عملکرد کیش از افزایش واردات تا جذب گردشگران درمانده از دلار گران

تیتر 20 -  جزیره کیش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق آزاد ایران در گذشته همواره نقش بسزایی در جذب گردشگر کشور داشته است. اما در سال‌های اخیر، برخی مشکلات و چالش‌های مربوط به انحصار در تورهای گردشگری و گرانی پروازهای برگشت، این جزیره را از سبد گردشگران خارج کرده بود. در عین حال، مشکلات مدیریتی و اقتصادی به‌ویژه عدم توجه به  پروژه‌های عمرانی و مشارکتی، باعث شد تا این منطقه آزاد در عصه اقتصادی به شدت کمرنگ شود. در این گزارش، نگاهی جامع به وضعیت کنونی جزیره کیش از دیدگاه جذب گردشگر، پیشرفت پروژه‌های عمرانی و چالش‌های موجود خواهیم داشت.
طبق بررسی‌های انجام شده توسط سازمان حسابرسی کشور، عملیات اجرایی برخی از پروژه‌های سازمان منطقه آزاد کیش، پیشرفت فیزیکی متناسب با زمانبندی تعیین‌شده را ندارد. این عدم هماهنگی بین پیشرفت فیزیکی و زمانبندی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مسائل مدیریتی، مشکلات تأمین منابع مالی یا مشکلات فنی باشد.

پیش از این در گزارش سازمان حسابرسی آمده بود که در برخی موارد، سهم سازمان منطقه آزاد کیش از درآمدهای پروژه‌های مشارکتی به‌رغم پایان یافتن مدت مشارکت و صدور پایان‌کار، همچنان تعیین تکلیف نشده است. این موضوع می‌تواند باعث کاهش درآمدهای پیش‌بینی‌شده سازمان و تأثیر منفی بر توان مالی و اجرایی آن داشته باشد.

جزیره کیش، به دلیل موقعیت استراتژیک خود، توسط بسیاری از کارشناسان به عنوان رقیبی برای دبی و ابوظبی شناخته می‌شد. با این وجود، این منطقه در جذب سرمایه‌گذاری موفق نبوده است. در حالی که کیش از نظر استراتژیک در خلیج فارس و حتی در سطح جهانی موقعیت برجسته‌ای دارد، نزدیکی به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، دسترسی به بازارهای منطقه و وجود مراکز تجاری باید این منطقه را به یک مقصد ایده‌آل برای سرمایه‌گذاران تبدیل می‌کرد. اما کیش نتوانسته نقش موثری در تجارت بین‌المللی ایفا کند و از منظر سرمایه‌گذاری بسیار ضعیف عمل کرده است.

در سال‌های گذشته، افزایش قیمت مسکن باعث شده بود که برخی از سرمایه‌گذاران داخلی برای خرید املاک تجاری وارد این منطقه شوند، اما با توجه به رکود اخیر مسکن به نظر می‌رسد که این منطقه با چالش مواجه شود. بنابراین، مدیران این منطقه نتوانستند در شرایطی که پروژه‌های تجاری و اداری در کیش برای سرمایه‌گذاران جذاب به شمار می‌رفت، پروژه‌های خاصی را تعریف کنند تا بتوانند گردشگران را به صورت پایدار جذب کنند. ضعف برنامه‌ریزی باعث شد که این سرمایه‌گذاری‌ها به صورت باری به هر جهت عمل کنند.

با وجود رونق کسب‌وکارهای بین‌المللی و تجاری در این جزیره، تقاضا برای فضاهای تجاری و اداری افزایش نیافته است. این نوع سرمایه‌گذاری می‌توانست به توسعه بلندمدت منطقه منتهی شود. درواقع تا چند وقت پیش رشد مداوم فعالیت‌های تجاری در کیش، بازدهی سرمایه‌گذاری در مراکز خرید، فروشگاه‌ها و ادارات تجاری در کیش را بالا برده بود. این مساله رونق مستمر در این منطقه ایجاد کرده بود. چراکه با افزایش ارزش ملک افزایش یک فرصت عالی برای منطقه آزاد نیز ایجاد شده بود.

البته در ماه‌های اخیر، گزارش‌های متعددی منتشر شده است که حاکی از بهبود وضعیت جزیره کیش در جذب گردشگر پس از چند سال رکود است. به‌ویژه در مقایسه با نیمه نخست دهه ۹۰، افزایش چشمگیری در تعداد گردشگران داخلی و خارجی در اماکن گردشگری و بازارهای کیش دیده می‌شود که در ظاهر نشانه‌ای از رونق دوباره این جزیره است. البته در داخل کشور نیز، کیش در چند سال گذشته تعریف چندانی نداشت و این جزیره روز به روز از رونق افتاده بود.

با این حال، باید توجه داشت که یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش سفر به منطقه آزاد کیش، گرانی دلار است. بسیاری از افرادی که تا سال گذشته به دبی و استانبول سفر می‌کردند، اکنون به دلیل تغییرات ارزی، مجبور به انتخاب کیش به عنوان مقصد سفر خود شده‌اند. بنابراین، آنچه که مدیران منطقه آزاد کیش به عنوان عملکرد موفقیت‌آمیز خود ثبت می‌کنند، بیشتر ناشی از شرایط اقتصادی و ارزی موجود است.

البته بزرگترین چالش منطقه آزاد کیش، جذب گردشگر در شش ماهه نخست سال است. بنابراین، طبیعی است که در سه ماهه زمستان، میزان سفر به کیش بیشتر باشد و این جزیره شاهد افزایش تعداد گردشگران باشد. این افزایش گردشگران می‌تواند به رشد اقتصادی منطقه و بهبود وضعیت بازارها و مراکز گردشگری کمک کند

از نظر عملکردی نیز در نه ماهه اول سال ۱۴۰۳، میزان صادرات تولیدی منطقه به خارج از کشور شامل صادرات کالای تولیدی، خدمات فنی و مهندسی، و خدمات گردشگری به ترتیب به ارزش ۰.۵۷، ۱۳۰.۱۱، و ۱۶.۴۲ میلیون دلار رسید. 

در مجموع، ارزش صادرات تولیدی منطقه در این دوره به ۱۷۱.۱۰ میلیون دلار رسید که نسبت به نه ماهه اول سال ۱۴۰۲، افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. در سال قبل، این ارزش‌ها به ترتیب ۰.۴۹، ۱۲۴.۹۴، و ۱۵.۸۲ میلیون دلار و در مجموع ۱۴۱.۲۵ میلیون دلار بود. 

از سوی دیگر، میزان واردات کالا به محدوده مناطق آزاد نیز در نه ماهه اول سال ۱۴۰۳ شامل واردات مسافری، مصرفی و مواد اولیه و ماشین‌آلات تولید به ترتیب به ارزش ۱۷۱.۱۱، ۴.۸، و ۲۲.۴ میلیون دلار بود. در مجموع، ارزش واردات به ۸۵.۲۱ میلیون دلار رسید. این مقدار در سال گذشته به ترتیب ۱۵۶.۵، ۴.۷، و ۲۱.۶ میلیون دلار و در مجموع ۷۷.۹۳ میلیون دلار بود. این ارقام نشان‌دهنده رشد واردات منطقه در نه ماهه اول سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته است، که می‌تواند به بهبود اقتصادی منطقه و افزایش تعاملات بین‌المللی منجر شود.