ریال دیجیتال، چند ریال می‌ارزد؟!

تیتر20 -  ریال دیجیتال یا ارز دیجیتالی که بانک مرکزی ایران به منظور نوسازی و تحول نظام مالی کشور معرفی کرده، تاثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران دارد. این اقدام که با هدف کاهش وابستگی به پول نقد، افزایش شفافیت مالی و مبارزه با فساد طراحی شده، با چالش‌هایی نیز همراه است. این ارز دیجیتال، معادل ریال ایران، قرار است در کنار اسکناس و سکه، به عنوان ابزار پرداخت قانونی در کشور استفاده ‌شود. 

با توجه به پیشرفت‌ سریع فناوری در عرصه مالی و افزایش استفاده از ارزهای دیجیتال در دنیا، ایران نیز با معرفی ریال دیجیتال، به دنبال به‌روز رسانی نظام مالی است. اخیرا مقامات بانک مرکزی با اعلام عملیاتی شدن ریال دیجیتال برای سه بانک ملت، تجارت و ملی و بانک‌های دیگر در صف آزمون، آن را ابزار مناسب سیاست پولی و کمک به سیاستگذار توصیف کرده‌اند. 

 مزایا
یکی از مزایای ریال دیجیتال، کاهش استفاده از پول نقد در تراکنش‌های روزمره است. هزینه‌های تولید، چاپ، توزیع و نگهداری پول نقد بسیار بالاست و استفاده از ریال دیجیتال، به صرفه‌جویی در این هزینه‌ها کمک می‌کند. همچنین کاهش استفاده از پول نقد، با کاهش جرایم مرتبط با سرقت‌های فیزیکی و حمل‌ونقل پول، ارتباط مستقیم دارد و در نتیجه، افزایش امنیت مالی و کاهش هزینه‌های عملیاتی به سود اقتصاد کشور است. شواهد نشان می‌دهد در کشورهایی که استفاده از ارزهای دیجیتال رایج شده، استفاده کمتر از پول نقد به کاهش سرقت‌ و تقلب،‌ منجر شده است.

ریال دیجیتال با فراهم‌ کردن زیرساخت‌ تکنولوژیک، نظارت دقیق‌تر بر تراکنش‌های مالی توسط بانک مرکزی را میسر می‌سازد. این امر می‌تواند به کاهش فرار مالیاتی و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت منجر شود. اهمیت موضوع این است که در ایران، فرار مالیاتی، یکی از مشکلات اقتصادی است و ابزارهای دیجیتال در مقابله با این معضل، نقش مهمی دارند.

مزیت دیگر، مقابله با فساد مالی، به عنوان چالش‌ بزرگ اقتصاد ایران است. ریال دیجیتال با مهیا ساختن زیرساخت‌های دیجیتال، امکان نظارت دقیق‌تر و فوری‌تر بر تراکنش‌های مالی را برای دولت فراهم می‌کند. ثبت دقیق تمام تراکنش‌ها و امکان ردیابی مبالغ جابجاشده با ریال دیجیتال، ابزار قدرتمند در مبارزه با فساد و کاهش تقلب در سیستم بانکی است.

این فناوری قادر است از پولشویی و موارد مربوط به تامین مالی تروریسم، که چالش‌های عمده نظام مالی کشور محسوب می‌شوند، جلوگیری کرده و بهبود قابل‌توجه در سلامت اقتصادی و اجتماعی ایجاد نماید.

یکی دیگر از فواید ریال دیجیتال، امکان اجرای دقیق‌تر و موثرتر سیاست‌های پولی است. بانک مرکزی با داشتن اطلاعات دقیق و به‌روز از جریان‌های مالی، تصمیمات بهتری درباره تنظیم نرخ بهره، کنترل تورم و مدیریت نقدینگی اتخاذ می‌کند. این امر به بهبود ثبات اقتصادی و افزایش اعتماد عمومی به نظام مالی کشور می‌انجامد.

افزایش کارایی و شفافیت در نظام پرداخت، از دیگر مزیت‌های استفاده از ریال دیجیتال در نظام مالی ایران است. تراکنش‌های ریال دیجیتال می‌توانند سریع‌تر، ارزان‌تر و شفاف‌تر از تراکنش‌های سنتی انجام شوند. این امر، در مجموع به نفع کسب‌وکارها، مصرف‌کنندگان و دولت خواهد بود.

علاوه بر اینها، ریال دیجیتال، به ایجاد فرصت‌های جدید برای نوآوری مالی می‌انجامد. این تحول می‌تواند بستر جدیدی برای توسعه محصولات و خدمات نوآورانه ایجاد کند. استفاده از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی پرداخت‌ها و تسویه‌حساب‌، یک مثال ملموس در این زمینه است. همچنین ریال دیجیتال قادر است دسترسی به خدمات مالی را به افراد فاقد حساب بانکی، به‌ویژه در مناطق روستایی، فراهم کند.

 چالش‌ها 
با وجود تمام مزایای ریال دیجیتال، دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی نیز در این زمینه مطرح است. چالش اول، امنیت است. هک شدن سیستم‌های دیجیتال و حملات سایبری می‌تواند به خسارات جبران‌ناپذیر و از دست رفتن مبالغ هنگفت منجر شود. بنابراین بانک مرکزی نیارمند سرمایه‌گذاری‌ قابل‌توجه در زمینه امنیت سایبری است تا از امنیت ریال دیجیتال اطمینان یابد.

چالش دوم، زیرساخت‌های فناوری قوی است. در حال حاضر، زیرساخت‌های اینترنت و فناوری اطلاعات، با وجود پیشرفت‌های صورت‌گرفته در کشور، هنوز کاملا توسعه نیافته است. برای بهبود این زیرساخت‌ها، همانند چالش امنیت، سرمایه‌گذاری‌ کلان و همکاری‌های بین‌المللی نیاز است.

چالش سوم، تغییرات اجتماعی و فرهنگی است. ورود ریال دیجیتال به زندگی روزمره مردم، علاوه بر مسائل اقتصادی، در عرصه فرهنگی و اجتماعی، دغدغه‌هایی ایجاد می‌کند. مثلا برخی افراد ممکن است نسبت به تغییرات، مقاومت نشان دهند. بنابراین نیاز به آموزش و فرهنگ‌سازی درباره مزایا و نحوه استفاده از ریال دیجیتال وجود دارد. 

چالش چهارم، مسائل مربوط به حریم خصوصی و حفظ اطلاعات شخصی کاربران و نگرانی‌های حاصل از آن است. نظارت دقیق بر تراکنش‌های مالی، بعضا ممکن است به نقض حریم خصوصی افراد منجر شود. لذا فراگیر شدن ریال دیجیتال، نیازمند وضع مقرراتی است که هم شفافیت مالی را لحاظ کند و هم حقوق و حریم خصوصی کاربران حفظ شود.

چالش پنجم، عدم تعادل در توزیع منافع است. این احتمال وجود دارد که مزایای ریال دیجیتال، به طور مساوی بین همه افراد جامعه توزیع نشود. مثلا افرادی که به اینترنت یا تلفن هوشمند دسترسی ندارند، از مزایای کامل آن بهره‌مند نمی‌شوند.

چالش ششم، تاثیر ریال دیجیتال بر اشتغال است. هرچند استفاده از ریال دیجیتال، می‌تواند به ایجاد فرصت‌های شغلی برای برخی کسب‌وکارها ناشی از مزایای آن بینجامد، در عین حال، ممکن است به از دست رفتن شغل در بخش‌هایی مانند چاپ و نگهداری پول نقد منجر شود.

 راهکارها
با این همه، اگر چالش‌های یادشده به خوبی مدیریت شوند، ریال دیجیتال، گام مهمی در جهت نوسازی و بهبود نظام مالی ایران خواهد بود و اقتصاد کشور را به سوی پیشرفت و توسعه سوق می‌دهد. غلبه بر چالش‌های یادشده، منوط به اقداماتی برای موفقیت پیاده‌سازی ریال دیجیتال در ایران است. 

در این زمینه، بانک مرکزی باید نقش نظارتی قوی داشته باشد تا از استفاده ریال دیجیتال برای اهداف غیرقانونی جلوگیری کند. ضمنا اقدامات لازم برای مراقبت در برابر تهدیدهایی مانند کلاهبرداری و سرقت هویت، باید صورت گیرد. علاوه بر اینها، افزایش آگاهی و پذیرش عمومی، با اجرای کمپین‌های آموزشی جامع و هدفمند و نیز هماهنگی بانک مرکزی، بخش خصوصی و سایر ذینفعان کلیدی، از راهکارهایی است که ریال دیجیتال را به یک پروژه موفق در نظام مالی ایران تبدیل می‌کند.