جهش اقتصادی در صادرات غیرنفتی، با طرح «الماسان» بانک توسعه صادرات ایران

تیتر 20- در ادبیات توسعه اقتصادی، از نهادهای مالی توسعه‌ای انتظار می‌رود صرفاً بنگاه‌های وام‌دهنده نباشند، بلکه به مثابه بازیگران فعال در زیست‌بوم تولید و تجارت ملی ظاهر شوند. طرح «الماسان» بانک توسعه صادرات ایران ، یک اقدام ارزشمند برای تحقق همین شیوه است. این طرح، بیش از آنکه شامل مجموعه‌ای از خدمات مالی باشد، بازتعریف مأموریت توسعه‌محور بانک‌ در ایرانِ امروز، به‌ویژه در بزنگاه‌هایی است که تولیدکننده ایرانی، با تنگنای نقدینگی، نوسانات ارزی و افت رقابت‌پذیری مواجه است.

بانکداری شرکتی و بنگاه‌های اقتصادی
بانکداری شرکتی، یکی از مؤثرترین ابزارهای توسعه اقتصادی و پشتیبانی از بنگاه‌های بزرگ و صادرات‌محور است. در همین راستا، بانک توسعه صادرات ایران به عنوان اگزیم بانک کشور و از نهادهای کلیدی در حمایت از صادرات غیرنفتی، با طراحی و اجرای طرح «الماسان»، گام نوینی در زمینه ارائه خدمات جامع و تخصصی به فعالان اقتصادی برداشته است.

هدف از اجرای این طرح، که بهمن‌ماه 1402، در پنجمین نمایشگاه حمایت از ساخت داخل در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش رونمایی شد، ارتقای رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی در بازارهای بین‌المللی، تأمین مالی مؤثر و ارائه مشاوره‌های تخصصی، به‌ویژه در عرصه صنعت، معدن و صادرات است.

الماسان، بسته جامع خدمات بانکی و مالی است که با تمرکز بر نیازهای شرکت‌های صادراتی و تولیدی و نیز رویکرد مشتری‌محوری به ‌جای محصول‌محوری، طراحی شده است. بانک توسعه صادرات ایران با اجرای این طرح تلاش می‌کند ضمن شناخت دقیق از فعالیت‌ها و نیازهای هر مشتری، خدمات سفارشی متناسب با آن ارائه دهد. 

تسهیلات سرمایه در گردش ریالی و ارزی، صدور انواع ضمانت‌نامه‌ها، تأمین مالی جمعی از طریق شرکت‌های تابعه و پذیرش رکن ضامن در انتشار اوراق بدهی، تنها برخی از خدمات گسترده الماسان به صاحبان کسب‌وکارهاست.

فراتر از تسهیلات: چرا الماسان متفاوت است؟
در نگاه نخست، ممکن است الماسان، مانند بسیاری از دیگر طرح‌های تأمین مالی بانکی، از جمله اعطای تسهیلات قبل یا بعد از حمل، ارائه ضمانت‌نامه یا گشایش اعتبارات اسنادی، تلقی شود. با این حال، آنچه این طرح را از سایر طرح‌ها متمایز می‌کند، تنوع ابزارهای مالی نیست، بلکه نحوه چینش آنها در قالب زنجیره‌ حمایتی و هدفمند است. الماسان با طراحی مرحله‌به‌مرحله، سعی می‌کند از نقطه‌ای که تولیدکنندگان هنوز حتی ماده اولیه وارد نکرده، تا مرحله‌ای که محصول، آماده ورود به بازار هدف است، آنها را همراهی کند. این رویکرد، به‌ویژه در غیاب نظام تأمین مالی زنجیره‌ای (SCF) نهادینه‌شده در ایران، یک خلأ مهم را پر می‌کند.

مشاوره، غایب همیشه مغفول
در بیشتر طرح‌های حمایتی، عنصر مشاوره تخصصی، تنها در قالب یک تیتر کلی گنجانده می‌شود، بدون ‌آنکه سازوکار اجرای آن روشن باشد اما الماسان با همکاری شرکت تأمین سرمایه تمدن که از شرکت های زیر مجم.عه بانک توسعه صادرات ایران است، بخشی از زنجیره تأمین مالی را به بازار سرمایه متصل کرده است. این اقدام به معنای ورود ظرفیت‌های مشاوره مالی، اعتبارسنجی و طراحی ابزارهای سرمایه‌ای به دنیای تولید است. در این میان، استفاده از ابزارهایی مانند اوراق صکوک با تضمین بانک توسعه صادرات ایران، نه ‌تنها به کاهش ریسک سرمایه‌گذار کمک می‌کند، بلکه مفهوم «تأمین مالی جمعی/ کراودفاندینگ (Crowdfunding) را نیز از حالت مفهومی به ابزار قابل‌استفاده بدل می‌سازد.

تنوع تسهیلات؛ پاسخ به انواع نیازها
یکی از آسیب‌های رایج در اکوسیستم بانکی کشور، نگاه تک‌مدلی یا یکسان‌انگارانه به تأمین مالی است؛ گویا همه تولیدکنندگان با یک الگو، یک زمان‌بندی و یک ساختار مالی کار می‌کنند. این در حالی است که الماسان، با لحاظ کردن تسهیلات متنوع مانند سرمایه در گردش پیش از حمل برای تأمین تولید، تسهیلات پس از حمل برای نقد کردن مطالبات داخلی یا صادراتی، مرابحه وارداتی برای خرید ماده اولیه خارجی با پوشش ارزی و فاینانس ارزی واردات کالاهای اساسی و تجهیزات، نشان می‌دهد نگاه این بانک، بر مبنای «محصول ثابت برای همه» نیست، بلکه بر اساس نیاز واقعی و مرحله‌ای بنگاه‌ها، شکل گرفته است.

پیوند با بازار سرمایه؛ نقطه قوت یا چالش؟
یکی از بخش‌های نوآورانه این طرح، پذیرش رکن ضامن برای انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه است. در شرایطی که بسیاری از شرکت‌های تولیدی متوسط و بزرگ، دسترسی آسان به بازار سرمایه یا توان مالی تأمین وثیقه‌ها را ندارند، این اقدام بانک توسعه صادرات ایران، همانند پل ارتباطی تولید و بازار سرمایه است. در عین حال، پیچیدگی‌های حقوقی، هزینه‌های تأمین مالی از بازار سرمایه و کم‌تجربگی برخی شرکت‌ها، می‌تواند سرعت اجرای این بخش را محدود کند. موفقیت در پیوند با بازار سرمایه، صرفاً به صدور ضمانت‌نامه.وابسته نیست، بلکه به توانمندسازی مالی و مشاوره مستمر نیز بستگی دارد.

 
نگاه صادرات‌محور، فراتر از ارزآوری
ظاهرا الماسان، تسهیلات متنوع ارزی نیز پیش‌بینی کرده، اما محور اصلی آن، حمایت از تولید صادرات‌محور است؛ به این معنا که تمرکز آن، تنها بر تأمین ارز یا واردات کالاهای اساسی نیست و «رقابت‌پذیری کالاها و خدمات ایرانی در بازارهای هدف»، محور اصلی آن است. این نگاه، اگرچه شعار رایج در سیاستگذاری است، اما الماسان با ابزارهای تأمین مالی مانند قبل از حمل و فروش اقساطی، در خدمت تحقق این هدف قرار دارد.

توجه به صادرات غیرنفتی و تمرکز بر ارتقای کیفی تولید، به‌ویژه در سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نشان می‌دهد مأموریت بانک توسعه صادرات ایران، بیش از پاسخ به نیازهای جاری، حرکت به ‌سوی ظرفیت‌سازی ساختاری است.

الگوی توسعه مالی نوین
الماسان، بیش از آنکه بسته تسهیلاتی باشد، رویکرد یکپارچه برای توانمندسازی بنگاه‌های ایرانی در بازارهای بین‌المللی است. هرچند نهادهای توسعه‌ای، با محدودیت منابع و ضعف در هماهنگی مواجهند اما الماسان نشان می‌دهد با طراحی دقیق و استفاده از ابزارهای ترکیبی مانند بانک، بازار سرمایه، مشاوره و ضمانت، گام‌های عملی برای تحول در زیست‌بوم تأمین مالی میسر است.

آینده موفق طرح بانک توسعه صادرات ایران، در گروی تعمیق نقش مشاوره، توسعه ابزارهای مبتنی بر زنجیره تأمین و تسهیل دسترسی بنگاه‌های کوچک‌تر است. از این‌رو، الماسان، صرفاً نه یک طرح بانکی، بلکه یک تمرین برای توسعه‌ هوشمندانه اقتصاد ملی است.