رشد تقاضای تایر در جهان اتفاق می افتد؟

تیتر۲۰- صنعت تولید تایر یکی از صنایع پویا و پردرآمد در سطح بین‌المللی است. این صنعت با توجه به تولید انبوه وسایل نقلیه در سطح جهان، جایگاه مهمی در اقتصاد جهانی پیدا کرده است. در این میان، یکی از عوامل کلیدی که به رشد تقاضای تایر در جهان منجر می‌شود، افزایش میزان درآمد کشورهای در حال توسعه است که باعث رونق و رشد وسایل نقلیه خواهد شد. با وجود وقفه حاصل از همه‌گیری کرونا طی سه سال گذشته، شرکت‌های تایرساز تلاش داشته‌اند تا با ادامه مسیر آغازشده از چند دهه گذشته، با استفاده از اتوماسیون پیشرفته و تغییر سایز سریع‌تر به تحول در این صنعت ادامه دهند.
این تحول همگام با توجه به تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی چهارم در صنعت تایر، طراحی کارخانه را تغییر داده و باعث تغییراتی در ماشین‌های ساخت تایر، تجهیزات فرآیند و خود تایرها شده است. به‌طور کلی، بهبود در فرآیندهای تولید، به دلیل تمرکز بیشتر بر مسائل زیست‌محیطی، همواره مورد توجه صنعت تایر بوده است. در شکل‌های زیر میزان تولید تایر در نواحی مختلف دنیا و همین‌طور میزان تولید 8 تولیدکننده برتر تایر در سراسر جهان در سال 2022 نشان داده شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، آمار موجود نشان از رشد بازار در منطقه آسیا و اقیانوسیه دارد. دلیل این موضوع نه تنها میزان افزایش تولید خودرو در این منطقه، بلکه ناشی از کاهش هزینه‌های تولید (به دلیل هزینه کمتر نیروی انسانی و استفاده از کائوچوی مصنوعی بیشتر در تولید تایر) در این منطقه است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اندازه بازار جهانی تایر در سال 2022 تقریباً به 2.321 میلیون حلقه رسید. مطابق اطلاعات موجود و طبق شکل، انتظار می‌رود که این بازار تا سال 2028 به 2.741 میلیون حلقه برسد که نرخ رشد ترکیبی 81/ 2درصد را در طول سال‌های 2028-2022 نشان می‌دهد.

در گزارش‌های جهانی معمولاً سهم بازار فروش را به‌عنوان یک مرجع برای عملکرد شرکت‌ها در نظر می‌گیرند.

از این رو جایگاه گروه صنعتی بارز در میان تایرسازان دنیا، طبق رده‌‌‌بندی ارائه‌‌‌شده توسط مجله تایر بیزینس در سال 2022 اعلام شده است. طبق این ارائه، با در نظر داشتن نرخ ارز رسمی 42.000 ریال در آن سال، گروه صنعتی بارز موفق به کسب رتبه بیستم در بین شرکت‌های تولیدکننده تایر جهان شده است.

طبق آمار موجود، صنعت تایر ایران سهم تقریبا 3/ 1 درصدی از تولید تایر در جهان را به خود اختصاص داده است که بیش از 48 درصد آن متعلق به گروه صنعتی بارز است.

گروه صنعتی بارز اولین بار در سال 63 تحت نام مجتمع صنایع لاستیک سیرجان به ثبت رسیده و در سال 66 به صنایع لاستیک کرمان تغییر نام داد. این شرکت پس از بهره‌برداری در سال 76 در بورس اوراق بهادار پذیرفته و سرانجام در سال 86 به گروه صنعتی بارز تغییر نام داد. در حال حاضر گروه صنعتی بارز جزو واحدهای تجاری فرعی شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تأمین (تاپیکو) و واحد تجاری نهایی شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) است. این مجموعه به‌عنوان تجربه‌ای موفق در صنعت و خودکفایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ضمن فراهم کردن زمینه اشتغال بالغ بر 4هزار نفر پرسنل به‌صورت مستقیم، نیاز کشور به محصولی استراتژیک و ایجاد متنوع‌ترین سبد تولید تایر را در بین همه تایرسازان کشور در دو طیف اصلی بایاس و رادیال شامل انواع تایرهای AG-PC-OTR-PCR-TB-TBR در کارنامه خود دارد. گروه صنعتی بارز همچنین با راه‌اندازی شرکت لاستیک بارز کردستان به‌عنوان بزرگ‌ترین و جدیدترین کارخانه تولید تایرهای سواری (PCR) با تکنولوژی روز در کشور، بالغ بر 130 هزارتن تولید سالانه (معادل 48درصد تولید تایر) در سطح کشور و یک سوم بازار مصرف را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، سه پروژه بزرگ شامل طرح توسعه 44 هزارتنی در کارخانه بارز کرمان، طرح توسعه 14 هزارتنی در کارخانه بارز کردستان و نیز احداث کارخانه 50 هزارتنی در لرستان در زمینه تولید تایرهای باری-اتوبوسی (TBR) و سواری  (PCR )در دستور کار این گروه صنعتی قرار دارد.

گروه صنعتی بارز در طول 30 سال رشد خود توانسته است چند مرحله اساسی و الزامی را با موفقیت و ثبات بگذراند. در گام اول حرکت، با ایجاد زیرساخت پایه و با استفاده از تکنولوژی‌های موجود در کشور، مسیر خود را آغاز کرد. در گام بعدی با وارد کردن و استفاده از تکنولوژی شرکت‌های برتر دنیا مانند کنتیننتال توانست از سد رقیبان در سطح ملی گذشته و همراه با افزایش تولید، جایگاه خود را در سطح ملی تثبیت کند. اکنون بارز در گام سوم خود به سر می‌برد. در این مرحله سعی بر ایجاد دانش فنی و دستیابی به پایه‌های ایجاد تکنولوژی است. با توجه به سیاست کلان شرکت جهت ایجاد تکنولوژی برتر بارز، در چند سال اخیر واحدهای دانش‌محور مانند تحقیق و توسعه به‌خوبی گسترش یافته‌اند و با آموزش نیرو، گام‌های مؤثری در جهت طراحی محصولات موردنیاز کشور برداشته شده است. همین اقدامات سبب شد تا گروه صنعتی بارز موفق شود در سال 1401 برای 5 محصول خود از گروه‌های PCR، SUV و TBR از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گواهی دانش‌بنیان دریافت کند.

با توجه به توسعه سریع و تغییر پایه‌ای در خودروسازی و تایر، در این مقطع ایجاد خلاقیت و قدرت پیش‌بینی جهت انطباق تکنولوژی‌های روز در صنعت موجود، باعث می‌شود که گروه صنعتی بارز آمادگی لازم را برای مواجهه با تغییرات سریع بازار داشته باشد. این امر نه‌تنها تکنولوژی را از محدودیت حال جدا می‌سازد بلکه با ورود به حوزه‌های جدید تایر در سطح جهانی، زمان لازم را برای تسلط و یادگیری فراهم کرده و با ایجاد زیرساخت‌های لازم، نیاز به خرید تکنولوژی در آینده را به حداقل می‌رساند.

 از این رو، گروه صنعتی بارز با تمرکز بر مدیریت نوآوری در مجموعه خود و استفاده از ظرفیت نوآوری باز، ضمن بهینه‌کاوی تکنولوژی‌های مطرح‌شده در شرکت‌های تایرسازی پیشرو و توجه به فرآیندهای نوین سازمانی، سعی بر ایجاد ساختارهای بین رشته‌ای دارد که فارغ از دغدغه‌های کوتاه‌مدت، برخلاقیت و آینده تایر تمرکز داشته باشند. همین رویکرد سبب شده است تا در ماه‌های اخیر اقداماتی در گروه صنعتی بارز به‌منظور همکاری با شرکت‌های فعال در جهت توسعه حمل‌ونقل الکتریکی در ایران و طراحی و تولید تایرهای مخصوص خودروهای الکتریکی، به‌عنوان جدیدترین روند در صنعت تایر جهان، انجام شود.

اما امروز دغدغه فعالان صنعت لاستیک کشور و به تبع آن مجموعه بازر فراتر از تولید است که برای استمرار این مسیر موفق باید در روند سیاستگذاری‌ها به آن توجه کرد. بدون شک رویکرد قیمت‌گذاری دستوری محصولات و کم توجهی به مسائل و مشکلات تولید در نرخ‌گذاری تایر، بدون توجه به روند فزاینده هزینه‌ها، ضمن تضعیف بنیه مالی صنعت، زمینه‌های رانت خواری در بازار تایر را فراهم می آورد. از سوی دیگر، فقدان امکان عرضه تایر با قیمت رقابتی و ضعف در شفافیت نرخ‌گذاری موجب ایجاد زمینه شکل‌گیری حلقه‌های واسط در عرضه شده و این مهم شیرینی تولید داخلی را به کام مصرف‌کننده تلخ می‌کند.

به این نکته نیز باید توجه کرد که استفاده از ابزار توقف صادرات تایر، به‌عنوان راهکاری برای کنترل قیمت بازار، موجب می‌شود امکان برنامه‌ریزی برای حضور مداوم در بازارهای صادراتی فراهم نشده و نفوذ تایر ایرانی در این بازارها کم‌رنگ شود. همچنین، رفع ممنوعیت صادرات بخشی از گروه محصولات تایر در کنار اجازه صدور تایر به اشخاص حقیقی و حقوقی (غیرتولیدکننده تایر) و پایین بودن نرخ دستوری فروش تایر در بازار داخلی، سبب ایجاد انگیزه در بازار قاچاق تایر به کشورهای همسایه به‌واسطه تفاوت نرخ تایر و نرخ ارز شده است. از این رو، سیاستگذاری ارزی بدون توجه به دغدغه تولیدکنندگان این صنعت و تداوم آن در ماه‌های آتی زمینه را برای کاهش تولید فراهم ساخته و تلاطم وضعیت بازار تایر یکی از نتایج محتوم این وضعیت خواهد بود.

در کنار این موارد، باید به بلاتکلیفی تعیین گروه کالایی برخی مواد و بالاخص استیل کورد در تمام گریدها با استناد به تولید داخلی این محصول (که در میزان حداقلی و در سطح پایینی از کیفیت تولید و مختص تایرهای PCR است) بدون توجه به نیاز صنعت نیز اشاره کرد که منجر به توقف ثبت سفارش و تخصیص این ماده اولیه مهم در تولید تایرهای PCR و TBR می‌شود. این موضوع به سادگی  سبب توقف تولید حساس‌ترین و استراتژیک‌ترین تایرهای مورد نیاز داخل به‌ویژه تایرهای رادیال باری و اتوبوسی و تایرهای رادیال سواری خواهد شد. به این نکته نیز باید اشاره کرد که ضعف در تأمین مالی برای پروژه‌های توسعه‌ای با هدف صرفه‌جویی ارزی و رفع نیاز داخلی از بزرگ‌ترین موانع جهش تولید است که رفع آن جز با حمایت همه‌جانبه امکان‌پذیر نخواهد بود.

امید است با توجه بیش از پیش به صنعت تولید تایر در کشور زمینه رشد تولید در این صنعت موفق را رقم زده و بار دیگر شاهد موفقیتی بزرگ در صنعت کشور باشیم./دنیای اقتصاد