دلایل منفی شدن تراز تجاری چیست؟

تیتر۲۰- آمار عملکرد تجارت خارجی ایران در دومین ماه منتشر شد و ارزش صادرات، واردات، اقلام صادراتی و وارداتی و مقاصد و مبادی آن مشخص شد. در این ماه تجربه تراز مثبت ماه فروردین معکوس شد و بار دیگر واردات از صادرات سبقت گرفت. روندی که عینا در سال‌۱۴۰۱ نیز قابل‌مشاهده است. این سومین سال‌متوالی است که در آغاز سال‌و ماه فروردین تراز تجاری کشور مثبت می‌شود و به‌همراه نوید سالی نو، نوید تجارتی پررونق را می‌دهد؛ اما در اردیبهشت ورق برمی‌گردد و واردات افزایش می‌یابد بدون آنکه صادرات رمقی گرفته باشد. تجارت ماه اردیبهشت نیز با ثبت ارقام ۳‌میلیارد و ۸۶۸‌میلیون دلار صادرات و نیز ۴‌میلیارد و ۸۵۴‌میلیون دلار واردات هرچند از نظر ارزشی حجم مبادلات افت چندانی نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ندارد، اما تراز منفی ۹۶۸‌میلیون دلاری آن در قیاس با همین مدت در سال‌۱۴۰۱ تقریبا دو‌برابر شده‌است.  بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی گمرک تراز دوماهه سال‌۱۴۰۲ نیز منفی ۴۲۸‌میلیون دلار است؛ در دوماهه سال‌جاری صادرات به ارزش ۷‌میلیارد و ۵۱۳‌میلیون دلار انجام گرفته‌ و مقدار ارزشی واردات ۷‌میلیارد و ۹۴۱‌میلیون دلار بوده‌است.

 محمد رضوانی‌‌‌‌‌فر معاون وزیر اقتصاد و رئیس‌‌‌‌‌کل گمرک ایران این آمار را این‌گونه اعلام کرد و گفت: از مجموع تجارت خارجی کشور در ۲ماهه امسال ۲۱‌میلیون ‌تن به‌‌‌‌‌ارزش ۷‌میلیارد و ۵۱۳‌میلیون دلار به صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی به‌‌‌‌‌استثنای نفت‌خام، نفت‌کوره، نفت سفید و تجارت چمدانی و ۴‌میلیون و ۷۳۲‌هزار ‌تن به‌‌‌‌‌ارزش ۷‌میلیارد و ۹۴۱‌میلیون دلار به واردات اختصاص داشت.  اما از نظر مقاصد تجاری همان کشورها همچنان در صدر هستند؛ چینی‌ها، عراقی‌‌‌‌‌ها، ترکیه‌ای‌‌‌‌‌ها و اماراتی‌‌‌‌‌ها. هندی‌ها بیشتر از هر کشور دیگری به کالاهای ایرانی علاقه نشان می‌دهند و اکنون مدت‌ها است مشتری جدیدی به باشگاه مشتریان ایران اضافه نشده‌است، مگر هندوستان که اندکی درمیان ۱۰کشور نخست مقصد کالاهای ایرانی تغییر‌مکان داده و اکنون مدتی است به پنجمین مقصد برتر ارتقا یافته‌است.  تذکر این نکته تبدیل به عادت نوشتن گزارش‌های عملکرد تجاری شده‌است که ترکیب بدون تنوع مشتری کالاهای ایرانی و نیز سهم بسیار بالای این کشورها از ارزش صادرات کشور رفتاری خطرناک از منظر تجارت محسوب می‌شود و آسیب‌‌‌‌‌پذیری احتمالی در‌برابر تغییر رفتار برخی از این مشتریان را افزایش می‌دهد، با این‌وجود با توجه به تحریم‌های ایران چنین تذکری حتی اگر در دولت گوش شنوایی نیز داشته باشد، عمل به آن شاید چندان میسر نباشد.  اما کشورهای حوزه اوراسیا از جمله روسیه و قزاقستان نیز همچنان و با توجه به شرایط نزدیکی سیاسی و عقد پیمان‌‌‌‌‌های تجاری، هنوز به مرحله صدرنشینی نرسیده‌‌‌‌‌اند و البته شاید برای قضاوت در این مورد اندکی زود باشد.

تجارت در اردیبهشت

در ماه دوم، اردیبهشت صادرات غیرنفتی کشور ارزشی به میزان ۳‌میلیارد و ۸۶۸‌میلیون دلار داشته است که با درنظر گرفتن واردات ۴‌میلیارد و ۸۵۴‌میلیارد دلاری تراز آن در نزدیکی منفی یک‌میلیارد دلار و به بیان دقیق منفی ۹۸۶‌میلیون دلار برآورد می‌شود که با توجه به مثبت‌شدن تراز تجاری در ماه پیش از آن، یعنی فروردین سال‌۱۴۰۱ تجارت ایران بار دیگر در سراشیبی قرار گرفته‌است. البته تجارت اردیبهشت سال‌۱۴۰۱ نیز روزهای خوبی را سپری نمی‌کرد و این ماه، ماه خوب تجارت ایران نبود هرچند شکاف میان صادرات و واردات تا این حد بالا نبود.  در این ماه از سال‌۱۴۰۱ صادرات به میزان ۴‌‌‌‌‌میلیارد و ۸۱۷‌‌‌‌‌میلیون دلار رسید ‌و واردات از ۵‌‌‌‌‌میلیارد دلار فراتر رفت و عدد ۵‌‌‌‌‌میلیارد و ۲۹۱‌‌‌‌‌میلیون دلار را ثبت کرد. بر این اساس تراز تجاری کشور برخلاف ماه پیش از آن منفی شد و شکاف صادرات و واردات ۴۷۴‌‌‌‌‌میلیون دلاری ثبت شد. در مدت مشابه سال‌‌‌‌‌پیش از ۱۴۰۱ یعنی اردیبهشت سال‌‌‌‌‌۱۴۰۰ صادرات ۳‌‌‌‌‌میلیارد و ۲۹۲‌‌‌‌‌میلیون دلار و واردات ۳‌‌‌‌‌میلیارد و ۷۲۸‌‌‌‌‌میلیون دلار ثبت شده‌‌‌‌‌بود؛ بر این اساس تراز دو ماه چندان تفاوتی ندارد اما حجم تجارت اردیبهشت در ۱۴۰۱ به شکلی چشمگیر بالاتر از سال‌‌‌‌‌۱۴۰۰ است و همچنین بالاتر از اردیبهشت سال‌۱۴۰۲ اما نه‌چندان قابل‌توجه.

تجارت دوماهه

تجارت خارجی کشور در ۲ ماهه امسال از نظر وزن حجمی معادل ۲۵‌میلیون و ۷۳۲‌هزار‌ تن به ارزش ۱۵‌میلیارد و ۴۵۴‌میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل هفت‌درصد کاهش را نشان می‌دهد. نکته قابل‌‌‌‌‌توجه این است که در این بازه زمانی، ارزش صادرات نفتی با وجود رشد ۳/ ۱۲‌درصدی وزن، ۷/ ۱۳‌درصد کاهش پیدا کرده و همین مساله به افول ارزش تجارت خارجی دامن زده است.

 رئیس گمرک دیگر چه گفت

رضوانی‌‌‌‌‌فر درخصوص میزان تغییرات صورت‌‌‌‌‌گرفته در صادرات و واردات در ۲ماهه امسال صادرات کشور گفت: صادرات در این مدت به‌‌‌‌‌لحاظ وزنی ۲۶/ ۱۲‌درصد افزایش و از حیث ارزش ۷۲/ ۱۳‌درصد کاهش و واردات نیز به‌‌‌‌‌لحاظ وزن و ارزش به‌‌‌‌‌ترتیب ۷۰/ ۸‌درصد و ۷۹/ ۴‌درصد کاهش یافته‌است.  به‌‌‌‌‌گفته معاون وزیر اقتصاد و رئیس‌‌‌‌‌کل گمرک ایران، ۵ قلم اول کالاهای صادراتی شامل پروپان‌مایع‌‌‌‌‌شده به‌‌‌‌‌ارزش ۵۹۲‌میلیون دلار، گاز طبیعی مایع‌‌‌‌‌شده ۵۳۸‌میلیون دلار، بوتان مایع‌‌‌‌‌شده ۴۱۱‌میلیون دلار، متانول ۳۷۴‌میلیون دلار و قیرنفت ۳۵۰‌میلیون دلار بوده‌است. ۵ قلم اول کالاهای صادراتی در ۲ماهه امسال بیش از ۳۰‌درصد از ارزش کل صادرات کشورمان را در این مدت به خود اختصاص داد.  او در ادامه به ۵ قلم اول واردات در این مدت اشاره و تشریح کرد: ذرت دامی با ۵۳۶‌میلیون دلار، گوشی تلفن‌همراه هوشمند ۲۴۷‌میلیون دلار، دانه سویا تراریخته ۲۲۷‌میلیون دلار، قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف تعرفه ۸۷۰۳ به‌‌‌‌‌استثنای لاستیک ۲۰۹‌میلیون دلار و برنج کامل سفیدشده به‌‌‌‌‌ارزش ۲۰۶‌میلیون دلار اختصاص داشت. ۱۵‌درصد از ارزش کل واردات در ۲ماهه امسال به ۵ قلم فوق‌‌‌‌‌الذکر اختصاص داشته است. به‌‌‌‌‌گفته رضوانی‌‌‌‌‌فر، چین، عراق، ترکیه، امارات‌متحده‌عربی و هند ۵کشور اول مقصد کالاهای صادراتی بوده‌اند که به‌‌‌‌‌ترتیب ۲‌میلیارد و ۴۱۸‌میلیون دلار، یک‌میلیارد و ۲۲۸‌میلیون دلار، ۸۳۵‌میلیون دلار، ۷۴۹‌میلیون دلار و ۳۳۱‌میلیون دلار به این ۵ کشور صادر شد، همچنین ۵ کشور اول مبدأ کالاهای وارداتی در ۲ماهه امسال به‌‌‌‌‌ترتیب شامل چین به‌‌‌‌‌ارزش ۲‌میلیارد و ۳۹۶‌میلیون دلار، امارات‌متحده‌عربی ۲‌میلیارد و ۳۱۳‌میلیون دلار، ترکیه ۹۰۳‌میلیون دلار، آلمان ۲۸۸‌میلیون دلار و فدراسیون‌روسیه ۲۶۹‌میلیون دلار بوده‌است.

معاون وزیر اقتصاد و رئیس‌‌‌‌‌کل گمرک ایران درخصوص میزان ترانزیت کالا از مسیر ایران در ۲ماهه امسال اعلام کرد: در این مدت ۲‌میلیون و ۳۲۶‌هزار‌تن کالا از مسیر ایران ترانزیت شد که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۳۸/ ۵‌درصد کاهش داشته است./دنیای اقتصاد