دلایل مهاجرت شرکت های فناوری از چین به ویتنام

تیتر۲۰- امروز همین مسیر در حال تغییر جهت به سمت ویتنام است؛ این‌بار از ترس چین. بالا گرفتن تنش میان پکن و واشنگتن بر سر تولیدات فناورانه موجب نگرانی بنگاه‌ها از محدودیت کار در چین شده و به گزارش «فایننشال‌تایمز» نگاه‌ها را به سمت ویتنام برگردانده است. در سال۲۰۲۲ ویتنام بیش از ۲۰میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد.
اگر نام ویتنام تاکنون بیشتر در فیلم‌های مربوط به جنگ آن با آمریکا به گوش می‌رسید ‌و روی برچسب لباس‌‌‌‌‌ برندهای معروف که در این کشور تولید می‌شوند به‌چشم می‌‌‌‌‌آمد، امروز در مطالب اقتصادی مربوط به تولید به میان آمده است. بر اساس گزارشی که «فایننشال‌‌‌‌‌تایمز» در این زمینه منتشر کرده، ویتنام در مسیری قرار گرفته‌است که روزی چین آغاز کرده بود: تبدیل‌شدن به محلی برای تولیدات صنعتی بزرگ کشورهای دیگر که مکان جغرافیایی مناسب و نیروی کار ارزان، این کشور را مکانی جذاب در هنگامه رقابت چین و آمریکا برای تولیدات فناوری کرده است؛ بنگاه‌‌‌‌‌هایی که نگران محدود‌شدن فعالیت خود در چین هستند و اکنون در ویتنام، «چین به‌علاوه‌ یک»، سرمایه‌گذاری می‌کنند که در سال‌گذشته عایدی این کشور از محل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را به بیشتر از 20‌میلیارد دلار رسانده است. پیش از این نیز برآورد شده بود پس از تداوم جنگ روسیه و اوکراین و رشد تنش‌های منطقه‌ای آمریکا با چین، تولیدکنندگان آمریکایی به‌دنبال این هستند که روابط اقتصادی خود را با همتایان چینی کاهش دهند و زنجیره تامین خود را به کشورهای کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر منتقل کنند. به قول برخی از تولیدکنندگان آمریکایی، در وضعیت کنونی «نباید تمام تخم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مرغ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را در یک سبد گذاشت.» در این مدت مقامات چینی به تفتیش دفاتر شرکت‌های آمریکایی در خاک چین اقدام کرد‌ه‌اند که نگرانی‌ها درمیان کسب‌وکارهای آمریکایی را تشدید کرده است و ظاهرا ویتنام یکی از مناطق موردنظر برای کمپانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ برای ترک احتمالی چین است.

زمین در‌ برابر سرمایه

تقاضا برای زمین‌‌‌‌‌های واقع شده در شهرک صنعتی «دیپ‌ سی‌‌‌‌‌2» در شمال ویتنام به‌شدت بالارفته‌است. بالا‌بودن تقاضا برای تصاحب فضا در این منطقه از سوی شرکت‌های متعدد تا حدی است که سازندگان به این فکر می‌کنند که چگونه با عقب‌راندن دریای چین جنوبی، فضای بیشتری را برای حضور شرکت‌های مختلف در این منطقه‌ایجاد کنند. براساس گزارشی از فایننشال‌‌‌‌‌تایمز، برخی از بزرگ‌ترین تامین‌‌‌‌‌کنندگان شرکت‌های فناوری بین‌المللی مانند اپل در «دیپ‌‌‌‌‌سی2» که منطقه‌ای نزدیک به بزرگ‌ترین بندر شمالی ویتنام، هایفونگ است، متمرکز شده‌اند. تغییر مسیر سریع تجارت به سمت کشورهایی مانند ویتنام بخشی از استراتژی روبه‌رشد «چین به‌علاوه یک» برای ترسیم مجدد زنجیره‌‌‌‌‌های تامین جهانی است. با افزایش رقابت میان چین و ایالات‌متحده بر سر مسائل مربوط به فناوری و امنیت، شرکت‌های زیادی نگران محدود‌شدن کالاها و مکان‌هایی هستند که می‌توانند در آنها تولید کنند، در نتیجه بسیاری در حال تکمیل تولیدات خود در چین هستند که هنوز هم بزرگ‌ترین مرکز تولیدی جهان است؛ علاوه‌بر این مکان تولید خود را به کشورهای دیگر نیز گسترش داده‌اند.  به گفته مدیر فروش و بازاریابی دیپ‌سی، به‌نظر می‌رسد انتقال یا حداقل جابه‌‌‌‌‌جایی تولید از سرزمین اصلی چین به کشورهای دیگر روندی قابل‌توقف نیست. شرکت‌های خارجی به دلیل وسعت و قدرت بازار چین در این کشور باقی‌مانده‌‌‌‌‌اند، با این‌وجود این شرکت‌ها برای خدمات‌‌‌‌‌رسانی به مشتریان خارج از چین به‌دنبال یافتن مکانی جدید در خارج از این کشور هستند.

اما این روند همچنان حاکی است خطرات و عدم‌قطعیت‌‌‌‌‌ برای انتقال منابع به کشورهایی مانند ویتنام مساله‌ای نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. از جمله اینکه ساختارهای بوروکراتیک وجود ندارد و زیرساخت‌های فیزیکی، از جمله شبکه برق، به دلیل تقاضای زیاد تحت‌فشار قرار گرفته‌‌‌‌‌اند. این مشکلات در زمانی رخ می‌دهد که این کشور در عین‌حال با موانع مربوط به اقتصاد‌‌‌‌‌ جهانی نیز مواجه است.

رشد صادرات ویتنام طی 30‌سال‌گذشته ‌میلیون‌ها نفر را از فقر جدی خارج کرده است؛ از طرفی این کشور نقشی بزرگ در زنجیره تامین فناوری داشته‌است. اپل درحال‌حاضر‌میلیون‌ها ایرپاد در ویتنام تولید می‌کند. یکی از دیپلمات‌‌‌‌‌های اروپایی ساکن در این منطقه در مورد ویتنام می‌گوید: برای پیشرفت این روند این کشور باید بوروکراسی را تسهیل کرده و چارچوب نظارتی شفاف‌‌‌‌‌تری ایجاد کند؛ اگر این تغییرات انجام شود ویتنام، قابلیت ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رشد سریع اقتصادی را دارا است.  براساس داده‌های رسمی دولت ویتنام، عایدی این کشور از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال‌2022 حدود 4/ 22‌میلیارد دلار بوده‌است؛ که از افزایش 5/ 13‌درصدی عایدی از این محل نسبت به سال‌گذشته حکایت دارد. براساس این گزارش، در حالی‌که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در 5 ماهه نخست سال‌نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته اندکی کاهش یافته‌است، اما سرمایه‌‌‌‌‌گذاران، تحلیلگران و مقام‌‌‌‌‌های رسمی تاکید دارند که علاقه به سرمایه‌گذاری در ویتنام از سوی بنگاه‌های خارجی‌‌‌‌‌ همچنان قوی است. ویتنام در 5 ماهه اول سال، 962 پروژه با سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده و این ‌‌‌‌‌درحالی ‌است که تعداد پروژه‌های با سرمایه‌گذاری خارجی در مدت مشابه سال‌گذشته 578 پروژه بوده‌است.

هو دوک‌فوک، وزیر دارایی ویتنام، معتقد است زیرساخت‌های این کشور در مسیر توسعه و مدرنیزاسیون بیشتر هستند. او همچنین بر جاذبه دیگر ویتنام برای خارجی‌‌‌‌‌ها تاکید کرده که مهم‌ترین آن وجود نیروی کار ارزان‌قیمت در این کشور است. به گفته او، نیروی کار ارزان‌قیمت در ویتنام یک جاذبه مهم برای سرمایه‌گذاری خارجی است و برخی از سرمایه‌‌‌‌‌گذاران در حال‌حاضر متوجه بازار کار پررونق در ویتنام شده‌اند. شرکت تولید قطعات الکترونیکی تایوانی «پگاترون کورپوریشن» یکی از بزرگ‌ترین تامین‌‌‌‌‌کنندگان اپل است که تولید تجهیزات الکترونیکی را در 2021 در هایفونگ آغاز کرده‌است.

با این وجود، برای حضور کارگران در دیپ‌‌‌‌‌سی ویتنام، احداث خوابگاه‌‌‌‌‌ برای اسکان کارگران ضروری و نیازمند سرمایه‌گذاری است؛ این خوابگاه‌‌‌‌‌ها احتمالا باید خارج از محدوده شهر تاسیس شوند. شرکت فناوری پزشکی آلمانی «بی براون» در 150‌کیلومتری هانوی، پایتخت ویتنام، در حال طراحی نقشه ساخت خوابگاهی برای کارمندان خود در ویتنام است. این شرکت قصد دارد سرمایه‌گذاری و نیروی کار خود در این منطقه را طی 5 سال‌آینده 2‌برابر کند. به گفته مدیرعامل این شرکت، بازار کار ویتنام پررونق است و هر شرکتی برای کار به نیروی کار بسیار ماهر نیاز دارد؛ به شکل مشخص برای ساخت یک کارخانه بزرگ به 10‌هزار کارگر نیاز است؛کارگرانی که باید از مناطق دیگر به این منطقه مهاجرت کنند. جوانان واجد‌شرایط ویتنامی همچنین انتظار دارند حقوق دریافتی‌‌‌‌‌شان بیشتر از حداقل دستمزد ماهانه در بزرگ‌ترین شهرها باشد که رقمی است معادل 68/ 4میلیون دانگ (198 دلار) است. سرمایه‌‌‌‌‌گذاران جدید به‌سرعت درمی‌یابند عملکرد نظام بوروکراتیک در این کشور، در نظامی کدخدامنشانه و غیرمتمرکز به کندی حرکت می‌کند؛ نظامی که در آن برای گرفتن تایید شروع هرکاری باید چندین امضا گرفت. شرکت‌هایی که از قبل در ویتنام فعال هستند، می‌گویند توسعه این شرکت‌ها در ویتنام کاری دشوار است.  براساس این گزارش، یک طرح ضربتی مبارزه با فساد باعث تاخیر در توسعه شرکت‌ها در ویتنام شده‌است. به گفته یکی از مقامات غربی، بدنه دولت، مضطرب از قرارگرفتن در معرض بازرسی نظارتی، ترس از اشتباه و زندانی‌شدن به جرم فساد یا سوءاستفاده از منابع عمومی، فلج و حتی ناکارآمد شده‌است. وزیر دارایی این کشور تاکید کرده است هدف ویتنام حفظ سلامت و شفافیت اقتصاد این کشور و حراست از حقوق شهروندان و بنگاه‌ها به این طریق است.

نبود یک آژانس سرمایه‌گذاری متمرکز یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود دریافت تاییدیه‌‌‌‌‌ها برای همه چیز، از مجوز کار گرفته تا آغاز به‌کار پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی به کندی پیش‌روند.  درحالی‌که ویتنام درحال‌توسعه است، اما همچنان به‌شدت به مراکز تولیدی چین در اطراف دلتای رود مروارید وابسته است که تنها 12 ساعت با ویتنام فاصله دارد. این نزدیکی امکان انتقال آسان مواد را فراهم می‌کند، اما از طرفی زنجیره تامین ویتنام را آسیب‌‌‌‌‌پذیرتر می‌کند. مایکل کوکالاری، اقتصاددان ارشد ویناکپیتال، می‌گوید این موضوع پاشنه آشیل ویتنام است. تا وقتی که زنجیره‌‌‌‌‌های تامین گسترده‌ای وجود دارد، شرکت‌هایی مانند سامسونگ یا ال‌‌‌‌‌جی کل زنجیره‌‌‌‌‌های تامین خود را به این منطقه می‌‌‌‌‌آورند. یک راه‌حل این است که سرمایه‌‌‌‌‌گذاران بزرگ در بهبود کل اکوسیستم تامین ایفای نقش کنند. سامسونگ که دارای 6کارخانه در ویتنام و همچنین یک مرکز تحقیق و توسعه است و بزرگ‌ترین سرمایه‌‌‌‌‌گذار خارجی در این منطقه است، گفته است که از سال‌2015 با حدود 400 شرکت ویتنامی برای کمک به بهبود کیفیت محصولات همکاری کرده‌است. راه حل دیگر این است که شرکت‌ها به‌صورت خوشه‌‌‌‌‌ای حرکت کنند.  هرچند در مورد نیروی کار، زیرساخت‌ها یا مسائل دیگر تردیدهایی وجود دارد، انتظار نمی‌‌‌‌‌رود رشد طرح توسعه‌‌‌‌‌ای «چین به‌علاوه یک» به‌زودی پایان پیدا کند./دنیای اقتصاد