مزیت‌ها و معایب احداث پل خلیج فارس برای منطقه آزاد قشم

تیتر ۲۰-  روند اجرای پروژه پل خلیج فارس از دو دهه پیش به دلیل عدم تامین مالی با 15 درصد پیشرفت متوقف مانده است و حالا رییس جمهور دستور تکمیل این پروژه را با همکاری قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و منطقه آزاد قشم داده است. در شرایط کنونی بسیاری از کارشناسان این پروژه را بسیار پر هزینه (حدود بیست و دو هزار میلیارد تومان) می دانند به همین دلیل مزیت ها و معایب این پروژه را در کفه دو تراز قرار می دهند. 

نخستین سوالی که باید به آن پاسخ داد این است که آیا نیاز است که برای اتصال یک جزیره به سرزمین اصلی این همه هزینه شود؟ با توجه به اینکه منطقه آزاد قشم ظرفیت های بالقوه اقتصادی، صنعتی، تجاری، گردشگری، ترانزیت و صادرات مجدد دارد اتصال جزیره به سرزمین اصلی می تواند ضمن تسهیل ترانزیت زمینی به جذابیت های گردشگری آن هم بیافزایید.

 از طرف دیگر کاهش قیمت حمل کالاها و خدمات در منطقه آزاد به دلیل وجود شبکه حمل و نقل ترکیبی در منطقه آزاد قشم رقم خواهد خورد، که نتیجه آن افزایش سرمایه گذاری داخلی و خارجی خواهد بود و در قشم اشتغالزایی موثری ایجاد خواهد شد، هرچند اجرای پروژه هم در رونق کسب و کارها و اشتغال موقت موثر خواهد بود.

همچنین در سطح ملی، اجرای پل خلیج فارس در توسعه کریدور شمال - جنوب هم می تواند موثر باشد و به نوعی سهم ترانزیت تجاری با کشورهای اروپایی از داخل خاک ایران را تسهیل کند، اما این موضوع وابسته به اراده هندی ها و روس ها نیز هست که چقدر کالاهای خود را از طریق کریدور شمال-جنوب مبادله کنند اما اجرای آن سالیانه میلیاردها دلار را از طریق ترانزیت و صادرات مجدد کالا به سوی ایران سوق خواهد داد. از طرف دیگر قرار گیری در مسیر ترانزیت کالا و شناسایی نیازمندهای کشورهای مقصد، توان صادرات کالا از کشور افزایش خواهد داد.

ساخت پل خلیج فارس و برقراری ارتباط جزیره قشم به پس کرانه و سرزمین اصلی، زمینه اتصال به کریدورهای ریلی و دسترسی از منطقه آزاد قشم به مراکز مهم اقتصادی داخل کشور، همچون کرمان، زاهدان، مشهد، اصفهان، قم، اراک، تهران، سمنان، ساری، گرگان، قزوین، زنجان، تبریز فراهم می شود. به همین دلیل در طرح های اولیه پل خلیج فارس، علاوه بر پیش بینی تردد روزانه هزاران تریلی، مسیر رفت و برگشت قطار نیز پیش بینی شده است.

اما دستیابی به مزیت های این پروژه به توسعه بندر کاوه جزیره قشم، احداث ۹۲ کیلومتر بزرگراه ، احداث ۸۶ کیلومتر راه آهن از بندر کاوه، احداث پل خلیج فارس به منظور تکمیل ارکان طرح بر روی دریا می تواند با چالش های محیط زیستی مواجه شود.

 به عبارت دیگر پروژه هایی این چنینی در زمان اجرا چالش های زیست محیطی آن نمایان می شود، هرچند در مقطع کنونی هم برخی به گذر زمان و فرسوده شدن زیرساخت های آن انتقاد دارند و به دلیل اینکه چنین پروژه بزرگی بدون مشاور و پیمانکار خارجی در داخل کشور کلید زده شده از نظر فنی بسیار زیر ذره بین خواهد بود و از آنجایی که چنین پروژه هایی در اجرا با چالش تامین اعتبار مواجه می شود زمانبر خواهد بود و مانند سایر پروژه ها خواب سرمایه آن را به سمت زیان می برد.

از طرف دیگر بررسی سابقه پروژه و اینکه صراحتاً در نامه دیوان محاسبات به موضوع «ترک فعل» پرداخته شده نشان دهنده غفلت بارز مدیران منطقه آزاد از جذب اعتبار پل خلیج فارس است و این موضوع می تواند بازهم تکرار شود، هرچند نباید نادیده گرفت که دولت هم با مشکل بودجه و اعتبارات مواجه است.