صندوق توسعه ملی، صندوق تولیدکنندگان نیست

تیتر۲۰- مهدی غضنفری در جلسه هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: در مورد صندوق توسعه ملی به نظرم شاید با یک مشکل مفهومی مواجه هستیم، ما باید یک سوال تاریخی از خودمان بپرسم که چرا حساب ذخیره ارزی شکست خورد. کویت قبل از ما این پس انداز ارزی و این صندوق را ایجاد کرد و شکست هم نخورد و الان هم خیلی قدرتمند پیش می‌رود و کشورهایی نیز که بعد از ما چنین صندوق‌هایی درست کردند از ما پیشی گرفته اند. اما ما در انتهای دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ این صندوق را تشکیل دادیم و شکست خوردیم و کسی نیز با این جمله من اکنون مخالفت نمی‌کند که چرا این واژه را استفاده می‌کنید. بنابراین باید پرسید چه باید کرد.

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی افزود: من دو علت اصلی در مورد شکست حساب ذخیره ارزی را ذکر می‌کنم که یکی از اشکالات نگرشی و بینشی است که همه ما چه در گروه حکمرانان کشور و چه در گروه فعالان اقتصادی داشته ایم و باز هم ممکن است داشته باشیم. دوم نیز اشکالات کنشی و منشی است.

توهم بی کرانگی منابع را داریم

وی ادامه داد: در مورد اشکالات نگرشی و بینشی گروه اول، چهار مشکل داریم که ممکن است همچنان باشد یا نباشد و یکی اینکه توهمی به نام بی کرانگی منابع داریم و فکر می‌کنیم که پول‌هایی که در اختیار دولت و بانک هاست یک اقیانوس بوده و پایان ناپذیر است و لذا گرفتن وام مدام انجام می‌شود و همه فکر می‌کنند می‌توان تا بی نهایت وام گرفت این در حالی است که اگر کوه دماوند هم باشد و ریزریز از آن پول برداشته شود پایان می‌یابد.

غضنفری افزود: ما نیز در مورد صندوق ذخیره ارزی فکر می‌کردیم که چقدر پول در این صندوق داریم و این توهم در مورد بانک‌ها نیز وجود دارد و یکی از دلایلی که در مجلس تسهیلات تکلیفی را برای بانک‌ها گاهی اوقات وضع می‌کنند شاید توهم نامحدود بودن منابع است چراکه وقتی از یک عددی بیشتر شود حس نامحدود بودن داریم در حالیکه واقعاً اینطور نیست.

تولید را بی محابا مقدس کردیم

وی اضافه کرد: یک بحث نیز که در ۴۰ سال با آن مواجه بودیم تقدس تولید بود. البته تولید محترم و ارزشمند است و برای تولیدکننده نیز باید فرش قرمز پهن کرد، اما هر تولیدی را نمی‌توان به هر قیمت سرپا نگه داشت و ممکن است نتوانیم خیلی از تولیدها را حفظ کنیم یا اصلاً شاید نتوان در همه حوزه‌ها تولید کرد و لذا اینکه تولید بسیار مهم است موجب شده در خیلی وقت‌ها بی محابا، بخشی از منابع را به پای آن بریزم و این منابع نیز بازنگردد. حساب ذخیره ارزی قربانی همین تقدس فریبکارانه شد. وقتی پولی مال دولت و دیگران می‌شود، دقت را که در مورد پول خودمان داریم در مورد آن پول نداریم و وقتی از طریق بانک‌های عامل وام داده می‌شود آن مراقبتی که بانک‌های عامل از پول خودشان می‌کنند از حساب ذخیره ارزی نمی‌کردند و همین الان نیز صندوق ذخیره ارزی نیز این گرفتاری را دارد.

غضنفری ادامه داد: مساله دیگر که امیدوارم به مقامات برنخورد، تجربه اندک حکمرانی است، ما حساب را شکل دادیم اما هنوز نمی‌دانستیم به عنوان یک حکمران که تفاوت صندوق ریالی و ارزی چیست، ارزی وام دادیم و ریالی گرفتیم و بعد حساب و کتاب کردیم و دیدم که چقدر صندوق کوچک شده است. اگر صندوق ارزی بوده و وام ارزی داده شده باید ارزی گرفته شود لذا این مسائلی که مطرح کردم اشکالات نگرشی و بینشی بود.

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی در ادامه گفت: اما بقیه اشکالات که به کنش و منش ما برمی گردد یک تله تقسیم بندی است؛ مثلاً می‌گویند کسانی که نمی‌توانند ارز بدهند آنها را دسته بندی کنیم، ضمن اینکه یک عده هستند که خیلی بیچاره هستند و لذا از آنها ریال دریافت کنیم یک راه کوچک را باز می‌کنند و مثلاً می‌گویند از ۱۰ نفر ریال بگیریم و فقط کافی است که با یک نفر از این ۱۰ نفر موافقت شود و لذا به دنبال آن انبوهی از آدم‌ها می آیند پشت این ۱۰ نفر می‌ایستند و این ۱۰ نفر تبدیل به آمبولانس در بزرگراه می‌شوند.

غضنفری افزود: بیانیه پشتیبانی از سوی انجمن‌ها و نمایندگان اتاق‌ها می‌آید که در راستای حمایت‌ها از تولید و نامگذاری سال شما باید همکاری کنید و این سوال مطرح است که واقعاً چه ربطی دارد؟ این در حالی است که منابع صندوق و منابع حساب باید حفظ شود.

امهال حد دارد

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی تصریح کرد: دو تصمیم است که نام آن را اهمال و امهال می‌گذاریم. بالاخره یک دفعه امهال می‌گیرید اشکال ندارد، ما دویست پروژه ارزی داشتیم که ۴۰۰ بار امهال گرفتند، می‌گوئیم که شرایط اقتصادی کشور این گونه اقتضا می‌کرد. وقتی امهال از یک بار به ۷ بار تبدیل می‌شود دیگر نام این امهال نیست و نام آن اهمال است. امهال حد دارد و باید وام را برگرداند زیرا بالاخره یک نفر دیگر در انتظار دریافت وام است.

صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی نیست

وی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات جهش‌های ارزی و بهانه جویی های فرضی است و این مساله کاملاً واضح است، گفت: صندوق توسعه ملی از چه تشکیل شده است؟ صندوق توسعه ملی تنها صندوق ارزی کشور است و دانستن این موضوع بسیار مهم است. صندوق توسعه ملی یک نهاد مقتدر ملی است که در کنار بخش خصوصی است و مانند بانک مرکزی است ولی یک تعریف دیگری دارد.

غضنفری افزود: صندوق توسعه ملی صندوق ریالی نیست و یک صندوق ارزی است و می‌توانست خارج از کشور باشد مانند بانک توسعه اسلامی یا بانک توسعه آسیایی. لذا باید یک تشخص و تمایز برای آن قائل شد و بدانیم که صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی نیست. بعضی‌ها می‌گویند دولت بخشنامه دارد که ریال بدهیم و بانک مرکزی به صندوق ارز بدهد. شاید بانک مرکزی بتواند این کار را بکند ولی صندوق نمی‌تواند این کار را بکند زیرا صندوق بانک مرکزی نیست و بانک عامل هم نیست.

تولید را بی محابا مقدس کردیم

وی اضافه کرد: یک بحث نیز که در ۴۰ سال با آن مواجه بودیم تقدس تولید بود. البته تولید محترم و ارزشمند است و برای تولیدکننده نیز باید فرش قرمز پهن کرد، اما هر تولیدی را نمی‌توان به هر قیمت سرپا نگه داشت و ممکن است نتوانیم خیلی از تولیدها را حفظ کنیم یا اصلاً شاید نتوان در همه حوزه‌ها تولید کرد و لذا اینکه تولید بسیار مهم است موجب شده در خیلی وقت‌ها بی محابا، بخشی از منابع را به پای آن بریزم و این منابع نیز بازنگردد. حساب ذخیره ارزی قربانی همین تقدس فریبکارانه شد. وقتی پولی مال دولت و دیگران می‌شود، دقت را که در مورد پول خودمان داریم در مورد آن پول نداریم و وقتی از طریق بانک‌های عامل وام داده می‌شود آن مراقبتی که بانک‌های عامل از پول خودشان می‌کنند از حساب ذخیره ارزی نمی‌کردند و همین الان نیز صندوق ذخیره ارزی نیز این گرفتاری را دارد.

غضنفری ادامه داد: مساله دیگر که امیدوارم به مقامات برنخورد، تجربه اندک حکمرانی است، ما حساب را شکل دادیم اما هنوز نمی‌دانستیم به عنوان یک حکمران که تفاوت صندوق ریالی و ارزی چیست، ارزی وام دادیم و ریالی گرفتیم و بعد حساب و کتاب کردیم و دیدم که چقدر صندوق کوچک شده است. اگر صندوق ارزی بوده و وام ارزی داده شده باید ارزی گرفته شود لذا این مسائلی که مطرح کردم اشکالات نگرشی و بینشی بود.

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی در ادامه گفت: اما بقیه اشکالات که به کنش و منش ما برمی گردد یک تله تقسیم بندی است؛ مثلاً می‌گویند کسانی که نمی‌توانند ارز بدهند آنها را دسته بندی کنیم، ضمن اینکه یک عده هستند که خیلی بیچاره هستند و لذا از آنها ریال دریافت کنیم یک راه کوچک را باز می‌کنند و مثلاً می‌گویند از ۱۰ نفر ریال بگیریم و فقط کافی است که با یک نفر از این ۱۰ نفر موافقت شود و لذا به دنبال آن انبوهی از آدم‌ها می آیند پشت این ۱۰ نفر می‌ایستند و این ۱۰ نفر تبدیل به آمبولانس در بزرگراه می‌شوند.

غضنفری افزود: بیانیه پشتیبانی از سوی انجمن‌ها و نمایندگان اتاق‌ها می‌آید که در راستای حمایت‌ها از تولید و نامگذاری سال شما باید همکاری کنید و این سوال مطرح است که واقعاً چه ربطی دارد؟ این در حالی است که منابع صندوق و منابع حساب باید حفظ شود.

امهال حد دارد

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی تصریح کرد: دو تصمیم است که نام آن را اهمال و امهال می‌گذاریم. بالاخره یک دفعه امهال می‌گیرید اشکال ندارد، ما دویست پروژه ارزی داشتیم که ۴۰۰ بار امهال گرفتند، می‌گوئیم که شرایط اقتصادی کشور این گونه اقتضا می‌کرد. وقتی امهال از یک بار به ۷ بار تبدیل می‌شود دیگر نام این امهال نیست و نام آن اهمال است. امهال حد دارد و باید وام را برگرداند زیرا بالاخره یک نفر دیگر در انتظار دریافت وام است.

صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی نیست

وی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات جهش‌های ارزی و بهانه جویی های فرضی است و این مساله کاملاً واضح است، گفت: صندوق توسعه ملی از چه تشکیل شده است؟ صندوق توسعه ملی تنها صندوق ارزی کشور است و دانستن این موضوع بسیار مهم است. صندوق توسعه ملی یک نهاد مقتدر ملی است که در کنار بخش خصوصی است و مانند بانک مرکزی است ولی یک تعریف دیگری دارد.

غضنفری افزود: صندوق توسعه ملی صندوق ریالی نیست و یک صندوق ارزی است و می‌توانست خارج از کشور باشد مانند بانک توسعه اسلامی یا بانک توسعه آسیایی. لذا باید یک تشخص و تمایز برای آن قائل شد و بدانیم که صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی نیست. بعضی‌ها می‌گویند دولت بخشنامه دارد که ریال بدهیم و بانک مرکزی به صندوق ارز بدهد. شاید بانک مرکزی بتواند این کار را بکند ولی صندوق نمی‌تواند این کار را بکند زیرا صندوق بانک مرکزی نیست و بانک عامل هم نیست.

وی ادامه داد: خیلی‌ها به ما می‌گویند که مثلاً برای شهرمان می‌خواهیم مترو بسازم، ما به آنها می‌گوئیم به ما چه کار دارید، صندوق توسعه ملی محلی برای مراجعه برای وام گرفتن نیست. صندوق بورس و بیمه نیست که بگویند سیل و زلزله آمده و کشاورزان دچار آسیب شده اند لذا برای جبران آن از محل صندوق وام بدهید.

ذخایر صندوق هیچ گاه نباید به صفر برسد

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی افزود: ذخایر صندوق هیچ گاه نباید به صفر برسد. صندوق توسعه مثل هیچ کدام از نهادهای پولی و مالی نیست و فقط مانند خودش است و باید این مساله را جا انداخت. چرا اسم صندوق را بانک نگذاشتند؟ صندوق محلی است که در آن پول تجمیع می‌شود تا افزایش یابد نه کاهش پیدا کند. صندوق یک بنگاه و یک هلدینگ است که باید منابع آن افزایش یابد.

وی افزود: سوم اینکه، تعالی مستمر، صندوق باید مانند جنگل رشد کند و در دنیا نیز همین طور است و صندوق‌ها رشد می‌کنند و صندوق امارات عددش به یک هزار میلیارد دلار رسید و الان در حال افزایش است. ما یک مبلغی داشتیم و همان را هم به سختی نگه داشتیم.

درآمدهای نفت، ثروت نیست سرمایه است

غضنفری با بیان اینکه سهامداران صندوق نسل فعلی و نسل آتی هستند، گفت: می‌گویند مشکلات هست، درست است اما حل آن کار صندوق نیست. آرمان ما چیست؟ و اصلاً به دنبال چه هستیم؟ به نظرم تنها نهادی که می‌تواند شعار جدایی اقتصاد از نفت را عملیاتی کند صندوق است و بارها نیز مصاحبه کرده ام و اتاق بازرگانی باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد در خط ما باشد در خط جدیدی که داریم یا خطی که در گذشته بوده است. این مهم است و این فرصت‌های ملی کم پیش می‌آید. ما معتقدیم تمام درآمدهای نفت باید وارد صندوق شود و حتی انفال نیز باید وارد صندوق شود، صندوق باید سرمایه گذاری کند زیرا درآمدهای نفت ثروت نیست بلکه درآمدهای نفت سرمایه است و هیچ کس نباید از سرمایه خود مصرف کند در حالی ما از سرمایه می‌خوریم و هر سال سرمایه را در بودجه می‌گذاریم و آن را به صفر می‌رسانیم. این غلط است و یکبار بگوییم غلط است و خودمان را نجات دهیم، درآمدهای نفت باید وارد صندوق شود، صندوق باید باید سرمایه گذاری کند زیرا درآمدهای نفت ثروت نیست بلکه درآمدهای نفت سرمایه است و هیچ کس نباید از سرمایه خود مصرف کند در حالی ما از سرمایه می‌خوریم و هر سال سرمایه را در بودجه می‌گذاریم و آن را به صفر می‌رسانیم. این غلط است و یکبار بگوییم غلط است و خودمان را نجات دهیم، درآمدهای نفت باید وارد صندوق شود، صندوق به عنوان سرمایه و نه ثروت به آن نگاه کند و سرمایه گذاری کند و با کمک بخش خصوصی این کار را انجام دهد.

بدهی دولت به صندوق چه ربطی دارد؟

وی افزود: کار صندوق بنگاه داری نیست و مثلاً نباید تبدیل به شستا شود. البته ممکن است شستا هم از خودش دفاع کند و بگوید ما موفق هستیم. لذا وقتی ثروت جمع شد ثروت را به بودجه بدهیم یعنی سود عملیات را بودجه دهیم نه خود منابع. این آرمان نهایی ما است و این نقطه تصمیم گیری تاریخی است که می‌توانیم پشت آن بایستیم. صندوق، اتاق تسویه و یا کلینیک پاک سازی اقتصادی نیست، یعنی یک عده‌ای از دولت طلبکارند و پول صندوق را نمی‌دهند. این موضوع به صندوق چه ربطی دارد. صندوق محلی برای سرریز نتایج سیاست‌های نادرست یا تحریم‌ها نیست، ما وام داده ایم باید وام را پس گرفت.

غضنفری اظهار کرد: ما باید شجاعت و انضباط مالی داشته باشیم هم در دولت و هم در تسهیلات گیرندگان. بدون انضباط مالی نمی‌توانیم حرکت کنیم همه کشورهای موفق روی انضباط مالی دولت و فعالان بخش خصوصی تاکید فراوانی داشته و مراقبت کرده اند که هر چه سر جای خودش باشد.

صندوق توسعه ملی، صندوق تولیدکنندگان نیست

وی افزود: صندوق وقتی پولی می‌گیرد و می‌خواهد پس بگیرید به این دلیل است که می‌خواهد به نفر بعدی وام بدهد و این به معنای توسعه است نه اینکه یک پول در دست یکی بماند این دیگر به معنای توسعه نیست. ما می‌گوئیم صندوق توسعه، نه صندوق تولید، یعنی اینکه اگر تولیدکننده‌ای نتوانست پس بدهد آن را بگیرد و به نفر بعدی بدهیم، نه اینکه صبر کنیم مثلاً ۱۵ سال تا تولید شکل بگیرد، زیرا با این روش ممکن است تولید شکل بگیرد ولی توسعه شکل نمی‌گیرد.

صندوق ۱.۸ میلیارد دلار مطالبات معوق دارد

غضنفری اظهار کرد: حدود ۷.۱ میلیارد دلار مطالبات معوق صندوق بوده از وقتی که ما مسئولیت صندوق را بر عهده گرفتیم که ۵.۳ میلیارد دلار از آن تعیین تکلیف شده است و ۱.۸ باقی مانده است که شاید قوی‌ترین و بدهکارترین شرکت ملی نفت و وزارت نفت بود که به ما گفتند، بدهی را برای ما به مدت ۴ سال استمهال کنید که در جواب به آنها اعلام شد که پروژه‌های شما به بهره‌برداری رسیده است و لذا باید وام به صندوق بازگردد و پیرو آن مسائل و مشاجره‌هایی ایجاد شد که این مسائل به گوش مقامات رسید و آنها نیز گفتند که صندوق درست می‌گوید و باید منابع صندوق پس داده شود، بنابراین جلساتی در رابطه با این مساله برگزار شد که مشخص شد، نزدیک ۳ میلیارد دلار طلب از شرکت ملی نفت بود که به توافق رسیدیم که بخشی به صورت سهام و بخشی نیز به صورت وجه نقد بازپرداخت شود.

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی گفت: اگر پول‌ها بازپرداخت نشود، پول در برخی از پروژه‌ها رسوب می‌کند و این مساله مانع رشد اقتصادی است.

صندوق نمی‌تواند به دولت وام بدهد

وی افزود: صندوق‌های دنیا سه مدل است تثبیتی، توسعه‌ای و صیانتی هستند، ما در اساسنامه توسعه‌ای و صیانتی هستیم، لذا ما در صندوق نمی‌توانیم به دولت وام بدهیم و به همین دلیل اجازه رهبری را می‌گیرند.

غضنفری اظهار کرد: صندوق توسعه حدود ۱۴۵ میلیارد دلار ورودی داشته که حدود نیمی از آن طی ۱۰ سال گذشته با مجوزهای خاص دولت‌ها برداشته شده است و حدود ۴۰ میلیارد دلار به بخش خصوصی و نهادهای غیردولتی وام داده شده است.

نرخ بازده صندوق در ده سال گذشته صفر درصد است

رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی ادامه داد: یک مقداری همچنان نزد بانک مرکزی ذخیره داریم و به دستور بانک مرکزی ۹ میلیارد دلار به ریال تبدیل شد و بابت این دستور ۷ میلیارد دلار ضرر کردیم، با این ضرر نرخ بازده صندوق در ده سال گذشته صفر درصد است.

وی گفت: به زودی دوره جدیدی در صندوق آغاز می‌شود و من نیز مانند شما به دنبال بهبود فضای کسب و کار هستم، من یک نفر شکارچی پروژه‌های سود آور هستم و ما مانند خود شما هستیم و ما می‌خواهیم سودآور باشیم و لذا باید کمک کرد که نگاه به صندوق عوض شود و ما یک هلدینگی هستیم که می‌خواهیم در راه توسعه کشور به شما کمک کنیم./مهر