نشانه های رشد سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت

تیتر۲۰- طبق اعلام مرکز آمار، بزرگترین و بیشترین رشد اقتصادی بخش‌های مختلف اقتصاد، در بخش تولید و تجارت نفت و گاز رقم خورده به‌طوری‌ که بیش از ۲۰ درصد رشد اقتصادی را این بخش به خود اختصاص داده و باعث شده است که رشد اقتصادی کشور در مجموع به هشت درصد برسد، درواقع بخش نفت و گاز ایران به عنوان پیشران اقتصادی کشور با سیاست و دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم، نقش بسیار کلیدی و پررنگی در تحقق این مهم داشته است.

یکی از رویکردهای کلیدی دولت سیزدهم در تبدیل شدن به پیشران رشد اقتصادی کشور، توجه و تمرکز بر خنثی‌سازی حداکثری تحریم‌ها با بازطراحی تجارت انرژی ایران بوده که علاوه بر توسعه تجارت منطقه‌ای گاز، توانسته است که بازارهای متنوعی برای نفت خام ایران ایجاد کند به‌گونه‌ای که در شرایط تحریمی کامل، نفت و گاز ایران به خوبی به فروش می‌رسند و این موضوع نشان از  نقش بازطراحی تجارت انرژی ایران در دولت سیزدهم دارد.

این دولت علاوه بر تجارت نفت و گاز، در حوزه تولید و استخراج نفت و گاز نیز اقدامات کلیدی و بسیار مهمی داشته که سبب شده ایران با تکیه بر توان داخلی، به توسعه میادین مشترک گازی و نفتی و استخراج حداکثری نفت و گاز بپردازد که آخرین ابتکار ایران در این زمینه، رسیدن به فناوری برداشت گاز از پیچیده‌ترین لایه مشترک مرزی ایران با قطر در فاز ۱۱ پارس جنوبی بوده که با توان داخلی به برداشت رسیده است.

رشد اقتصادی در گرو توسعه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت

همچنین تولید نفت در شرایط تحریمی کامل نیز رکوردشکنی کرده و به بیش از ۳.۴ میلیون بشکه در روز رسیده است، آمار و ارقام موجود در حوزه صنعت نفت بیانگر مسیر درست این دولت در حوزه نفت است موضوعی که وزیر نفت نیز بارها با تشریح اقدامات بر آن تاکید داشته و اخیرا نیز اعلام کرد که رشد ۲۵.۶ درصدی صنعت نفت و گاز به واسطه سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که رشد تولید و ایجاد ارزش افزوده را برای کشور به ارمغان آورده رقم خورده است.

به گفته وی ایران در مجموع ذخایر نفت و گاز در دنیا رتبه نخست را دارد و این نعمتی  است که باید بتوانیم این سرمایه‌های بالقوه را بالفعل کنیم تا رشد مطلوبی در دولت مردمی انجام شود.

کارشناسان چه می‌گویند؟

تاثیر صنعت نفت بر رشد اقتصادی بر کسی پوشیده نیست، اکثر کارشناسان نیز نقش وزارت نفت را در این مهم بزرگ جلوه می‌دهند و بر این باورند که تغییر و بازنگری سیاست انرژی توانسته این مهم را محقق کند، مهدی هاشم زاده - کارشناس حوزه انرژی - در همین راستا  گفت: خنثی سازی تحریم‌ها یکی از موضوعات مورد پیگیری دولت سیزدهم بوده است، یکی از مشکلاتی که بخش حکمرانی دیپلماسی ایران دارد این است که با فرض رفع تحریم‌ها می‌خواهند همه امور را پیش ببرند، مشکلی که ایجاد می‌شود این است که زمانی که با تحریم مواجه می‌شویم، ساز و کار واحدی برای برخورد با آن نداریم.

وی افزود: این ساز و کار به خصوص در حوزه انرژی که بیشترین تحریم‌ها روی آن اعمال شد، تغییرات جدی کرد، دولت سیزدهم روی بحث بازارسازی به جای بازارهای سنتی در دسترس متمرکز شد، فرق بازارسازی با بازاریابی سنتی این است که تقاضای جدید در بازار به وجود می‌آید، به خصوص این موضوع در بحث نفت بسیار اثرگذار است.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به پالایشگاه ال‌پالیتو به عنوان اولین پالایشگاه فراسرزمینی در این حوزه، گفت: دو پالایشگاه دیگر تا آخر سال در همین راستا به تولید می‌رسد، ضمن اینکه تاکنون قرارداد ۱۷ پالایشگاه با ظرفیت ۲.۴ میلیون بشکه در روز منعقد شده است که کل فروش نفت را پوشش می‌دهد و علاوه‌ بر این باید یک میلیون بشکه با توجه به نیاز داخل نفت بیشتر تولید کنیم و به عدد ۴.۲ میلیون بشکه در روز برسیم.

هاشم‌زاده با بیان اینکه یکی از راهکارها پالایشگاه‌های فراسرزمینی و بازارسازی طبیعی بود که در نفت اتفاق افتاد، تصریح کرد: نتیجه اقدامات ایران در بازطراحی تجارت انرژی خود در حوزه نفت و گاز منجر به این شد که اکنون با یک رشد و توسعه بالا در حوزه تولید نفت و گاز مواجه هستیم، در واقع در فصل بهار رشد تولید و صادرات نفت و گاز حدود ۲۰ درصد شده بود که همین مساله موتور محرک اقتصاد کشور شد و در نهایت به رشد هشت درصدی که ناظر بر برنامه هفتم است، دست یافتیم.

وی با اشاره به صنعت گاز نیز گفت: در این حوزه موضوع برداشت و استخراج و فروش مطرح است که در این بخش نیز یک رشد ۲۰ درصدی را تجربه کردیم که اصلی‌ترین رشد بخش اقتصادی کشور در همین صنعت نفت و گاز رقم خورد، در واقع حوزه نفت و گاز تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور داشتند. بازطراحی دولت سیزدهم برای تجارت انرژی نقش مهمی در رشد تولید و اقتصاد کشور داشت و دولت سیزدهم توانست با اجرای سیاست‌های درست در شرایط تحریمی وضعیت مناسبی را رقم بزند.

به گفته هاشم‌زاده در روزهای اخیر نیز موسسه کپلر آماری منتشر کرد مبنی بر اینکه صادرات نفت ایران به چین به ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسیده یعنی پالایشگاه‌های کوچک مقیاس یا مینی‌ریفاینری‌هایی که روی آن بازارسازی جدیدی کرده بودیم به ثمر نشسته است و عدد بزرگی را رقم زد، موضوع مهم و قابل توجه این است که ایران در اوج تحریم‌ها به این اعداد می‌رسد.

پاسخ مثبت بازمعماری تجارت انرژی

همچنین محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک در این رابطه معتقد است که سیاست دولت سیزدهم در حوزه بازمعماری تجارت انرژی با وجود تحریم‌ها جواب داده و همین موضوع نیز موجب رشد اقتصادی کشور شده، یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های دولت رشد صادرات نفت بوده، طی این مدت شاهد توسعه صادرات و افزایش تولید نفت بوده‌ایم، تاجایی که تولید به مقادیر قبل تحریم نزدیک شده و می‌توان اعلام کرد که تحریم‌ها بی‌اثر شده است.

وی با بیان اینکه علاوه‌ بر این، صادرات غیر نفتی در ایران نیز رشد کرده است، گفت: صادرات یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی است، هرچه میزان صادرات افزایش یابد، بیشتر شاهد توسعه و رشد اقتصادی در کشور خواهیم بود، بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته این رشد ادامه خواهد داشت. تمرکز بر بازارسازی جدید و ایجاد تقاضای جدید در بازار با تکیه بر فعال کردن ظرفیت مستهلک شده پالایشگاهی در نقاط مختلف دنیا نظیر آفریقا و همچنین آمریکای جنوبی و همچنین حرکت به سمت تنوع مبادی صادراتی از طریق بازاریابی نوین در زمینه مینی ریفاینری‌ها شرق آسیا، سیاست مثبت دولت در این حوزه بوده است، اگر به بازارهای سنتی اکتفا می‌شد، نمی‌توانستیم چنین اتفاقاتی را رقم بزنیم.

وی با بیان اینکه ابتکارهایی به خرج داده شد و در پالایشگاه‌هایی که فعالیت آن‌ها کم است و یا به‌طور کامل فعالیت ندارند، وزارت نفت وارد شده و با اقداماتی که صورت گرفت، توانست اتفاقات خوبی را رقم بزند، تاجایی که درخواست‌های متعدد دیگری برای این موضوع دارد، تاکید کرد: سیاست بازارسازی به جای بازاریابی توانست خوب رقم بخورد البته دیپلماسی که وجود داشت نیز به این موضوع کمک کرد، دیپلماسی نگاه شرق باعث شد قراردادهای متعددی با چین منعقد کنیم و همین موضوع به نفع ایران شد. تمرکز بر تجارت گاز طبیعی، علاوه بر پیگیری همکاری‌های گازی با کشورهای شمالی نیز در تحقق این مساله نقش داشته و دولت توانسته ساز و کاری را در صنعت نفت رقم بزند که ماحصل آن تحقق رشد اقتصادی در کشور بوده است.

به گفته نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به توسعه ظرفیت برداشت و استخراج نفت و گاز در کشور، ایران با سرمایه‌گذاری مستقیم بر توسعه میادین گازی و همچنین تعیین تکلیف قراردادی کاهش اتلاف گاز در خطوط لوله و همچنین جلوگیری از هدررفت گاز فلر، در زمینه توسعه صادرات گاز نیز قدم‌های بسیار خوبی برداشته و توانسته است صادرات گاز خود به ترکیه و عراق، دو مشتری نیازمند گاز ایران را بیش از ۵۰ درصد نسبت به زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم رشد دهد.

درخشش رشد اقتصادی با تغییر رویکرد صنعت نفت

همچنین تغییر رویکرد صنعت نفت نیز در ایجاد این مهم نقش داشته چراکه این دولت با ایجاد ساز و کاری سعی در فراهم آوردن شرایطی مناسب برای توسعه رشد اقتصادی کشور کرد، طیب حیدری - کارشناس دیگر حوزه انرژی بر این باور است که یکی از رویکردهای کلیدی دولت سیزدهم در تبدیل شدن به پیشران رشد اقتصادی کشور، توجه و تمرکز بر خنثی‌سازی حداکثری تحریم‌ها با بازطراحی تجارت انرژی ایران بوده که علاوه بر توسعه تجارت منطقه‌ای گاز، توانسته است بازارهای متنوعی برای نفت خام ایران ایجاد کند و در شرایط تحریمی کامل، نفت و گاز ایران به خوبی به فروش می‌رسند.

به گفته وی، سیاست دولت سیزدهم در حوزه نفت و گاز به خوبی عمل شده که در رشد اقتصادی نیز نقش داشته و ثمرات آن را نیز در آمار و ارقام ارائه شده شاهدیم؛ بی شک رویکرد دولت در حوزه انرژی خوب بوده و می‌توان در آینده نیز شاهد اثرات افزون آن باشیم.دولت در حوزه سیاست خارجی و بین‌المللی در تمام بخش‌ها اقدامات موثری را انجام داده و با کشورهای همجوار و همسایه ارتباطات خوبی را برقرار کرده است، در حوزه انرژی نیز اقدامات مثبتی رقم خود که می‌توان گفت شاهد حرکات رو به‌ جلویی در بخش توسعه کشور هستیم.

این کارشناس با اشاره به اقدامات دولت سیزدهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها هم گفت: در شرایط فعلی عملکرد دولت موفق بوده و علی‌رغم فشارهای سنگین توانسته گام‌های خوبی را بردارد، با مسیری که دولت پیش گرفته می‌توان نسبت به افزایش تولید و توسعه تعاملات امیدوار بود اما باید روابط بیش از گذشته با کشورهای دیگر خصوصا خاورمیانه توسعه پیدا کند که سیاست‌گذاری برای این موضوع نیز انجام شده است و در این مسیر قرار داریم.

توجه به دیپلماسی انرژی یکی از وجوه عملگرایانه در راهبردهای کلان دولت سیزدهم و وزارت نفت بوده واین بدان معنی است که تغییر ریل در راهبرد دیپلماسی انرژی ایران به‌وضوح رخ داده است، برنامه‌هایی که در ابتدای دولت وزارت نفت ارائه کرده بود ذیل بخش بازاریابی و فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی به مواردی همچون ایجاد تنوع در روش‌های فروش نفت و فرآورده‌های نفت و گاز، استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی داخلی و سایر دستگاه‌های اجرایی در فروش نفت خام، توجه ویژه به تجارت گاز بالاخص سوآپ و واردات و تعیین تکلیف قرارداد واردات گاز از کشور ترکمنستان و پیگیری تمدید قراردادهای گازی که در چهار سال آینده بود.

این اقدام‌ها بدون پشتوانه‌ مستحکم در قالب برنامه‌ریزی و اجرا حول دیپلماسی جدید انرژی در دولت سیزدهم قابل‌حصول نبود، به همین خاطر در چارچوب توسعه‌ دیپلماسی انرژی و توسعه همکاری با کشورهای همسایه در حوزه‌های مختلف صنعت نفت و گاز، برنامه‌هایی همچون امضای قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان، فروش نفت در حیاط خلوت امریکا و صادرات حجم قابل ‌توجهی از میعانات گازی و نفت خام سنگین ایران به ونزوئلا، توسعه همکاری با کشورهای آمریکای لاتین با امضای قراردادها و تفاهمنامه‌های متعدد، صادرات خدمات فنی و مهندسی به عمان، تقویت روابط دوستانه ایران و روسیه در حوزه صنعت نفت با امضای تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران و گازپروم، همچنین تبادل دانش فنی و همکاری‌های دانش‌بنیان بین دو کشور، افزایش حدود ۲۰ درصدی صادرات گاز به کشورهای همسایه و تمدید قرارداد تهاتر گاز ایران با برق ارمنستان تا ۱۴۰۹ دنبال شد.

خبرگزاری رویترز در پایان سال ۲۰۲۲ اعلام کرد، صادرات نفت ایران در دو ماه آخر سال ۲۰۲۲ به بالاترین حد خود رسید و با وجود تحریم‌های آمریکا عملا صادرات نفت ایران، سال ۲۰۲۳ را با قدرت آغاز می‌کند، همچنان‌ که چنین هم شد. پارسال با ثبت بالاترین رکورد صادرات نفت از سال ۱۳۹۷ (یعنی از آغاز مجدد تحریم‌های آمریکا علیه ایران تاکنون)، درآمدهای نفتی دو برابر شد.

سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر احیا شد، صادرات گاز افزایش یافت، امنیت انرژی کشور تأمین شد، ایران برای نخستین بار توانست به آرزوی پالایشگاه‌داری فراسرزمینی دست یابد، صادرات خدمات فنی و مهندسی را افزایش دهد و سرانجام اقدام‌های دیگری مانند وصول مطالبات معوق را رقم بزند. همچنین طبق آمارهای اوپک، ارزش صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۲، به ۴۲.۶ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با رقم ۲۵.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ و ۷.۹ میلیارد دلار سال قبل‌تر و ۱۹.۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ افزایش چشمگیری نشان می‌دهد.

دولت سیزدهم هنگامی کار را تحویل گرفت که بالغ بر ۸۷ میلیون بشکه میعانات گازی روی آب وجود داشت. این مقدار دارایی در واقع ریسک فروش در شرایط تحریمی را (به‌ویژه از حیث بازاریابی) بسیار دشوار می‌سازد، خاصه آنکه به‌طور میانگین روزانه بیش از ۸۰۰ هزار بشکه میعانات در کشور تولید می‌شود اما با ایجاد تنوع در قراردادهای فروش نفت و بازاریابی‌های صورت گرفته فروش نفت و میعانات گازی افزایش یافت، به‌گونه‌ای که به‌تدریج همه این مقدار با قیمت مناسب فروش رفت و اکنون حتی یک قطره میعانات ذخیره‌شده روی آب نداریم.

مجموع اقدامات وزارت نفت رشد اقتصادی را رقم زده و به‌نظر می‌رسد تغییر رویکرد و بازطراحی تجارت انرژی موفق عمل کرده و ایران توانسته به نقطه مورد نظر دست یابد اما نباید از اهمیت توسعه روابط بین‌الملل ایران با کشورهای دیگر غافل شد چراکه اگر این روند ادامه نداشته باشد ممکن است صنعت نفت ایران با چالش مواجه شود اما کارنامه فعلی گویای اوضاع مناسب و سیر درست صنعت نفت ایران است./ایسنا