالانه حدود ١٠٠هزار تن کنسانتره مس را داشت ولی درباره احداث کارخانه تغلیظ معدن مس چاه فیروزه موانع اجرایی همچون بحث تأمین آب و چگونگی انتقال آب خلیج‌فارس به این منطقه وجود داشت. بررسی و یافتن راهکار برای این مشکل نتیجه ای داشت که انتهای سال ۹۹ شاهد به بار نشستن آن در یک پروژه عظیم همچون انتقال آب خلیج فارس بودیم که سبب تامین آب شرکتهای صنعتی و معدنی همچون شرکت ملی مس‌ایران شد. البته این تنها یکی از مشکلات بر راه این شرکت تاثیرگذار و تعیین کننده در صنعت مس کشور است.

افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت مس یکی دیگر از مواردی است که باید به آن پرداخت. با توجه به افزایش تقاضا برای این صنعت، کاهش میانگین عیار مس معادن و ‌پایان عمر برخی از معادن بزرگ و متوسط در حال‌حاضر نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر ملموس است. در صنایع معدنی از جمله مس و براساس پیش‌بینی‌ها در دنیا برای دهه‌های آتی به ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است که این رقم برای ایران به ۷/ ۳ میلیارد دلار با توجه به سهم فعلی در تولید پیش‌بینی شده است و‌ در این بین میزان سرمایه‌گذاری شرکت ملی مس ایران بیش از ۳۲هزار میلیارد تومان بوده است که قابل تقدیر است و جای افزایش دارد.

شرکت ملی مس برای بقای بلندمدت، نیازمند اکتشافات بیشتر است که متاسفانه و با استناد به گفته های مدیرعامل این شرکت مشکلاتی در راستای تجهیزات اکتشافی وجود دارد که البته نه بحث‌مالی بلکه ممانعتهای وارداتی تجهیزات چه به لحاظ تحریم و چه به لحاظ قوانین داخلی دلیل آن است. در ایران چون عمده ماشین‌آلات معدنی و صنعتی وارداتی است لذا هزینه تولید حتی در شرایط عادی بالاتر از کشورهای صاحب این تکنولوژی‌هاست. حال با وجود تحریم فرسایشی موجود، ورود کالاهای غیراستاندارد و نامناسب از طریق بازار سیاه و با تاخیر زمانی و با قیمتی بیشتر از قیمت واقعی به‌علاوه عدم امکان صدور کالای مرغوب ساخت داخل به بازارهای هدف و اجبار به توقف تولید یا فروش محصول تولیدی به بازار با سود کم و بعضا با ضرر همگی بخشی از مشکلات واحدهای تولیدی است. در همین حین نداشتن تجهیزات و فناوری‌های نوین از یک‌سو، نیاز به بررسی و دقت بیشتر برای کشف ذخایر و همچنین رفع مشکلات و چالش‌های موجود بین واحدهای معدنی و سازمان‌های مرتبط با فعالیت‌های آنها همچون محیط‌ زیست از سوی دیگر از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

البته در قالب کلان تر رکود اقتصادی، بنیه اقتصادی سازمان، کمبود جریان نقدینگی، ارزان‌سازی پروژه‌ها، عدم شناخت پیمانکاران از توانایی‌های خود و بیم از بازار، برنامه زمان‌بندی غیرواقعی، مهلت زمانی غیرمنطقی، کمبود نیروهای توانمند در مهندسی و مدیریت پروژه، ضعف در دانش مدیریت پروژه، واضح نبودن اهداف پروژه برای تیم، تغییرات در پروژه، ارتباطات نامناسب، مدیریت ریسک، ضعف در مدیریت، عدم شفافیت و مواضع مدیریت ارشد سازمان، تکنولوژی پایین، عدم تصمیم‌گیری، عدم توازن اختیارات و مسوولیت‌های مدیران پروژه، نوسانات بازار کالا، ریزش نیروهای کلیدی انسانی طی اجرای طرح، مشکلات ناشی از تحریم، چالش سرمایه‌گذاری، عدم توجه به زیست‌بوم، نوسانات نرخ ارز و تورم جهشی و اثر ذی‌نفعان از جمله چالش‌های این صنعت محسوب می‌شود.

اگر بخواهیم مشخصا به یک اقدام برای توسعه پایدار به عنوان دغدغه در شرکت ملی مس توجه کنیم یکی از مسائل مهم برای تداوم توسعه پایدار در این شرکت فرصت ها و چالش های تولید اسیدسولفوریک در ایران است. در صنایع معدنی یکی از چالش های مورد بحث، پسماندها و پساب ها هستند. در فرآیند ذوب به ویژه در مس گاز SO۲ تولید می شود. در شرکت ملی صنایع مس ایران در حال حاضر برای کارخانه های ذوب سرچشمه و خاتون آباد که در مجموع با ظرفیت ۴۰۰ هزار تن هستند، سرمایه گذاری محیط زیستی انجام داده که به دفع گازهای SO۲ مبادرت کرده است. این شرکت برای صیانت از محیط زیست و ممانعت از آلودگی هوا با گاز SO۲ سه کارخانه اسید احداث کرده که در مجموع ظرفیت ۵/ ۱ میلیون تن اسیدسولفوریک دارند و اگر سایر طرح های توسعه ملی مس به این شرکت افزوده شوند که نخستین طرح توسعه، طرح کاتد مس سونگون است، در این راستا ۴۰۰ هزار تن اسیدسولفوریک به ظرفیت های سابق آن افزوده خواهد شد. اگر اسیدسولفوریک در زنجیره تولید مس نباشد، اگرچه تولید مس در کوتاه مدت ممکن است افزایش پیدا کند، اما در بلندمدت این توسعه پایدار نخواهد بود و سبب آسیب به بخش های دیگر خواهد شد. 

یکی دیگر از چالش های فعالان مس که شرکت ملی مس به عنوان سردم دار این حوزه از آن‌مستثنی نیست اختلاف قیمت عرضه کاتد مس در بورس کالا و بازار آزاد است. وضعیت معاملات کاتد و کنسانتره مس در حالی در بورس کالا ادامه دارد که مسئولان در تصمیم‌گیری‌های خود تفاوت‌های بازار آزاد و بورس کالا را لحاظ نمی‌کنند به عبارتی اختلاف قیمت دلار در بورس کالا و بازار آزاد باعث ایجاد شکاف بین این دو بخش و رانت برای برخی دلالان شده بعلاوه اینکه این شکاف قیمتی انگیزه تولیدکنندگان را تضعیف کرده است، چراکه با توجه به تولید و عرضه داخلی، مبنا قرار دادن ارز نیمایی برای این تولیدکنندگان در فروش منطقی به نظر نمی‌رسد.

به عنوان آخرین چالش و البته از مهمترین موارد موضوعی که در ابتدای سال جدید سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت ملی مس مطرح کرد نحوه محاسبه میزان حقوق دولتی معادن و عدم بازگشت درآمدهای حاصل از حقوق دولتی برای هزینه در همین بخش است، هرچند بر اساس قانون معادن باید ۶۵ درصد از درآمد حقوق دولتی که در کشور از معادن وصول می شود برای توسعه بخش معدن و ۱۵ درصد برای توسعه زیرساخت های شهرستان محل استقرار معدن هزینه شود، اما این قانون در سال های گذشته به خوبی اجرا نشده و در لایحه بودجه رقمی کمتر از این درصدها اختصاص یافت بعلاوه اینکه درصد در نظر گرفته شده برای محاسبه حقوق دولتی شرکت ملی مس کاهش یافته اما همچنان به لحاظ مقایسه ای با شرکتهای مشابه در دیگر کشورها بسیار درصد بالایی است.