فراز و فرودهای یک بازیگر بزرگ فین‌تک/ وقتی «آپ» دیگر آپ نیست

تیتر20 - شرکت آسان پرداخت پرشین (آپ) به‌عنوان یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP) تحت نظارت شرکت شاپرک و بانک مرکزی، در حوزه طراحی، پیاده‌سازی و بهره‌برداری از سامانه‌های پرداخت الکترونیک فعالیت می‌کند. 

عملیات اصلی این شرکت شامل توسعه و مدیریت شبکه پایانه‌های فروش (POS)، درگاه‌های پرداخت اینترنتی (IPG)، سامانه‌های پرداخت موبایلی (USSD، اپلیکیشن و NFC) و کیوسک‌های سلف‌سرویس است. 

این عملیات در بدنه راهکارهای یکپارچه پرداخت به کسب‌وکارها، بانک‌ها، نهادهای دولتی و… قرار می‌گیرد و با خدماتی چون تجمیع تراکنش‌های مالی، سوییچینگ داخلی، اتصال به سوییچ شاپرک، و ارائه API‌های پرداخت، درمی آمیزد تا پیکره درآمدی شرکت صورت‌بندی شود. 

با در نظر گرفتن عملیات و اجزای زیرین آن، می‌توان اینگونه تفسیر کرد که آپ از شرکت‌های پیشروی حوزه پرداخت است. آسان پرداخت پرشین، با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال، امنیت تراکنش‌ها، و تجربه کاربری، جایگاه خود را به عنوان یکی از بازیگران کلیدی «فین‌تک» تثبیت کرده است؛ هرچند با چالش‌هایی مواجه شده است. 

اما پرسش کلیدی این است: آیا جایگاه آپ به افزایش سودآوری آن هم کمک کرده است؟ پاسخ به همین صراحت است: خیر! 

برای درک این «خیر»، باید متوجه این واقعیت شد که سهم آپ از بازار محدود است. برای نمونه، سهم آسان پرداخت از تعداد تراکنش‌های حوزه پرداخت الکترونیک کارت در اسفند ۱۴۰۳ به ۵.۷۳ درصد می‌رسد. 

این در شرایطی است که سهم دو شرکت مطرح بازار به بیشتر از ۱۸ درصد کل تراکنش‌های پرداخت الکترونیک کارت می‌رسد. از نظر مبلغ، سهم آسان پرداخت کمتر از تعداد تراکنش‌ها است و به ۴.۷۸ درصد در بازار شرکت‌های PSP می‌رسد. آسان پرداخت همچنین در اسفند ماه ریزش نسبتا قابل ملاحظه‌ای را در سهم از مبلغ تراکنش‌های پرداخت قبض و شارژ تجربه کرده است. 

وقتی رشد کافی نیست 
آمارهای شاپرک، نشان می‌دهند که آپ بیش از ۵ درصد از سهم بازار خود را از محل تراکنش‌های یاد شده از دست داده است. اما آسان پرداخت از یک مزیت ویژه هم برخوردار است: بیش از نیمی از بازار ابزار پذیرش موبایلی را در اختیار دارد. 

با این وجود، اگر به کندوکاو پیرامون پرسش مطرح شده بازگردیم، متوجه می‌شویم که در ۹ ماهه سال ۱۴۰۳، سودآوری آپ به میزان قابل ملاحظ ه‌ای کاهش یافته است. 
بر این اساس، سود خالص شرکت در پایان آذر ۱۴۰۳ (حسابرسی نشده) نسبت به پایان آذر ۱۴۰۲ (حسابرسی نشده) ۵۲ درصد کاهش یافته است.

 
افزایش هزینه مالی، افزایش بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی، کاهش خالص ورود (خروج) نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی از عوامل کاهش سود خالص شرکت هستند. 

در این زمینه، شاهد هستیم که هزینه مالی شرکت رشد ۸۳ درصدی را در یک‌ساله منتهی به آذر سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد. در همین مدت، بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی، ۳۹ درصد رشد کرده است. همچنین خالص ورود (خروج) نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی، کاهش ۸ درصدی را نشان می‌دهد. 

البته دلایل مثبتی هم برای کاهش سود خالص آپ وجود دارد؛ مانندِ رشد ۱۹۹۲ درصدی پرداخت‌های نقدی برای خرید دارایی‌های نامشهود. 

تثبیت جایگاه یا نیاز به بازآرایی؟ 
با وجود مزیت قابل توجه آپ در حوزه ابزارهای پذیرش موبایلی، این مزیت نتوانسته اثر منفی عملکرد سایر بخش‌ها را خنثی کند. کاهش سهم بازار در حوزه‌های سنتی‌تر مانند پرداخت قبوض و شارژ، نشان‌دهنده افت در ارائه راهکارهای رقابتی در برابر سایر PSPهاست. آپ که روزگاری یکی از سریع‌ترین رشدها را تجربه می‌کرد، اکنون با چالشی جدی در تکرار و تثبیت موفقیت‌های پیشین مواجه است. 

عامل دیگر ضعف در سودآوری، هزینه‌بر بودن استراتژی‌های توسعه‌ای اخیر است. رشد خیره‌کننده پرداخت‌های نقدی برای خرید دارایی‌های نامشهود (نزدیک به ۲۰۰۰ درصد) اگرچه می‌تواند نویددهنده سرمایه‌گذاری بر آینده باشد، در کوتاه‌مدت فشاری مضاعف بر ترازنامه شرکت وارد می‌کند. از سوی دیگر، افزایش هزینه مالی به‌ویژه در شرایط تورمی کشور، موجب فرسایش حاشیه سود عملیاتی شده است. 

فراز و فرودهای یک بازیگر بزرگ فین‌تک
عملکرد آسان پرداخت در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که تنها اتکا به برند و سابقه نمی‌تواند تضمین‌کننده سودآوری باشد. سهم از بازار، و بهره‌وری عملیاتی، دو فاکتور کلیدی محسوب می‌شوند که آپ در هر دو، به نسبت‌های مختلف، ضعف دارد. 

آینده آپ به بازنگری در استراتژی‌های هزینه‌زا، افزایش رقابت‌پذیری و تنوع‌بخشی به خدمات وابسته است. شرکت اگر نتواند به سرعت خود را با نیازهای متغیر بازار هماهنگ کند، ممکن است جایگاه پیشروی خود را به بازیگران چابک‌تری واگذار کند.