آریاساسول، پیشگام در توسعه زنجیره اتیلن/ چگونه توسعه زنجیره اتیلن، ایران را به بازیگر اصلی صنعت پتروشیمی جهان تبدیل می‌کند؟

تیتر 20- توسعه زنجیره اتیلن به دلیل تاثیرات قابل‌توجه آن بر صنایع مختلف، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این اهمیت، به خاطر نقش آن در بهبود کیفیت محصولات صنعتی و مصرفی و نیز تاثیر آن بر اقتصاد ملی و جهانی است. اتیلن، به ‌عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین ترکیبات شیمیایی، در تولید محصولات متعدد مانند پلاستیک‌ها، محصولات شیمیایی، کودهای کشاورزی و حتی داروها کاربرد دارد. با این حال، توسعه زنجیره اتیلن و تنوع محصولات آن در ایران، محدود و بیشتر بر پلی‌اتیلن متمرکز است.  

کشور ما، از جمله بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در منطقه خاورمیانه است. صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه، با رشد 8 درصدی، اکنون دارای ظرفیت اسمی ۹۶ میلیون تن در سال است و طبق برنامه هفتم، با همین میزان رشد، به ظرفیت ۱۳۲ میلیون تن افزایش می‌یابد.

در این رابطه، زنجیره اتیلن، یک فرایند پیچیده از استخراج مواد اولیه تا فرایندهای شیمیایی پیچیده برای تولید و تبدیل به محصولات مختلف است. ابتدا مواد اولیه‌ شامل گاز طبیعی، نفت خام و... به واحدهای کراکینگ وارد می‌شوند تا به اتیلن و سایر هیدروکربن‌های سبک تبدیل شوند. در این فرایند، هیدروکربن‌ها تحت شرایط خاص حرارتی و فشار بالا به مولکول‌های کوچک‌تر شکسته می‌شوند. اتیلن، یکی از این مولکول‌هاست.

پس از تولید اتیلن، این ماده به پلیمرسازی وارد شده و در این مرحله، با استفاده از فرایندهای شیمیایی به پلیمرهایی مانند پلی‌اتیلن تبدیل می‌شود. پلی‌اتیلن، از مهم‌ترین پلاستیک‌هاست که در انواع محصولات مصرفی و صنعتی کاربرد دارد. البته در این مرحله، محصولات دیگری نیز از اتیلن تولید می‌شوند.

در مرحله تولید محصولات جانبی، اتیلن، ماده اولیه برای تولید انواع محصولات شیمیایی دیگر مانند اتیلن‌گلایکول، وینیل‌کلراید و اکسی‌اتیلن است. سپس، محصولات تولیدشده از اتیلن مانند انواع پلاستیک‌، بسته‌بندی‌، لوله‌ و...، به ‌عنوان محصولات نهایی به بازار عرضه می‌شوند.

·         دلایل اهمیت توسعه زنجیره اتیلن

توسعه زنجیره اتیلن در ایران، نه ‌تنها برای تولیدکنندگان نفت و گاز، بلکه برای اقتصادهای صنعتی نیز مهم است. اهم دلایل آن در موارد زیر نهفته است:

دلیل اول، جایگاه اتیلن در صنعت پتروشیمی است. با توجه به رشد روزافزون نیاز به محصولات پلاستیکی و شیمیایی، توسعه زنجیره تولید اتیلن، به عنوان یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه صنعت پتروشیمی در ایران، به افزایش تولید مواد اولیه برای این صنایع کمک می‌کند. این امر به‌ویژه در شرایط تقاضای فزاینده جهانی برای پلاستیک‌ و بسته‌بندی، اهمیت ویژه دارد.

دلیل دوم، صادرات و ایجاد اشتغال است. توسعه صنایع مرتبط با اتیلن، علاوه بر تامین نیاز داخلی، امکان صادرات محصولات پتروشیمی را نیز فراهم می‌کند که این امر در رشد اقتصادی و افزایش ارزآوری کشور، بسیار موثر است. از سوی دیگر، این صنعت به ‌واسطه نیاز به نیروی انسانی در مراحل مختلف تولید، فرصت‌های شغلی فراوانی ایجاد می‌کند.

دلیل سوم، تنوع کاربرد و نوآوری‌ است. اتیلن، یک ماده اولیه و پایه‌گذار تولید و تنوع محصولاتی مانند پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و سایر پلاستیک‌هاست که در صنایع خودروسازی، ساختمان، پزشکی، الکترونیک و بسته‌بندی کاربرد دارند.

دلیل چهارم، رقابت‌پذیری و تاثیرات جهانی است. در سطح بین‌المللی، کشورها برای توسعه زنجیره تولید اتیلن تلاش می‌کنند. رقابت برای کسب سهم بیشتر بازارهای جهانی، موجب بهبود فناوری‌ها و نوآوری‌ها در تولید اتیلن و محصولات مرتبط می‌شود.

دلیل پنجم، کاهش وابستگی به خام‌فروشی است. یکی از مزایای توسعه زنجیره تولید اتیلن، رهایی ایران از وضعیت خام‌فروشی محصولات نفتی و گازی است و امکان استفاده از منابع داخلی برای تولید محصولات دارای ارزش افزوده‌ را فراهم می‌آورد.

البته توسعه زنجیره اتیلن، تاثیرات زیست‌محیطی و چالش‌های خاص خود را دارد. از آنجا که تولید اتیلن و مشتقات آن، معمولا بر پایه منابع نفتی استوار است، توسعه آن می‌تواند معضلاتی مانند آلودگی محیط‌زیست و مصرف منابع طبیعی برجای بگذارد. بنابراین توسعه تکنولوژی‌های پاک و فرایندهای سبز برای کاهش این اثرات منفی، اهمیت ویژه‌ای دارد.

قبل از تحلیل وضعیت زنجیره ارزش اتیلن در ایران، مروری بر آمار و ارقام، مشتقات و محصولات ناشی از آن، قابل‌توجه است:

·         ظرفیت بالا، تنوع پایین

نتایج حاصل از آمارهای تولید ‌اتیلن حاکی است ایران با ظرفیت تولید سالانه ۷.۸ میلیون تن اتیلن، از کشورهای پیشگام تولید در این حوزه است. این ظرفیت، بیانگر زیرساخت‌های نسبتا قوی در صنعت پتروشیمی، خصوصا به ‌دلیل استفاده از خوراک‌های ارزان‌قیمت مانند اتان و نفتاست که موقعیت مناسبی برای تولید این محصول در ایران فراهم کرده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد اهمیت ظرفیت تولید اتیلن و مصرف آن در محصولات پایین‌دستی، به ‌طور عمده، محدود به پلی‌اتیلن است، در حالی که توسعه زنجیره ارزش این صنعت می‌تواند بیش از پیش، تکمیل و تقویت شود.

پلی‌اتیلن از مهم‌ترین محصولات پایین‌دستی اتیلن است که ظرفیت تولید آن در ایران، حدود ۵.۳ میلیون تن و بیانگر پتانسیل بالای کشور در این عرصه است. با این حال، پرسش مهم این است که چرا توسعه زنجیره ارزش اتیلن در ایران تا حد زیادی به پلی‌اتیلن محدود شده، در حالی که بازار جهانی به سمت محصولات متنوع‌تر پیش می‌رود.

استفاده از اتیلن در دنیا، برای تولید پلی‌اتیلن ترفتالات، پلی‌وینیل کلراید (PVC)، اتیلن بنزن و استایرن مونومر، رو به افزایش است اما تولید این محصولات در ایران، کمتر صورت می‌گیرد. با توسعه آنها می‌توان علاوه بر پاسخ به نیاز داخلی، از واردات، جلوگیری و با کاهش وابستگی، ارزش‌افزوده بیشتری از زنجیره تولید کسب کرد.

·         از اقدامات استراتژیک تا پروژه‌های در حال توسعه

از نظر مقایسه‌ای، ظرفیت تولید پلی‌اتیلن و دیگر محصولات پلیمری در ایران، نسبت به ظرفیت تولید جهانی، هرچند قابل‌توجه، اما نسبتا محدود است و ایران تا کسب جایگاه قدرتمند در بازار جهانی فاصله دارد. رتبه ایران با سهم ۱.۸ درصد از تولید جهانی پلیمرها، پایین‌تر از چین و آمریکاست. اهمیت این موضوع، زمانی افزایش می‌یابد که بدانیم ارزش بازار جهانی پلیمرها از ۲۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۷۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ می‌رسد. رشد سالانه ۵.۱ درصدی بازار پلیمر، یک فرصت طلایی برای ایران است تا ظرفیت‌های خود را در این بخش گسترش دهد و از مزایای اقتصادی آن بهره‌برداری کند.

در این راستا، هدف‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید محصولات پلیمری ایران به ۱۹.۸ میلیون تن تا سال ۱۴۰۶ یک اقدام استراتژیک است. این افزایش ظرفیت نه‌ تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه با توجه به بازار جهانی در حال رشد، ایران می‌تواند سهم بیشتری از بازار پلیمر جهانی را در اختیار بگیرد و به صادرات بیشتر و درآمد ارزی دست یابد.

اهمیت واحد جدید تولید پلی‌اتیلن شرکت آریاساسول

یکی دیگر از نکات مهم در تحلیل زنجیره ارزش اتیلن در ایران، پروژه‌های در حال توسعه برای تکمیل آن است. با راه‌اندازی واحد جدید تولید پلی‌اتیلن شرکت آریاساسول، با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن، ایران قادر است از مازاد تولید اتیلن، بهره‌برداری و از خام‌فروشی آن جلوگیری کند. این روند، بیانگر استراتژی بلندمدت برای تبدیل ایران به یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات پلیمری در جهان است.

تکمیل این پروژه‌ها و گسترش ظرفیت تولید، ‌تنها به ‌مفهوم افزایش اشتغال و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر نیست، بلکه به معنای ایجاد بستر مناسب برای توسعه سایر صنایع پایین‌دستی و افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی است.

بنابراین توسعه زنجیره ارزش پلی‌اتیلن در ایران، باید اولویت استراتژیک باشد. ایران با توجه به منابع طبیعی فراوان و هزینه‌های تولید پایین، توانمندی بالایی در صنعت پتروشیمی دارد اما برای تبدیل این توانایی به رشد پایدار و بلندمدت، به تنوع محصولات، کاهش وابستگی به واردات و ارتقای کیفیت محصولات پتروشیمی، نیازمند است. با افزایش تقاضا در بازار جهانی و رشد پایدار آن، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی صنعت پلیمر در مقیاس جهانی و توسعه زنجیره اتیلن تبدیل شود.

اتیلن و آریاساسول

شرکت آریاساسول، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مواد شیمیایی و پلاستیکی در ایران، به تازگی واحد جدید تولید پلی‌اتیلن خود را با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن راه‌اندازی کرده است.

این اقدام در راستای چشم‌انداز توسعه صنعتی ایران و تقویت حضور شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی است. از سوی دیگر، افزایش ظرفیت تولید به معنای ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و تقویت اقتصاد کشور خواهد بود. در این راستا، واحد جدید آریاساسول با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و مطابق با استانداردهای جهانی، در کنار افزایش کیفیت محصولات، از نظر بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید نیز به بهبود عملکرد شرکت کمک خواهد کرد.

راه‌اندازی این واحد جدید همچنین نشان‌دهنده تعهد آریاساسول به توسعه پایدار و استفاده بهینه از منابع داخلی است. با این اقدام، آریاساسول توانسته است گامی مهم در مسیر رشد و گسترش صنعت پتروشیمی ایران بردارد و در عین حال زمینه‌ساز ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای اقتصاد کشور شود.