مقایسه میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران و سایر کشورها

تیتر۲۰- جریان جهانی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی یک‌دهه گذشته در روندی نزولی با افت و خیزهایی همراه بوده و به طور متوسط ۱.۵۵تریلیون دلار در سال گزارش شده است. در حالی که جذب سرمایه کشورهای توسعه‌یافته از روند جهانی پیروی می‌کند، این روند برای کشورهای درحال توسعه، روندی بطئی و صعودی بوده است.

روند سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۲۲

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۲ با ۱۲‌درصد کاهش به حدود ۱٫۳تریلیون دلار رسیده است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۱ میزان سرمایه‌گذاری خارجی جهانی با ۵۴‌درصد رشد نسبت به سال قبل به ۱٫۴۷تریلیون دلار رسیده بود. کاهش سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۲۲ عمدتا به بحران‌های جهانی مانند جنگ در اوکراین، افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی و فشار بدهی و البته حجم کمتر جریان‌‌‌های مالی و معاملات در کشورهای توسعه‌‌‌یافته نسبت داده شده است.

روند سرمایه‌گذاری جهانی در مناطق توسعه‌یافته و درحال توسعه

با اینکه همیشه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای توسعه‌یافته از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده است، در سال ۲۰۲۰، این روند معکوس شد و در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ ادامه یافت.

سهم کشورهای در حال توسعه از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۷۰‌درصد برابر با ۹۱۶میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۰‌درصد بود. کشورهای توسعه‌یافته ۳۷۸میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کردند که ۳۰‌درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان در سال ۲۰۲۲ است. این رقم در سال ۲۰۲۱ برابر با ۴۰‌درصد بود.

توزیع جغرافیایی روند سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۲۲

توزیع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۲ در همه مناطق جهان یکسان نیست. بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان متعلق به منطقه آسیاست (۶۶۲میلیارد دلار).

جریان ورودی سرمایه به‌شدت متمرکز است. پنج اقتصاد چین، سنگاپور، هنگ‌کنگ، هند و امارات متحده عربی به ترتیب تقریبا ۸۰‌درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه آسیا را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده‌اند.  جریان ورود سرمایه به آمریکای لاتین و دریای کارائیب ۵۱‌درصد افزایش یافت و به ۲۰۸میلیارد دلار رسید که بالاترین رکورد ثبت‌شده تاکنون محسوب می‌شود. در آمریکای جنوبی، بیشتر کشورها شاهد افزایش جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بودند. در آفریقا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پس از افزایش غیرعادی در سال ۲۰۲۱، در سال گذشته به سطح ۴۵میلیارد دلار (رکورد سال ۲۰۱۹) بازگشت. همچنین جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به اقتصادهای از لحاظ ساختاری ضعیف، آسیب‌پذیر و کوچک کاهش یافت. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ۴۶کشور کمتر توسعه‌یافته با ۱۶‌درصد کاهش به ۲۲میلیارد دلار رسید.

جریان سرمایه‌گذاری در ایران و برخی کشورهای منطقه در سال ۲۰۲۲

سهم 

کشورهای در حال توسعه از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۷۰‌درصد برابر با ۹۱۶میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۰‌درصد بود. کشورهای توسعه‌یافته ۳۷۸میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کردند که ۳۰‌درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان در سال ۲۰۲۲ است. این رقم در سال ۲۰۲۱ برابر با ۴۰‌درصد بود.

توزیع جغرافیایی روند سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۲۲

توزیع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۲ در همه مناطق جهان یکسان نیست. بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان متعلق به منطقه آسیاست (۶۶۲میلیارد دلار).

جریان ورودی سرمایه به‌شدت متمرکز است. پنج اقتصاد چین، سنگاپور، هنگ‌کنگ، هند و امارات متحده عربی به ترتیب تقریبا ۸۰‌درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه آسیا را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده‌اند.  جریان ورود سرمایه به آمریکای لاتین و دریای کارائیب ۵۱‌درصد افزایش یافت و به ۲۰۸میلیارد دلار رسید که بالاترین رکورد ثبت‌شده تاکنون محسوب می‌شود. در آمریکای جنوبی، بیشتر کشورها شاهد افزایش جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بودند. در آفریقا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پس از افزایش غیرعادی در سال ۲۰۲۱، در سال گذشته به سطح ۴۵میلیارد دلار (رکورد سال ۲۰۱۹) بازگشت. همچنین جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به اقتصادهای از لحاظ ساختاری ضعیف، آسیب‌پذیر و کوچک کاهش یافت. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ۴۶کشور کمتر توسعه‌یافته با ۱۶‌درصد کاهش به ۲۲میلیارد دلار رسید.

جریان سرمایه‌گذاری در ایران و برخی کشورهای منطقه در سال ۲۰۲۲

براساس گزارش آنکتاد، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال ۲۰۲۲ با حدود ۶‌درصد رشد به ۱٫۵میلیارد دلار رسیده است. روند جذب سرمایه خارجی طی سه‌سال گذشته، افزایش بسیار بطئی را نشان می‌دهد، اما این روند طی یک‌دهه گذشته نزولی بوده و به یک‌سوم کاهش یافته است.  برخی کشورهای منطقه نظیر بحرین، عربستان، مصر، ترکیه و امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ تا ۲۳ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. بررسی میزان انباشت سرمایه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی دودهه گذشته در جهان و منطقه و مقایسه وضعیت ایران نیز نشان می‌دهد وضعیت ایران از نظر میزان رشد جذب سرمایه طی این سال‌ها در مقایسه با کشورهای منطقه مناسب است، به طوری که رشد انباشت سرمایه در ایران در سال ۲۰۱۰ نسبت به سال ۲۰۰۰ حدود ۱۱برابر و در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۰ حدود دوبرابر شده است.

در میان کشورهای منطقه، امارات متحده عربی چنین وضعیتی دارد و سایر کشورها نتوانسته‌اند در هر دو دوره چنین رکوردی را به ثبت برسانند. با این حال، میزان انباشت سرمایه خارجی ۶۱میلیارد دلاری ایران در سال ۲۰۲۲ نسبت به عمده کشورهای منطقه بسیار پایین‌تر بوده و در این خصوص کشورهای امارات، عربستان، ترکیه و مصر با انباشت سرمایه بین ۱۵۰ تا حدود ۲۷۰میلیارد دلار پیشتاز بوده‌اند.

چالش‌‌‌های عمده سرمایه‌گذاری در ایران ناشی از چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران است. ریسک بالای اقتصادی کشور عمدتا به دلیل تحریم‌های خارجی، فقدان ثبات اقتصادی، نداشتن ‌درک درست سرمایه‌گذاران از جایگاه اقتصادی ایران، موانع حقوقی و ضعف و ناکارآمدی سیستم قضایی کشور در حمایت از سرمایه و سرمایه‌گذار خارجی از جمله موانع عمده جذب سرمایه خارجی در ایران برشمرده می‌شود.

راهکارهای رشد سرمایه‌گذاری در ایران

عواملی همچون ایجاد زمینه و فراهم کردن زیرساخت قانونی، مقرراتی و عملیاتی لازم برای به‌کارگیری روش‌ها و ابزارهای متنوع و نوین تامین مالی، تصویر‌سازی و تدوین و طراحی بسته‌های تشویقی و برنامه‌های عملیاتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، تنظیم و اجرای سیاست‌های پولی، مالی و ارزی مناسب، کنترل تورم و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی از طریق رفع تدریجی تحریم‌ها می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران موثر باشد./دنیای اقتصاد